خشم ریاض از پیش دستی عمان و کویت در مذاکره با تهران/«محور تهران» در کشورهای حاشیه خلیج فارس ظهور می کند؟

گروه بین الملل فردا - روزنامه فرامنطقه ای «الشرق الاوسط» که امتیاز آن در اختیار شاهزاده های آل سعود است در شماره امروز خود از نگرش ریاض به تهران و اختلافات شیوخ مرتجع خلیج فارس بر سر ایران گزارش ویژه ای منتشر کرد و در آن از خشم مقامات ریاض نسبت به کویت و عمان خبر داد؛ زیرا به نظر می رسد این دو کشور خود را به محور تهران نزدیک کرده اند و فضای شورای همکاری خلیج فارس را از دو قطبی دوحه-ریاض به سه قطبی تبدیل کرده اند! در ادامه بخش هایی از این گزارش را همراه با تعدادی کد خبری ملاحظه می کنید.

عمان با وساطت بر سر مذاکره میان ایران و آمریکا بر سر پرونده هسته ای ایران، به مرور به ایران نزدیک شد.

بعدها در جریان تجاوز آل سعود به یمن نیز مسقط از موضع گیری علیه جنبش انصار الله و همراهی با آل سعود خودداری کرد.

برخی تحلیلگران پیش بینی می کنند ایران و عمان می توانند اتحاد راهبردی بر سر مسائل منطقه ای را کلید بزنند.

گزارشگر این روزنامه به نقل از یکی از مقامات عالی رتبه دربار آل سعود می نویسد: «تهران تقریبا یک سال قبل (سپتامبر 2014) توانست شکاف جدیدی در شورای همکاری کشورهای عربی خلیج فارس ایجاد کند. در آن زمان، قطر نسبت به این موضوع هشدار داد و حتی مقامات دوحه به مسقط سفر کردند؛ اما به نظر می رسید تمرکز ایران بر پرونده هسته ای و اختلاف با کشورهای 5+1 است و قصد ندارد از عمان به عنوان برگه ای در معادلات خلیج فارس استفاده کند!»

سلطان قابوس همچنان در دیدارهای رسمی شورای همکاری خلیج فارس، با مقامات آل سعود به گرمی رفتار می کند.

اما نویسنده الشرق الاوسط از عصبانیت و نگرانی ریاض نسبت به روابط تهران-مسقط خبر می دهد.

در روز 22 سپتامبر (معادل با 31 شهریور 93) رسانه های داخلی آل سعود از تشکیل جلسه محرمانه ای در دربار پادشاهی قطر خبر دادند. در این جلسه که به میزبانی «خالد العطیه» وزیر امور خارجه قطر برگزار شد، سه وزیر خارجه حضور داشتند که قطعا یکی از آنان، وزیر خارجه اسبق عربستان بود که اخیرا از دنیا رفت. در مورد این جلسه محرمانه، اطلاعات بیش تری منتشر نشد، اما الشرق الاوسط بعد از یک سال در مورد این جلسه می نویسد: «در آن روز، دوحه بر ضرورت آغاز گفت و گوهای راهبردی و مستقیم با تهران تأکید کرد و حتی جمع بندی نهایی این بحث به جلسه بعدی هر سه ضلع در ریاض موکول شد. دوحه معتقد بود برای پیش گیری از ایجاد اختلاف در مورد تهران، کشورهای عربی حاشیه خلی باید به صورت موازی و مشترک مذاکره با جمهوری اسلامی را کلید بزنند. در آن زمان، دوحه معتقد بود این کار باید زودتر کلید بخورد؛ اما کشور دیگری - که نام آن ذکر نشده؛ اما به نظر می رسد عربستان باشد - با اظهار این نکته که تهران درگیر مذاکرات هسته ای است و نباید در این موقعیت رابطه آن با کشورهای عربی عادی شود، مذاکرات را به آینده موکول می کرد.»

نشست وزرای خارجه شورای همکاری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس

در این نشست که در دوحه برگزار شد، وزیر خارجه قطر رسما پیشنهاد مذاکره با تهران را داد؛ اما با مقاومت شدید سه کشور عربی مواجه شد.

ماه ها بعد، خالد العطیه در نشست رسمی وزرای 6 کشور عضو شورای همکاری کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس، بار دیگر بر ضرورت مذاکره با تهران تأکید کرد که با بی تفاوتی عربستان، بحرین و امارات مواجه شد. همان زمان نقش عمان در مذاکرات هسته ای ایران کاملا رسانه ای و روشن شده بود و پادشاه کویت نیز به ایران سفر کرده بود. به این ترتیب، نگرانی در مورد وقوع شکاف در داخل شورای همکاری قابل پیش بینی بود؛ اما بحرین با حمایت دو کشور دیگر با گنجاندن «محکومیت دخالت ایران در کشورهای حاشیه خلیج» سرپوش گذاشت.

عربستان تا پیش از توافق هسته ای، همه تلاش خود را برای جلوگیری از آن به کار گرفت.

حتی در ماه های آخر دوره سعود الفیصل، برخی از همکاری اسرائیل با عربستان در این مورد خبر می دادند.

همزمان با نشست مزبور، حسین امیر عبدالهیان معاونت امور منطقه وزارت خارجه در مصاحبه ای از آمادگی تهران برای گفت و گو با همسایگان عربی حاشیه خلیج فارس بر سر مسائل منطقه ای «مانند سوریه، یمن و...» خبر داد. این درست در فضایی بود که از انصار الله در صنعا، پایتخت یمن حضور یافته بود و سرنوشت دولت منصور هادی در یمن در هاله ای از ابهام بود.

مقامات واشنکتن و مسکو به صراحت به اعراب می گویند مسأله خودشان با ایران را حل کنند.

در ماه های بعد، حوادثی رخ داد که پرونده مذاکره با ایران را از میز کار وزرای خارجه ریاض، ابوظبی و منامه دور کرد. ابتدا اختلافات در دربار آل سعود، امکان تغییر رویکرد ریاض در قبال تهران را منتفی کرد که این اختلافات نهایتا به کنار رفتن سعود الفیصل منتهی شد. همزمان، بحران یمن به شدیدترین مرحله خود رسید و آل سعود به سرکردگی جناح سلمان تصمیم به حمله مستقیم گرفت. چند انفجار در بحرین و انتساب عوامل آن به تهران نیز در رادیکال تر شدن فضا علیه ایران نقش داشت. به این ترتیب، ریاض سخت ترین مواضع را علیه برنامه هسته ای ایران اتخاذ کرد؛ تا حدی که مواضع آل سعود و اسرائیل در قبال ایران به یکدیگر بسیار نزدیک شد.

جان کری بعد زا توافق وین، با حضور در نشست شورای همکاری خلیج فارس در دوحه به کشورهای عربی تأکید کرد که باید وارد «فاز دوران تعامل و همکاری با ایران» بشوند.

ایران در این فضا تصمیم گرفت به جای تمرکز برای نزدیکی به همه کشورهای شورای همکاری خلیج فارس، صرفا بر روابط با عمان و کویت تمرکز کند. اوج این تلاش را می توان در عدم همراهی این دو کشور در حمله به یمن ذکر کرد که عمان به صراحت از ورود به این جنگ خودداری کرد و کویت نیز به بهانه های مختلف از حضور پررنگ، سرباز زد. از سوی دیگر ایران توانست در ژنو و وین با کشورهای بزرگ غربی و شرقی به توافق برسد و جایگاه خود را در نظام بین الملل تثبیت کند.

سفر پادشاه کویت به تهران و رفتارهای بسیار شاد وی در ایران، بحث های بسیاری را در رسانه های عربی و شبکه های اجتماعی ایجاد کرد.

حال در فضای کنونی، همه قدرت ها بر سر لزوم دست یابی به راه حل سیاسی در بحران های یمن و سوریه معترفند. ایران توانسته مشکلاتش با کشورهای ابرقدرت را کاهش دهد و حتی وزرای خارجه واشنگتن و مسکو به صراحت به اعراب می گویند مشکلشان را با ایران حل کنند. به نظر می رسد اکنون قطر دلیلی برای وفاداری به ریاض نمی بیند و از آمادگی بیش تری برای مذاکره و توافق سیاسی با تهران برخوردار است. همان گونه که تهران نیز امیدوار است با قطر به توافقات راهبردی دست یابد. حسن روحاین رئیس جمهور ایران اخیرا در یک اظهار نظر گفته است: «بدون شک، توافق هسته ای باعث تعمیق و گسترش روابط ایران با همسایگان خود به ویژه قطر خواهد شد.»

وزیر خارجه قطر در عین حفظ مواضع خود علیه ایران، بر مذاکره و همکاری با تهران تأکید دارد.

به نوشته الشرق الاوسط، در این موقعیت عربستان نسبت به رویکردهای کویت و عمان بدگمان است. آیا ایران می تواند متحدان راهبردی برای خود در داخل شورای همکاری خلیج فارس ایجاد کند؟ در جریان نزاع ریاض با دوحه - بر سر جماعت اخوان المسلمین - ، دو کشور نامبرده کاملا بیطرف ماندند و حالا بیم آن وجود دارد که ایران توانسته از فاصله نسبی این دو کشور با دوحه و ریاض استفاده کرده و محور سوم را در شورای همکاری خلیج فارس ایجاد کرده باشد.