دلایل و راهکارهای مقابله کم‌رویی در نوجوانان

خبرگزاری تسنیم: یکی از خطرات و آسیب‌هایی که ممکن است دامن‌گیر دانش‌آموزان شود، گرایش آنان به سوء مصرف مواد است به خصوص که چنین کاری معمولاً به صورت پنهانی انجام می‌‌گیرد و البته تبعات آن می‌تواند در رفتار فرد ظاهر و پنجره‌ای از توجه توسط دیگران و به‌خصوص هم‌سالان را بر چنین دانش‌‌آموزانی بگشاید. همان طور که کم رویی مشکلی است که ممکن است مانع بسیاری از موفقیت‌های فرد شود عاملی نیز هست که ممکن است فرد برای فرار از آن به دامان پرمخاطره سوء مصرف مواد روی آورد. بسیاری از افراد خود تمایلی ندارند که کم‌رو باشند و اتفاقاً خیلی هم مایل‌اند که در جمع و میان دوستان و هم‌سالان خود جایگاهی داشته باشند اما به دلایل مختلف، موقع قرار گرفتن در جمع مضطرب می‌شوند و نمی‌توانند نقش اجتماعی خود را ایفا کنند در روانشناسی اصطلاحاً به چنین افرادی اجتماع هراس گفته می‌شود. گاهی اوقات هم افراد خودشان کم‌رویی و ظاهر نشدن در اجتماع را ترجیح می‌دهند و خلوت خود را بیشتر دوست دارند این کار هم در شکل افراطی به نبود ارتباط مؤثر و مفید با اجتماع منجر می‌‌شود. شاید بتوان گفت ترس یکی از دلایل کم‌رویی است که البته آن هم دلایل خاص خود را دارد. ممکن است فرد در تنهایی خودش فرد شجاعی باشد اما با حضور در جمع نتواند این نقش را به خوبی ایفا کند. برخی دلایل ایجاد کم‌رویی سخت‌گیری نابه جای والدین:‌ گاهی اوقات تجربیات کودکی فرد شرایطی ایجاد می‌کند که او گمان می‌کند فرد به درد‌نخور و غیرموثری است. چنانچه والدین کودک با سخت‌گیری از فرزند خود انتظاراتی داشته باشند که او قادر به انجام و برآوردن آنها نباشد گوشه‌گیر، کم‌رو و منزوی خواهد شد. نداشتن یا کمبود مهارت‌های اجتماعی: افراد وقتی از خانه گام در مدرسه و اجتماع می‌گذارند، عملاً وارد صحنه رقابتی می‌شوند که پیروزی در آن برایشان بسیار با اهمیت و مهم است این افراد معمولاً و به خصوص در برخورد و تعامل با همسالان و هم‌کلاسی‌های خود تمایل دارند که بدرخشند و نام‌آور شوند اما وقتی به دلیل نداشتن مهارت‌های لازم قادر به انجام نقش‌های اجتماعی و گروهی خود نمی‌شوند، سرخورده و گوشه‌گیر می‌شوند و در بسیاری موارد کم‌رویی و فرار از دیگران به سراغ آنان می‌آید. تجربه‌های شکست در زندگی: شخصیت هر فرد برآیند نگاه او از زاویه دید دیگران و خودش نسبت به اوست که می‌تواند منفی یا مثبت باشد. گاهی اوقات حضور در اجتماع و گروهی مثل مدرسه چنان با خاطرات ناخوش و ناموفقی برای فرد همراه می‌شود که او گمان می‌کند در چنین محیطی همه چشم‌ها به اوست و همه اعضای مدرسه او را به عنوان فردی بی‌عرضه به همدیگر نشان می‌دهند در چنین شرایطی هم افراد تلاش می‌کنند خود را از دید دیگران پنهان کنند و معمولا در سایه چنین رفتاری گوشه‌گیری پیشه می‌کنند و صفت کم‌رویی نیز با همه تبعات منفی خود دامنگیر آنان می‌شود. راه‌هایی برای برطرف کردن یا کاهش کم‌رویی به گزارش ماهنامه پیشگیری نوین ( ویژه نامه دفتر مراقبت در برابر آسیب‌های اجتماعی وزارت آموزش‌وپرورش)، یادشان بدهیم مسئله آنان حل شدنی است:‌ ما می‌توانیم به فرزندان خود و نوجوانان به خصوص افرادی که از کم‌رویی رنج می‌برند یاد بدهیم که می‌توانند براین مشکل فائق آیند. سپردن نقشی کوچک در کلاس درس یا در مدرسه که توان انجام آن را داشته باشند، تشویق در مقابل هر موفقیت کوچکی که کسب می‌کنند، توجه بیشتر به آنان، همراه کردن دانش‌آموزان دیگر در مسیر پیشبرد این کارها و اموری از این دست می‌تواند کمک کند تا افراد کم‌رو، لذت ارتباط با دیگران را تجربه کنند و متوجه شوند مشکلشان حل نشدنی نیست و آنها می‌توانند در حد و توان خود نقشی در اجتماع داشته باشند. لذت ارتباط با دیگران را به آنان بچشانیم: ممکن است افراد و به خصوص کودکان، نوجوانان و جوانان به دلیل تجربه‌های تلخی که از ارتباط با دیگران داشته‌اند، نتوانند و یا نخواهند رابطه مستمر و متعادلی را با آنان برقرار کنند ما باید با تشکیل گروه‌های کلاسی یا مدرسه‌ای این فرصت را ایجاد کنیم تا آنها بتوانند ضمن ارتباط با دیگران از این رابطه متقابل لذت ببرند. در چنین برنامه‌هایی باید جایگاه خاص و ویژه‌ای برای افراد کم‌رو و گوشه‌گیر دیده شود زیرا اگر ما برای این افراد برنامه‌ای نداشته باشیم این گروه‌ها ممکن است به خودی خود باعث انزوای بیشتر چنین نوجوانانی شود. کارهای سبک و کوچک، احترام گذاشتن به این افراد در جمع، تشکر از حضورشان در جمع و تحت فشار قرار ندادن آنها برای انجام عملی خاص، می‌تواند کمک کند تا نوجوانان کم‌رو هم در جمع دوستان و هم‌سالان خود نقش و تحرک بیشتر و مؤثرتری داشته باشند. بگذاریم آرامش در حضور دیگران را تمرین کنند: نوجوانانی که از شکست می‌ترسند و از حضور در جمع واهمه دارند باید این فرصت را داشته باشند که با آرامش کامل کاری را چندبار تجربه کنند و برای هر مرحله‌ای از موفقیت پاداش بگیرند و از مرحله‌ای به بعد شرایطی فراهم شود که آگاهانه و با پذیرش رقابت با دیگران در رقابت‌های اجتماعی شرکت کنند و از ترس و شکست واهمه نداشته باشند برای انجام چنین کاری باید همه ظرافت‌های لازم مورد توجه قرار بگیرد و افراد کم‌رو و گوشه‌گیر برای حضور مؤثر در اجتماع بدون ترس از شکست این مشارکت و حضور را تمرین کنند. نیاز به احترام، نیاز به دیده شدن و بیرون آمدن از لاک تنهایی، از آرزوهای هر فردی به خصوص افراد کم‌رو و گوشه‌گیر است. گاه ممکن است فرد به دلیل ناتوانی در انتخاب راه درست یا سرخورده شدن از روابط و رفتارهای اجتماعی به سوی مسائل انحرافی که شاید در چشم او راه میان‌بری برای دیده شدن و به حساب آمدن باشد، مانند سوءمصرف مواد یا دیگر مسائل آسیب‌زا کشیده شود. مدارس و حضور جمع زیادی از نوجوانان در اجتماع مدرسه، فرصتی مناسب و مؤثر برای از بین بردن پدیده کم رویی، انزوا و گوشه‌گیری نوجوانان است که با بازگرداندان فرد به محیط اجتماع و فراهم‌کردن شرایط مناسب برای بروز استعدادهای او می‌توانند مانع گرایش احتمالی این گونه افراد به سوءمصرف مواد شود.