حواستان به "کتری" هست؟

جام جم: از زمانی که سماور زغالی، نفتی، برقی و گازی جای خود را به کتری داده‌ است، چند سالی می‌گذرد و حالا در بازار به‌جز سماور تزئینی که با آب طلا روکش شده و معدودی سماور برقی و گازی، آنچه دیده می‌شود، انواع و اقسام کتری‌های بلند و کوتاه و پهن و شیر‌دار و دسته‌دار و سوت‌دار رو گازی است که با جنس‌های مختلف آلومینیوم، استیل و پیرکس یا در انواع لعابی به فروش می‌رسند و چون کتری‌های آلومینیومی سبک، زودجوش و ارزانقیمت‌ترند، بیشتر مورد اقبال خانواده‌ها قرار گرفته‌‌اند. اما همان‌طور که ظروف پخت و پز آلومینیومی تهدیدکننده سلامت افراد هستند، جوش آوردن آب در کتری یا قوری آلومینیومی هم می‌تواند با مهاجرت یون‌های آلومینیوم به آب، سبب انتقال آن به نوشیدنی و بروز بیماری شود و هر‌چه آب، بیشتر در این ظروف جوشیده شود، مقدار آلومینیوم وارد شده به آن بیشتر می‌شود‌. شواهد حاکی است، آلومینیوم در درازمدت باعث بروز آلزایمر و بیماری‌هایی همچون زخم معده، خشکی دهان، یبوست، پوکی استخوان، کم‌خونی، تغییر رنگ زبان و بی‌تعادلی در راه رفتن می‌شود که البته این عوارض به‌طور قطع ثابت نشده است. همچنین استفاده از قوری‌های آلومینیومی برای تهیه دمنوش یا جوشانده گیاهان برگی شکل و ترش مزه، موجب خروج بیشتر آلومینیوم از ظرف و ورود آن به نوشیدنی می‌شود. متخصصان طب سنتی بر این باورند که استفاده طولانی‌مدت از کتری آلومینیومی می‌‎تواند در جذب روی و سلنیوم بدن اختلال ایجاد کند. توصیه می‌شود اگر در این جنس کتری رسوب آب ایجاد شده، کنده نشود چون از ورود آلومینیوم به آب‌جوش جلوگیری می‌کند. کتری استیل استیل همان فولاد ضدزنگ است که از ترکیب آهن و فلزات دیگر همچون کروم، نیکل، مولیبدن و تیتانیوم ساخته می‌شود. کتری استیل در مقایسه با کتری آلومینیومی مقاوم‌تر و بهداشتی‌تر است، ولی کمی دیر جوش می‌آید، اما نکته مهم آن که در انواعی از ظروف و کتری‌های استیل غیراستاندارد که در بازار به‌وفور یافت می‌شود از سرب استفاده می‌شود که حتی در مقادیر کم سمیت بالا دارد و شناسایی آن توسط مصرف‌کننده غیر‌ممکن است. کتری پیرکس و لعابدار فلزی روکش‌ لعابی معمولا روی کتری‌هایی از جنس آهن یا چدن کشیده می‌شود. کتری‌های لعابدار از نظر بهداشتی سالمند، البته تا زمانی که لعاب سطح آن آسیب ندیده باشد و بدون خط و خش باشد. لعاب از اکسید فلزاتی همچون سرب، مس، کادمیوم، آرسنیک و پیگمنت‌های رنگی شیمیایی تهیه می‌شود که در صورت ریختگی و ورود به بدن برای سلامت مضر است و از طرفی با ترک خوردگی لعاب، یون‌های فلز زیر آن در آب جوش حل و وارد بدن می‌‎شود. کند ذهنی، افسردگی و بعضی مسمومیت‌های درازمدت از عوارض آن است. کتری پیرکس نیز از نظر بهداشتی سالم است و می‌توان از آن روی شعله ملایم گاز استفاده کرد اما بر اثر گرم و سرد شدن ناگهانی و شدید می‌شکند. با توجه به این که اغلب کتری‌های موجود در سطح بازار، غیراستاندارد است و تائیدیه بهداشتی ندارد و معلوم نیست از چه جنس فلزی تهیه شده، مسئولان و بازرسان ذی‌ربط باید در این باره اعمال نظر بیشتری مبذول دارند.