شورش علیه النصره یا تلاش برای اخاذی از ترکیه؟/ عقب نشینی بزرگ ترین گروه مسلح معارض در حلب به بهانه مشکلات مالی!+ تصاویر

سرویس بین الملل فردا - «حرکة نور الدین الزنکی»، بزرگ ترین گروه نظامی وابسته به ارتش آزاد سوریه در شهر حلب، در موضعی غافلگیرانه و بدون هیچ زمینه قبلی، اعلام کرد از اکثر پادگان ها، پایگاه ها و روستاهای تحت کنترل خود عقب نشینی می کند و آن ها را در اختیار دیگر گروه های معارض قرار می دهد! این خبر عجیب، درست در هفته منتهی به آغاز دور جدید مذاکرات در ژنو اعلام شده است.

در نگاه اول، این خبر بسیار غافلگیر کننده بود. حرکة نور الدین الزنکی بزرگ ترین گروه نظامی وابسته به ارتش آزاد سوریه در شهر حلب بود و هیچ گروهی نمی تواند جایگزین آن شود! به این ترتیب از نظر نظامی، با عقب نشینی آن دو حالت مقابل محتمل تر است؛ یا بخش تحت کنترل معارضین در حلب را به صورت تدریجی به گروه های تکفیری مسلح به خصوص جبهه النصره و احرار الشام تحویل خواهند داد؛ یا حقیقتا زمینه ای برای پیشروی ارتش سوریه و متحدان آن در شهر حلب ایجاد شده است!

برای درک این پدیده، بهتر است ابتدا ابعاد مختلف سازمان «حرکة نور الدین الزنکی» را با هم مرور کنیم.

«حرکة نور الدین الزنکی» صرفا یک گروه نظامی نیست. این سازمان علاوه بر واحدهای نظامی خود، دارای 4 زیرشاخه غیرنظامی و 3 شاخه نظامی نیز می باشد. واحد «مکتب التعلیمی»، در مناطق تحت کنترل ارتش آزاد و وابسته به این سازمان به پشتیبانی از مدارس محلی می پردازد و در یکی از گزارشات خود مدعی شد بیش از 80 مدرسه و مهدکودک را تحت پوشش قرار داده است.

عکس اول: یکی از سرویس های وابسته به حرکة نور الدین الزنکی

عکس دوم: برشی از یکی از فیلم های سرودهایی که در مدارس وابسته به این سازمان، از سوی دانش آموزان خوانده می شود.

حرکت نور الدین زنکی ادعا می کند بیش از 80 مدرسه و مهدکودک را در استان حلب تحت پوشش قرار داده است.

البته همین گروه برای تمایزگذاری میان خود و گروه های تکفیری و تروریستی حاضر در سوریه، همواره بر این نکته تأکید کرده است که هیچ سرباز زیر 17 سال را در صفوف خود نمی پذیرد و به آن ها آموزش نظامی نمی دهد.

با این حال، مشاهده سرودهای خوانده شده از سوی کودکان - که مضامین بسیار تندی علیه حکومت بشار اسد دارد - به خوبی نشان دهنده "تحریک کودکان برای جنگ" می باشد که خود یک عمل غیراخلاقی است.

واحد «مکتب الدعوی» به تبلیغات مذهبی با اندیشه سنی اصطلاحا میانه رو اختصاص دارد و به صورت ویژه 5 مکتبخانه را در غرب شهر حلب تأسیس کرده است. در این مکتبخانه ها، به صورت عمده قرآن، اندیشه های سیاسی سلفی (اصطلاحا میانه رو!) در کنار برخی آموزش های امدادی ارائه می شود. واحد «نحن امة» به اقدامات مدنی بشردوستانه و خیریه در سطح استان حلب اختصاص دارد و زیرشاخه های آن متشکل از آتش نشانی، کمک های اولیه پزشکی و بهسازی ساختمان های تخریب شده می باشد. این واحد، نقش محسوسی در کسب وجهه مردمی در میان معارضان سوری دارد.

تصاویری از مکتبخانه های وابسته به حرکت نور الدین الزنکی که در آن به حفظ قرآن و برخی آموزش های جانبی می پردازند.

تصویر دوم، دومین دوره مسابقات سراسری حفظ قرآن بود که از سوی این تشکیلات برگزار شد؛ اما فقط 4 نفر از سوی شیوخ سلفی به عنوان حافظ قرآن پذیرفته شدند!

هنوز مشخص نیست شیوخ سلفی برای پذیرش حافظ قرآن چه شروطی دارند؟!

چهارمین واحد زیرمجموعه این سازمان، «واحد تکفل» می باشد که به رسیدگی به خانواده های قربانیان جنگ اختصاص دارد. در ادبیات این سازمان، واحد تکفل به ترتیب خانواده های شهدا(!)، قربانیان و یتیمان را تحت پوشش قرار می دهد که معادل خانواده های سربازان کشته شده وابسته به این تشکیلات، خانواده افراد کشته شده در خلال جنگ داخلی و بالاخره یتیمان استان حلب می باشد.

نمونه هایی از برنامه های واحد "نحن امة" که باعث محبوبیت نسبی این گروه در میان معارضین سوری شده است.

علاوه بر 4 شاخه غیرنظامی وابسته به نورالدین الزنکی، این سازمان سه واحد نظامی دارد که به ترتیب واحدهای عملیاتی، نیروهای پلیس و شاخه امنیتی این سازمان هستند. واحدهای عملیاتی، همان بخش نظامی و جنگی حرکت نور الدین زنکی است که هم اکنون حدود 200 پایگاه نظامی را در 7 جبهه جنگی تشکیل می دهد.

گرچه نور الدین الزنکی مدعی شده از کودکان زیر 17 سال در صفوف جنگجویان خود استفاده نمی کند، اما تصاویری که همین سازمان از اردوگاه ها یا مناطق عملیاتی خود منتشر کرده نشان می دهد نوجوانان به وفور در صفوف سربازان آن حضور دارند!

واحد نیروهای پلیس، وظیف تأمین امنیت را در مناطق تحت کنترل خود بر عهده دارد و متخلفان را برابر قرارداد سازمان نور الدین الزنکی با دیگر گروه های معارض، به دادگاه های شرع تحویل می دهد. شاخه امنیتی این سازمان نیز به فعالیت های جاسوسی و ضدجاسوسی اختصاص دارد که مهم ترین عملیات آن در چند ماهه گذشته، شناسایی یک تیم 30 نفر وابسته به داعش در غرب استان حلب، و همچنین کشف و ضبط دو محموله بزرگ طلا و حشیش در حاشیه شهر حلب بود.

هزینه هایی که در واحد تکفل انحام می شود، از نکاتی است که بارها مورد طعن گروه های مختلف معارضه قرار گرفته است!

بارها معارضین پرسیده اند حرکة نور الدین الزنکی این همه بودجه و هزینه را از کجا تأمین می کند؟!

و البته مسئولین این سازمان، هیچ گاه پاسخ دقیقی به این سئوال نداده اند! همین عدم پاسخگویی، گمانه ها در مورد وابستگی جدی و کامل این سازمان به کشورهای خارجی را تقویت کرده است.

طبیعتا سازمانی با این وسعت و گستره تشکیلاتی و وظایف سازمانی، نمی تواند یک شبه دچار مشکلات مالی پیچیده ای شود. مهم تر از آن، وضعیت میدانی نبرد در استان حلب به صورتی است که معارضین در موضع ضعف قرار دارند و در این وضعیت منطقی نیست که بزرگ ترین گروه نظامی، دست از عملیات بکشد! فراتر از همه این نکات، "زمان" اعلام این خبر است که کم تر از یک هفته با مذاکرات ژنو 3 برای دست یابی به راه حل سیاسی برای بحران سوریه فاصله دارد. به این ترتیب، باید به تحلیل علت این عقب نشینی پرداخت.

نور الدین الزنکی، سعی می کند همواره ژست میانه رو و معتدل اختیار کند تا بتواند حمایت های خارجی را بیش از پیش کسب کند؛ اما تصاویری وجود دارد که نشان می دهد این گروه شورشی نیز بسان بسیاری از گروه های تروریستی حاضر در سوریه، از ارتکاب جنایت جنگی ابایی ندارد.

7 اسیری که در این فیلم به شکل وحشیانه ای ترور می شوند، فرماندهان ارتش سوریه بودند که به دست حرکة نور الدین الزنکی اسیر شده بودند.

بعد از افتضاح انتشار این خبر، منابع نزدیک به نور الدین الزنکی مدعی شدند قربانیان این تصاویر، سران گردان «نور الاسلام» بودند که به صورت پنهانی با خلیفه خودخوانده داعش بیعت کرده اند! ضمن این که مدعی شدند این نحوه ترورشان تحت فشار "جیش المجاهدین" بوده است!

حتی در صورت پذیرش این ادعا - که قرائن اولیه با آن ناسازگار است - باز هم باید نور الدین زنکی را عامل این جناست ضدبشری خواند.

قبل از آغاز سخن در این زمینه، باید چند نکته زیر را در مورد این سازمان در نظر داشت:

1- حرکة نور الدین الزنکی در نوامبر 2011 تأسیس شد و از آن زمان تا کنون، بارها "ادغام" و "انشعاب" را تجربه کرده است؛ اما چهارچوب سازمانی داخل آن همواره دست نخورده باقی مانده است! آن ها در یک چهارچوب سیاسی و گفتمانی روشن، از ابتدا به ارتش آزاد سوریه پیوسته اند و خود را حافظ اصول گفتمانی اولیه آن می دانند؛ اما در ذیل آن بارها شاهد انشعاب و ادغام و ائتلاف بوده اند! به عنوان نمونه زمانی به عنوان یکی از 4 شاخه اصلی "جبهه الشامیه" در ارتش آزاد فعالیت کردند؛ اما از این ائتلاف (جبهه الشامیه) بیرون آمدند! زمان دیگری با «جیش المجاهدین» اعلام ائتلاف و کردند تا ذیل یک ستاد فرماندهی واحد فعالیت کنند؛ اما مدتی بعد از ذیل آن ها خارج شدند! در مقابل، برخی گردان های وابسته به ارتش آزاد مانند «احفاد الحمزه» وقتی به این گروه پیوستند؛ چنان در ساختار سازماین آن مستحیل شدند که هیچ گاه خبری از انشعاب و یا اختلافات داخلی آن ها منتشر نشد.

تصویر اول: دو گردان «لواء الحلب المدینة» و «حرکة ظاهر بیبرس» به صورت رسمی در تشکیلات حرکة نور الدین الزنکی ادغام شدند.

تصویر دوم: گردان «احفاد حمزه» که یکی از گردان های فعال جنگ شهری در داخل حلب بود و صدها سرباز آموزش دیده را در اختیار دارد، به صورت رسمی به حرکة نور الدین الزنکی پیوست.

واحد عملیاتی (جنگی) نور الدین الزنکی در سال 2015 یکی از رئوس اصلی تشکیل دهنده شورای فرماندهی جدید ارتش آزاد در استان حلب با عنوان «غرفة عملیة حلب» بود و هنوز هم در زمره فرماندهان اصلی این ستاد است. به این ترتیب حتی اگر تصمیم به عقب نشینی بگیرد، باید سنگرهای خود را به گروه های همپیمان حاضر در این ستاد تحویل دهد.

شورای فرماندهی وابسته به ارتش آزاد در شهر حلب موسوم به «غرفة عملیة حلب»

حرکة نور الدین الزنکی یکی از مهم ترین گروه های داخل این شوراست و حالا با عقب نشینی، قرار است سنگرها و پایگاه های خود را در اختیار این شورا قرار دهد.

2- این سازمان همواره سعی کرده ژست میانه رو اختیار کند. متناسب با همین نکته، بارها با جبهه النصره درگیر شده است؛ ضمن این که یکی از اصلی ترین گروه های درگیر با داعش در سراسر سوریه می باشد. در مرامنامه این سازمان، حمایت از تمام طائفه های سوریه مورد تأکید قرار گرفته است؛ هرچند معلوم نیست این نکته صرفا یک ژست تبلیغاتی برای دریافت کمک های مالی خارجی بوده یا این که واقعا به تکثر در جامعه سوری اذعان دارند؟

توفیق شهاب الدین، دبیرکل سازمان حرکة نور الدین الزنکی در مصاحبه مطبوعاتی در سپتامبر 2014 به صراحت اعلام کرد تشکیلات مطبوع وی این آمادگی را دارد که ضمن جنگ با داعش و ارتش اسد، علیه "هر گونه گروه های افراطی و تکفیری حاضر در سوریه، به ویژه شعب القاعده" بجنگد!

این موضع طی دو سال اخیر، بارها از سوی دبیر کل این سازمان بیان شده است؛ اما فرماندهان نظامی در صحبت های خود به تروریست های النصره و احرار الشام و اتاق عملیات "الویة الفرقان" (شورای فرماندهی گروه های تکفیری در شهر حلب) با عنوان «برادران ما» یاد می کنند!

تاکنون چند مورد درگیری بین نور الدین الزنکی و النصره پیش آمده که با وساطت گروه های زیرمجموعه ارتش آزاد، فورا فروکش کرده است.

3- حرکة نور الدین الزنکی را می توان مهم ترین گروه فعال مسلح علیه کردها در صفوف ارتش آزاد سوریه دانست! ضدیت این گروه با کردها به اندازه ای است که تا به حال دو بار آتش بس با کردها در محله کردنشین «شیخ مقصود» در حلب را نقض کرده اند! با توجه پیشروی های اخیر ائتلاف کردی-عربی موسوم به «السوریا الدیمقراطیه» در شمال سوریه، این رفتار سیاسی حرکة نور الدین الزنکی معنای خاص تری پیدا می کند.

نمونه ای از بیانیه های حرکة نور الدین الزنکی علیه جبهه النصره

در این بیانیه به سازمان تروریستی النصره، افعالی مانند «حیله گری»(غدر)، «طغیان» و «بغی» (سرکشی و تجاوزگری) نسبت داده شده است

4- گستره سازمانی و البته تنوع تسلیحاتی حرکة نور الدین الزنکی به اندازه ای است که حتی معارضین سوری نیز بارها آن را به وابستگی به خارج متهم کرده اند. برخی آن را وابسته به ترکیه خوانده و عده ای دیگر فراتر رفته و در مورد حمایت مالی غرب از این سازمان گمانه زنی می کنند.

نمونه ای از تظاهرات حامیان حرکة نور الدین الزنکی علیه جبهه النصره در داخل شهر حلب

حالا با توجه به این نکات، باید به واکاوی رفتار اخیر این سازمان پرداخت. چه نکته ای پشت این سیاست وجود دارد که حرکة نور الدین الزنکی را به عقب نشینی واداشته است؟ این نکته زمانی مهم تر می شود که ببینیم در عملیات نیروهای جبهه مقاومت در استان حلب طی ماه های اخیر نیز این حرکت، عملیات پررنگ و مؤثری در مقایسه با دیگر معارضین نداشته است!

نمونه ای از تظاهرات هواداران نور الدین الزنکی علیه کردها و جبهه النصره در شهر حلب

در این مورد، دو ایده مطرح تر است. ایده اول می گوید حرکة نور الدین الزنکی می خواهد با این سیاست، نیروهای خود را در داخل شهر حلب تجمیع کند و بعد از فشار خارجی برای دریافت کمک های مالی بیش تر، زمینه ای برای قبضه کردن شهر از سوی خود فراهم کند تا در مذاکرات سیاسی آینده، شهر حلب را "مرکز تمرکز ارتش آزاد" اعلام کنند! حالت ایده آل در این تحلیل، عقب راندن جبهه النصره از شهر است تا بتوانند در برابر کشورهای دیگر به صراحت از صلاحیت "بخش میانه روی ارتش آزاد" برای بیرون راندن تروریست های تکفیری صحبت کنند.

تصاویری از تظاهرات های حامیان نور الدین الزنکی و ارتش آزاد علیه حبهه النصره و کردها در شهر حلب

مهم ترین ادله ای که برای این تحلیل بیان می شود، رفتار اخیر جبهه النصره است. جبهه النصره اخیرا 2هزار نیرو در سطح شهر حلب مستقر کرده و با رژه های خیابانی و نصب ایستگاه های بازرسی در مناطق تحت کنترل معارضه، به نوعی نمایش قدرت کرده است.

دومین تحلیل، اما کاملا برعکس است! این تحلیل، حرکة نور الدین زنکی را بیش تر از ترکیه به غرب وابسته می داند و می گوید این یکی از ابزارهایی است که کشورهای غربی می خواهند معارضین مسلح داخلی و ترکیه و عربستان را تحت فشار قرار دهند تا در مذاکرات سیاسی، هیأت نمایندگی معارضان را وسیع تر کنند.

دیوارنویسی علیه جبهه النصره در مناطق تحت کنترل ارتش آزاد سوریه در شهر حلب

مهم ترین شاهد برای این موضوع، انتقاد برخی کشورهای غربی از ترکیب هیأت مذاکره کننده معارضین است که با حمایت ترکیه و عربستان در ریاض تشکیل شد.

احتمال دیگری که در این راستا مطرخ می شود، نمایش قدرت کشورهای غربی است که می خواهند به معارضین داخلی نشان دهند در صورت مقاومت معارضین مسلح، می توانند آنان را از نظر مالی تحت فشار قرار دهند. البته این احتمال، ضعیف ارزیابی می شود؛ زیرا اساسا در واقعی بودن این فشار مالی تردید جدی وجود دارد.

این طلاها، بخشی از اموال مصادره شده حرکة نور الدین الزنکی در ماه جاری میلادی (ژانویه) است.

با توجه به حجم و ارزش بالای اموال مصادره شده، نمی توان باور کرد این سازمان عریض و طویل دچار مشکلات مالی حاد شده باشد.

در پایان لازم است این نکته بیان شود که نور الدین زنکی در روزهای چهارم و پنجم ماه جاری (ژانویه) در دو عملیات جداگانه واحد امنیتی به ثورت های هنگفتی دست یافته بود. در عملیات نخست، یک تیم قاچاق حشیش شناسایی و بازداشت شد و در جریان این عملیات 10 کیلوگرم حشیش به مصادره این سازمان درآمد. در عملیات دوم و تنها به فاصله یک روز، یک انبار طلا وابسته به داعش در شرق حلب شناسایی و اموال آن ضبط شد که می تواند تا میلیون ها دلار درآمد نصیب این سازمان کند.