درستی یا نادرستی شایعات پزشکی تلگرام!

هفته نامه سلامت: خیلی اوقات در گروه‌ها و کانال‌های تلگرام با مطالبی مواجه می‌شویم که در ظاهر تخصصی اما درواقع اشتباه هستند. متاسفانه بسیاری از افراد بدون بررسی صحت و سقم این مطالب، آنها را که اغلب از حوزه پزشکی و سلامت هستند، برای دوستان و خانواده خود می‌فرستند و به شایعات بیش از پیش دامن می‌زنند. این موضوع باعث ترویج باورهای نادرست و گاهی ترس‌های بی‌مورد در جامعه می‌شود و حتی در بعضی موارد، سلامت افراد را به خطر می‌اندازد؛ اگرچه بخشی از این پیغام‌های ارسالی نیز حقیقت دارند و به سلامت کمک می‌کنند. متخصصان در این مطلب به شما می‌گویند کدام یک از این باورها حقیقت دارند و کدام یک نادرست هستند. 2باور بینایی 1) سرطان چشم، یکی از عوارض نور تلفن‌همراه و استفاده مداوم از گوشی همراه در شب است. زمانی که فشار زیادی در کره چشم خود احساس می‌کنید باید به پزشک مراجعه کنید. نه، به نظر نمی‌رسد این موضوع پشتوانه علمی داشته باشد. در این مورد نمی‌توان با قاطعیت جواب داد زیرا چنین موضوعی ثابت‌شده نیست، اما نگاه کردن مداوم و با فاصله کم به گوشی تلفن‌همراه، رایانه و کتاب باعث افزایش شیوع نزدیک‌بینی بین افراد می‌شود. 2) کتاب خواندن در نور کم و تماشای تلویزیون از فاصله نزدیک چشم‌ها را ضعیف می‌کند. در گذشته محققان به این موضوع اعتقاد نداشتند اما امروزه مقالات علمی ثابت کرده‌اند کار نزدیک و طولانی‌مدت با چشم یا مطالعه در نور کم می‌تواند احتمال ضعف چشم از نوع نزدیکی‌بینی یا مایوپیا را افزایش دهد. البته این یک قانون کلی نیست که هر فردی بر اثر این فعالیت‌ها دچار ضعف چشم شود بلکه احتمال تشدید نزدیک‌بینی در افرادی که زمینه آن را دارند، بیشتر است. از طرفی، اختلاف نور مطالعه نباید با محیط اطراف زیاد باشد. درست است که صفحه کتاب باید روشن‌تر از محیط باشد اما محیط نیز نباید خیلی تاریک باشد، بنابراین اتاق باید روشن و محل مطالعه روشن‌تر باشد. 5باور زیبایی 1) برای درمان شوره سر و ضخیم شدن موها 3 قرص آسپیرین را پودر و با آب مخلوط کنید. سپس پوست سر را هنگام حمام با آن ماساژ دهید و آبکشی کنید. در گذشته تصور بر این بود که اثر ضدالتهابی آسپیرین می‌تواند به صورت موضعی باعث کاهش شوره و پوسته‌های سر شود. این موضوع شاید از لحاظ تئوری درست باشد اما مطالعات بالینی روی محلول‌های حاوی آسپیرین نشان داده‌اند این دارو تغییری در شوره سر ایجاد نمی‌کند. همچنین باید در نظر داشت آسپیرین از کف سر جذب پوست نمی‌شود، بنابراین استفاده از آن برای این منظور بی‌فایده است و به دلیل عوارضی که دارد، توصیه نمی‌شود. 2) اگر خانم باردار هنگام ماه‌گرفتگی به ماه نگاه کند، فرزندش دچار لکه‌های ماه‌گرفتگی خواهد شد. این باور نادرست است. ماه‌گرفتگی یک نام اشتباه برای خال‌های شرابی است. این خال‌ها بر اثر گشاد شدن و اتساع عروق زیر پوست ایجاد می‌شوند و هیچ ارتباطی با نگاه کردن خانم باردار به ماه ندارند. علت ایجاد چنین خال‌هایی هنوز نامشخص است و دختربچه‌ها 3 برابر پسربچه‌ها به آن دچار می‌شوند. 3) کیسه کشیدن با سفیداب به سلامت، زیبایی و جوانسازی پوست کمک می‌کند. سفیداب شاید خاصیت لایه‌برداری داشته باشد و به جوانسازی پوست کمک کند، اما امروزه به دلیل خطر میکروب‌ها و بیماری‌های پوستی منتقله از دام دیگر استفاده از آن توصیه نمی‌شود. 4) استفاده مداوم از کرم‌های موضعی حاوی بوتاکس نه‌تنها خطرات بوتاکس تزریقی را ندارد بلکه به همان اندازه می‌تواند در پیشگیری از چین و چروک‌ها موثر باشد. درمورد این موضوع تحقیقات جهانی بسیاری انجام شده اما هنوز دارویی به شکل موضعی تولید نشده که بتواند عضله را بی‌حس کند. تمامی ‌محصولات موضعی که امروزه به‌عنوان کرم‌های شبه‌بوتاکس در بازار موجود هستند به طور موقت و فقط برای چند دقیقه عضله را ماسکه می‌کنند، بنابراین چنین کرم‌هایی در سطح عضله و گیرنده‌های آن اثر نمی‌کنند و تا به حال در پیشگیری از چین و چروک‌ها موفق نبوده‌اند. 5) برای درمان ریزش مو کافی است 2 قرص ضدبارداری را به صورت پودر درآورید و با آب مخلوط کنید و به پوست سر بزنید. پس از چند دقیقه ماساژ دادن نیز سر را آبکشی کنید. در گذشته این باور وجود داشت اما صحت آن در مطالعات رد شده است. تحقیقات نشان داده‌اند مصرف داروهای حاوی استروژن در خانم‌ها می‌تواند تا حدودی فاز رشد مو را طولانی کند. به همین دلیل قرص‌های ضدبارداری حاوی استروژن می‌توانند در رشد مو و جلوگیری از انواع خاصی از ریزش مو موثر باشند. البته به شرطی که به صورت خوراکی مصرف شوند زیرا استفاده موضعی از آنها روی سر هیچ جذبی از راه پوست ندارد و توصیه نمی‌شود. دکتر امیرهوشنگ احسانی-متخصص بیماری‌های پوست و زیبایی و دانشیار دانشگاه علوم‌پزشکی تهران 2باور غذایی 1) بطری‌های پلاستیکی آب را هرگز در فریزر قرار ندهید. این کار باعث آزاد‌سازی سم دیوکسین از پلاستیک می‌شود که سمی قوی برای بدن است. این باور درست است. اگر بطری‌های پلاستیکی منجمد شوند، سمی از خود تولید می‌کنند که در درازمدت می‌تواند سرطان‌زا باشد. این سم از مواد پلیمری و نفتی است، اما قرار دادن بطری در یخچال مشکلی ایجاد نمی‌کند. 2) اگر ماده غذایی کپک بزند، نباید حتی قسمت‌های سالم آن را مصرف کرد. سم‌هایی که به‌وسیله قارچ در ماده غذایی تولید می‌شوند در لایه‌های پایینی هم نفوذ می‌کنند. اگر ماده غذایی به صورتی باشد که بتوان قسمت کپک‌زده آن را به طور کامل جدا کرد و حدود 1 سانتی‌متر هم از بخش سالم زیر آن را دور انداخت، استفاده از محصول منعی ندارد، اما اگر ماده غذایی کپک‌زده شل باشد یا حالت مایع داشته باشد، این کار خیلی عملی نیست و نباید آن را مصرف کرد. برای مثال اگر یک نوشیدنی کپک بزند، آلودگی به تمام قسمت‌های آن منتقل می‌شود اما بخش‌های کپک‌زده محصولات سفت‌تر مثل رب را می‌توان دور انداخت و از بخش‌های سالم آن استفاده کرد. البته اگر بعد از جداسازی قسمت کپک‌زده متوجه شوید طعم سایر بخش‌های محصول نیز تغییر کرده نباید از آن استفاده کنید. یک باور ورزشی 1) ورزش و تحرک سنگین ابتدای صبح نه‌تنها سودمند نیست، بلکه خطرناک است، بنابراین بهتر است سعی کنید ورزش را حداقل 3 ساعت بعد از بیداری یا هنگام عصر انجام دهید. نه، ورزش‌هایی که بعدازظهر، غروب و حتی شب انجام می‌شوند برای کاهش وزن موثرتر هستند. ورزش صبحگاهی نیز برای نشاط و سرحالی در طول روز بسیار مفید است اما به شرطی که کوتاه و در حد 15 دقیقه تا 20 دقیقه باشد و فرد خسته نشود. در هر صورت ورزش برای سلامت مفید است و انجام دادن آن ابتدای صبح نمی‌تواند خطرناک باشد. حتی بسیاری از افراد به‌خصوص کوهنوردان ورزش را از صبح خیلی زود شروع می‌کنند. باید توجه داشت بعضی افراد مثل دیابتی‌ها نباید ناشتا ورزش کنند، اما اگر فرد جوان و سالم باشد یا بخواهد وزنش را کاهش دهد، می‌تواند ورزش را برای 45 دقیقه تا حتی 5/1 ساعت به صورت ناشتا انجام دهد. با این حال از آنجا که حین ورزش مصرف گلوکز و قندخون در بدن بالا می‌رود، بهتر است فرد قبل از شروع ورزش‌های استقامتی، حداقل 1 خرما یا 1 قاشق عسل مصرف کند. یک باور بارداری 1) پوشیدن کفش پاشنه‌بلند، پیاده‌روی طولانی و ورزش‌های سنگین برای خانم‌های باردار مضر است زیرا باعث می‌شود بچه به اصطلاح «جا کن» شود. در این وضعیت ممکن است خانم دچار لکه‌بینی شده و بچه سقط شود. پوشیدن مکرر کفش پاشنه‌بلند و غیراستاندارد برای همه خانم‌ها مضر است. در دوره بارداری نیز از آنجا که مفاصل بر اثر ترشح هورمون «ریلکسین» حالت نرمی‌ پیدا می‌کنند، شکم به جلو کشیده می‌شود و مهره‌های کمری دچار تغییر می‌شوند، حفظ تعادل برای خانم‌ها دشوارتر می‌شود و احتمال زمین خوردن آنها بالا می‌رود. زمین خوردن نیز با خطر پارگی کیسه‌آب و زایمان زودرس همراه است، بنابراین کفش‌های پاشنه‌بلند و حتی کفش‌های تخت با کف صاف برای خانم‌های باردار مناسب نیستند. پوشیدن کفش‌هایی که بندهای متعددی دارند نیز به این افراد توصیه نمی‌شود زیرا باید برای پوشیدن و درآوردن آنها مدتی به پایین خم شوند. کفش خانم‌های باردار باید طبی، عاج‌دار و استاندارد باشد. میزان مجاز پیاده‌روی برای هر خانم باردار نسبت به سن، وزن و زمان بارداری متفاوت است. برای مثال اگر خانم دوقلو باردار باشد یا بارداری پرخطر یا سابقه لکه‌بینی و جفت سرراهی داشته باشد باید کمتر پیاده‌روی کند، اما در بارداری طبیعی، روزی 30دقیقه تا 1 ساعت پیاده‌روی توصیه می‌شود. البته بهتر است این میزان پیاده‌روی در 2 تا 3 وعده تقسیم شود. حتی به خانم‌ها در ماه‌های آخر (از هفته 36 بارداری) توصیه می‌شود روزانه 3 ساعت پیاده‌روی در وعده‌های 30 دقیقه‌ای داشته باشند تا جنین وارد لگن شده و برای زایمان طبیعی آماده شود، اما ورزش‌های سنگین و ایستادن‌های طولانی‌مدت ممکن است از علل تهدید به سقط یا زایمان زودرس باشند. ورزش طی بارداری ممنوع نیست اما نباید سنگین و همراه با پرش‌های زیاد باشد و باعث خستگی شود. با این حال اگر خانمی از قبل از بارداری عادت به ورزش حرفه‌ای داشته و در عین حال بارداری‌اش طبیعی و بدون مشکل باشد، می‌تواند آن ورزش را به طور نسبی در این دوران ادامه دهد. 2باور خوراکی 1) مصرف سویا و محصولات آن باعث اختلالات هورمونی و بیماری‌های تیرویید می‌شود. سویا و محصولات آن از منابع خوب پروتئین و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی مختلف مثل ایزوفلاوون‌ها هستند، بنابراین در پیشگیری از بیماری‌های مختلف به‌ویژه بیماری‌های بدخیم نقش دارند. سویا همچنین حاوی هورمون‌های جنسی استروئیدی است. آنچه که باعث تردید در مصرف سویا شده، نقش این هورمون‌ها در ایجاد موارد خاصی از بدخیمی‌ها، به‌خصوص در خانم‌هاست. درواقع این مساله مطرح شده که آیا مصرف فرآورده‌های سویا می‌تواند باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری‌ها یا فعال شدن ژن‌های مربوط به آن شود یا نه؟ بعضی مطالعات نشان داده‌اند مصرف مقادیر زیادی سویا ممکن است این ژن‌ها را فعال کند اما اینکه در عمل بتواند باعث ایجاد بیماری شود یا نه، هنوز مشخص نیست، بنابراین به همه افراد به‌خصوص خانم‌ها توصیه می‌شود از این محصولات در حد اعتدال استفاده کنند. درضمن سویا و فرآورده‌های آن نقش شناخته‌شده‌ای در ایجاد بیماری‌های تیرویید ندارند. 2) مصرف آبلیمو یا آبغوره بعد از غذا باعث بریدن چربی می‌شود و از چاقی و جذب چربی در بدن جلوگیری می‌کند. از چند منظر می‌توان به این باور نگاه کرد، اغلب افرادی که عادت به انجام این کار دارند در کنترل وزن خود ناموفق بوده‌اند، بنابراین به نظر می‌رسد از این باور توفیقی حاصل نمی‌شود. نکته دوم اینکه شواهد علمی از لحاظ آزمایشگاهی و عملی برای اثبات این موضوع وجود ندارد. محققان اظهار داشته‌اند اگر آبلیمو یا آبغوره قبل از غذا میل شود به هضم غذا کمک می‌کند زیرا باعث افزایش ترشح بزاق و شیره‌های گوارشی می‌شود، اما در ایران افراد معمولا آبلیمو و آبغوره را بعد از غذا مصرف می‌کنند یعنی زمانی که فرآیند هضم آغاز شده، بنابراین از این راهکار نتیجه‌ای نمی‌گیرند. از لحاظ تئوری نیز ترکیب یک اسید خیلی ضعیف مثل اسید سیتریک موجود در آبلیمو با مقدار زیادی چربی در غذا نمی‌تواند مانع عملکرد آنزیم‌های گوارشی روی چربی‌ها و جلوگیری از جذب چربی شود، بنابراین چنین باوری درست نیست. - به جای نمک آشپزی از نمک دریا استفاده کنید زیرا سدیم کمتر و مواد معدنی بیشتری دارد. اول از همه باید بدانید نمک طعام، ترکیبی از سدیم و کلر است، بنابراین نمک منبع خوبی از مواد معدنی نیست و از هر نوعی که باشد، باید کمتر مصرف شود زیرا مصرف زیاد از حد آن فرد را در معرض خطر ابتلا به بسیاری از بیماری‌های غیرواگیر قرار می‌دهد. نکته دوم اینکه نمک تصفیه‌نشده یا نمک غیرکارخانه‌ای می‌تواند بالقوه و بالفعل حامل بسیاری از آلودگی‌ها، آلایش‌ها، فلزات سنگین، سموم و... باشد، بنابراین مصرف چنین نمک‌هایی نه‌تنها مزیتی ندارد بلکه بالقوه مخاطره‌آمیز است.