سالن ها، معضل اصلی سینمای ایران

سرویس فرهنگی فردا - مهدی بوشهریان؛ سالن‌های سینما همواره از مهم‌ترین بحث‌های سینمای ایران بوده‌اند. عده‌ای مشکل سینمای ما را کمبود «سالن» می‌دانند و عده‌ای کیفیت بد سالن‌های سینمایی را دلیل اصلی عنوان می‌کنند. نتیجه هرچه باشد یک حقیقت را نمی‌توان کتمان کرد که سالن سینما در ایران از دو منظر کیفیت و کمیت دچار مشکل اساسی است.

نخستین سالن سینمای جهان برای اغلب ما رسیدن به سالن سینما با خرید یک بلیت و نشستن روی صندلی‌های شماره‌دار معنی پیدا می‌کند. فیلم‌ها از طریق یک پروژکتور بزرگ روی‌پرده سفید به نمایش در می‌آیند. سالن‌های سینما امروزه مجهز به سیستم پخش دیجیتال هستند و دیگر مشکلات و موانع موجود در پخش و جابه‌جایی و استفاده از پروژکتورها وجود ندارد. نخستین نمایش رسمی‌فیلم در کشور ایالات متحده و در ژوئن 1894 در ریچموند ایندیانا توسط چارلز جنکینز انجام شد. یکی ازاتفاقات خیلی مهم در صنعت سینما و افزایش سالن‌های نمایش فیلم تصمیم ادیسون برای فروش تعداد اندکی از دستگاه ویتاسکوپ بود که در آوریل و مه 1896 انجام شد. میچل مارک و برادرش مو مارک بعد از خرید ویتاسکوپ آن‌را ادیسون ویتاسکوپ تیاتر یا سالن ادیسونیا نامگذاری کرده و با همکاری رودولف واگنر که سال‌ها در آزمایشگاه‌های توماس ادیسون مشغول به کار بود در 19 اکتبر 1896 این سالن را با بیش از 70 صندلی مخملی و تنها برای نمایش تصویر متحرک افتتاح کردند. تری رامزی در کتاب خود «یک میلیون و یک شب » (1926) اشاره می‌کند که این نخستین سالن دائم و اختصاصی نمایش فیلم بود و نخستین بلیت‌های این سالن به ارزش 3 سنت خریداری شد. این محل دوسال فعالیت داشت و نخستین سالن سینمای دائمی ‌جهان لقب گرفت. دوران طلایی و سالن‌های سینما در دهه بیست میلادی درآمد حاصل از فیلم‌های سینمایی به‌طرز چشمگیری افزایش پیدا کرد و استودیوهای فیلمسازی قدرت این صنعت را به‌دست گرفتند و از همین زمان رقابت برای ساخت سالن‌های مجهز سینما و دستگاه‌ها و فناوری پیشرفته آغاز شد. این موضوع باعث شد که سالن‌های سینما مبتنی بر یک معماری ویژه و خاص و تنها برای نمایش فیلم ساخته شوند. این سبک معماری منحصر به فرد مبتنی بر طراحی لوکس ساختمان، صفحه نمایش بزرگ و از دهه پنجاه میلادی (1953) سیستم صدای استریو ساخته می‌شدند. نصب تهویه مطبوع و سیستم‌های تخلیه و ورود هوا برای آسایش مخاطب از مهم‌ترین امکانات ساخت سالن‌های سینما بودند. در سال 1931 برای نخستین‌بار صندلی‌های تاشو و چینش صندلی به نحوی که نفرات عقب به راحتی بتوانند پرده نمایش را ببینند در سینماها به‌کار گرفته و از آن پس به صندلی استاندارد سینما بدل شد. بعد از دهه بیست و قدرت گرفتن استودیوهای فیلمسازی پنج استودیوی بزرگ در یک تفاهمنامه و اقدام به تأسیس سالن‌های نمایش زنجیره‌ای کردند. در دهه هفتاد سالن‌های «سینمای مخصوص بزرگسالان» ساخته و تبدیل به یک مسئله اساسی در نمایش فیلم شد و این مقدمه‌ای برای پیدایش ویدئو و فیلم ویدئویی برای نمایش شخصی و اختصاصی در منزل بود. این موضوع هشداری برای استودیوها بود زیرا باعث کاهش جمعیت سالن‌های سینما می‌شد و فیلم‌ها مدتی بعد در اختیار مردم قرار می‌گرفت و می‌توانستند با هزینه کمتر در خانه به تماشای آن بنشینند. کاهش قیمت بلیت سینما‌ها به‌عنوان اصلی ترین منبع حیات سینما نخستین راهکار بود اما تجهیز سالن‌های سینمایی هم در دستور کار قرار گرفت. در اواخر دهه هشتاد سالن‌های بزرگ‌تر و با معماری زیباتر، صندلی‌های بیشتر و راحت‌تر، صفحه نمایش عریض‌تر، به روزرسانی سیستم‌صوتی و امکانات رفاهی راحت‌تر برای مخاطب به منظور پیروزی در رقابت با ویدئو و تلویزیون‌های کابلی انجام گرفت. بعدها ورود سیستم تری‌دی یا پخش سه‌بعدی فیلم با عینک‌های مخصوص و سیستم آی‌مکس از پیشرفت‌های تکنولوژیک سینمایی بود که در جهت بهبود و اختصاصی‌تر کردن شرایط پخش فیلم در سالن‌های سینمایی و پیروزی در رقابت بزرگ تصویری در قرن بیست و یکم انجام شد. طراحی به‌طور سنتی یک سالن نمایش فیلم مانند سالن نمایش تئاتر شامل یک سالن اجتماعات با ردیف‌های صندلی‌هایی راحت و یک سالن انتظار برای خرید بلیت و مواد غذایی و سرویس‌های بهداشتی است. نصب سیستم‌های تصویری و صوتی برای پخش بخش‌هایی از فیلم‌هایی که نمایش دارند دربرخی سالن‌های انتظار سینماها مرسوم است. بسیاری از سالن‌های نمایش فیلم دارای بالکن هستند و سیستم طراحی سالن‌ها به‌گونه‌ای است که صندلی‌های ردیف عقب جادارتر و راحت‌تر و با فاصله بیشتری از یکدیگر نسبت به ردیف‌های جلویی هستند. از دهه هفتاد تغییری در معماری و طراحی ردیف‌های صندلی‌های نمایش و اندازه و نحوه قرار گرفتن پرده عریض انجام شد به‌گونه‌ای از هر نقطه‌ای در سینما پرده به‌طور کامل و به‌اندازه‌های مناسب قابل دیدن است. هرچند ردیف صندلی طبق استاندارد دارای راهروهای عبور و مرور و ورود و خروج تماشاگران است. در سالن‌های قدیمی‌تر چراغ‌های راهروها اغلب همتراز آخرین صندلی‌های هر ردیف قرار داشتند تا مراجعان به راحتی بتوانند صندلی خود را در تاریکی پیدا کنند. بعد از اینکه مشکلاتی برای مراجعان به‌وجود آمد روی پله‌های راهرو نورهای بسیار ریزی برای جلوگیری از زمین خوردن و آسیب مخاطب تعبیه شدند. در بسیاری از سالن‌های مجهز صندلی‌هایی برای کودکان و افراد کوتاه قد در نظر گرفته می‌شد. مشکلات سالن‌ها یکی از بزرگ‌ترین مشکلات سالن‌های سینمای ایران جدا از کمبود سالن، کیفیت و تجهیزات است. پرده‌های سینما همخوانی با فرمت پخش فیلم‌ها ندارد به‌طوری‌که فیلم در ابعاد بسیار کوچک و در استانداردهای از رده خارج به نمایش در می‌آید در‌حالی‌که سینمای امروز جهان سینمای پرده عریض است. سیستم صوتی سالن‌ها همان‌قدر مشکل دارد که سیستم‌های صدابرداری. حتی امروز که بحث پخش سینمای دیجیتال در ایران مطرح است مشکلات کمبودها مانع از رسیدن سطح نمایش به استانداردهای جهانی است. مشکلات اکوستیک صدا به‌طوری‌که وقتی در سالن نشسته‌اید صدای‌های خارج از سالن سینما و سالن انتظار به گوش می‌رسد. نور اضافی که فلسفه اصلی سالن نمایش و تاریکی آن را زیر سؤال می‌برد. راحت نبودن صندلی‌ها و حتی کمبود امکانات رفاهی برای مخاطبان ازجمله مشکلاتی است که سالن‌های سینمای ایران از نظر کیفی از آن رنج می‌برند. سالن‌های سینما نتوانسته‌اند همگام با پیشرفت‌های جهانی گام بردارند اما این واقعیتی است که این سالن‌ها در ایران از نظر کیفی چنین ضعفی دارند.