گفتگو و مذاکره به معنای ایجاد رابطه با آمریکا نیست/ پرونده بی اعتمادی ایران و آمریکا خیلی قطور است

سرویس سیاسی « فردا »- بیش از یک دهه است که حضور آمریکایی ها در منطقه خاورمیانه به صورت های مختلف اعم از نظامی و دیپلماتیک گسترش چشمگیری داشته و تئوریسین های این کشور برای ایجاد سلطه بیشتر بر ملت ها، از هر اقدامی در راستای دست یابی به اهداف خود بهره می برند. یک روز جنگ پروژه اصلی ایالات متحده می شود و دیگر روز با ایجاد روابط دیپلماتیک است که وارد گود می شوند. اما در طول دوران ریاست جمهوری اوباما بر این کشور، کفه ترازو به سمت دیپلماسی عمومی تقویت یافت. همین مسئله بود که موجب شد تا آمریکایی ها پای میز مذاکره با ایران نشسته و گزینه هایی که هر روز از روی میز بودن آنها سخن می گفتند را کنار بگذارند. در این باره حسن بهشتی پور استاد دانشگاه و کارشناس برجسته مسائل بین المللی کشورمان در گفتگو با «فردا» به تبیین روش های آمریکا در اجرای روابط دیپلماتیک با سایر کشورها و تفاوت آن با ایران پرداخت. متن این گفتگو را در ادامه بخوانید. - به عنوان بخش ابتدایی گفتگو بفرمایید که فعالیت دستگاه دیپلماسی عمومی آمریکا بر اساس چه معیار و ملاک هایی با سایر کشورها ارتباط برقرار می کند؟ دیپلماسی عمومی از دهه 60 به بعد یکی از رشته های مهم تحصیلی در ایالات متحده آمریکا بوده که مطالعات بسیار، بحث های مفصل و کتاب های متنوعی درباره آن نوشته شده است. این رشته زیر شاخه های مختلفی دارد که بعد جهانی آن در 4 وجه مختلف قرار گرفته است. اول نحوه رابطه دیپلمات های آمریکا با دیپلمات های مقیم کشور هدف است. دومین وجه آن نحوه ارتباط دیپلمات های آمریکایی با مردم کشور میزبان بوده و وجه سوم نیز مختص رابطه دیپلمات های امریکا با کشور مورد ماموریت است. شاخه چهارم آن هم به رابطه وزارت خارجه آمریکا با دیپلمات های حاضر در خاک این کشور این کشور است. در مجموع دیپلماسی عمومی آمریکا بر اساس این 4 شاخص کاملات متفاوت بوده و هر کدام از این 4 شاخه نیز در ابعاد جداگانه ای چون رسانه, دانشگاه، ارتباط با نخبگان ومردم جامعه هدف تقسیم شده است. در اینباره البته باید گفت که دیپلمات های آمریکایی در ارتباط با نخبگان کشور میزبان تلاش بیشتری دارند. نخبگانی چون اساتید دانشگاه، دانشجویان، چهره های علمی، هنرمندان و ورزشکاران. - آمریکایی ها این نوع دیپلماسی چگونه و از چه زمانی آغاز کردند؟ آمریکایی ها برای اولین بار یک شعبه خاص در وزارت خارجه خود تاسیس کردند و نام آن را دیپلماسی عمومی نامیدند. وزیر خارجه نیز برای این جایگاه یک معاون تخصصی انتخاب کرد تا دیپلماسی عمومی را به شکل خاص پیگیری کند. در همین معاونت شاخه هایی ایجاد شد و در کشور هدف که بیش از 60 کشور دنیا را دربر می گیرد، اقدام به اجرای ماموریت کرد. یکی از نمونه های فعالیت این زیرشاخه ها ارتباط گیری سفرای آمریکا در کشورهای مختلف با سایر سفرای حاضر در آن کشور است. به عنوان مثال سفیر پاریس ذیل دیپلماسی عمومی می بایست علاوه بر ارتباط با وزارت خارجه فرانسه، با سایر سفارت خانه های موجود در این کشور نیز ارتباط برقرار کند. در این ارتباط نیز آمریکا هم اطلاعات کسب می کند و هم به ارائه اطلاعات می پردازد. هدف اصلی این بخش از دیپلماسی عمومی آمریکا نیز بیشتر فعالیت های اقتصادی برای فروش کالاهای آمریکایی است. - نحوه ارتباط با دیپلمات ها و نخبگان کشورهای هدف چگونه شکل می گیرد؟ یک رابطه دیگر که آمریکایی ها در دیپلماسی عمومی بر آن تاکید دارند، ارتباط گیری دیپلمات ها با مردم عادی کشور هدف است. به عنوان مثال آمریکا در کشوری مثل ترکیه، دیپلمات های خود را موظف می سازد تا با برگزاری جلسات متعدد، فرهنگ آمریکایی را برای اتباع این کشور به نمایش بگذارد. این اقدامات نیز با نمایش فیلم های متنوع یا برگزاری هفته های فرهنگی انجام می شود. از سوی دیگر ارتباط با نخبگان اما جزو مهمترین بخش های دیپلماسی آمریکا در کشور هدف است. شکل علنی چنین ارتباطی معرفی آمریکا به این نخبگان و ایجاد نگاه مثبت میان آنها از طریق دعوت به آمریکا و سایر برنامه های طرح ریزی شده است. این برنامه آمریکایی ها مربوط به امروز و دیروز نیست و از خیلی سال قبل حوالی جنگ جهانی دوم و از دهه 60 به بعد آغاز شده است. البته پیش از آن نیز دیپلماسی عمومی آمریکا فعال بوده اما از دهه 60 به بعد اقدامات خود را به صورت علمی گسترش دادند. مرحوم جلال آل احمد در سفری که به آمریکا داشته توضیحاتی در خصوص این برنامه آمریکایی ها ارائه کرده است. بنابراین افراد نخبه کشور میزبان اعم از ورزشکاران معروف، اساتید برجسته دانشگاه یا روزنامه نگاران کشور هدف را به آمریکا دعوت می کنند تا با گشت و گذار در آمریکا، نگاه مثبتی نسبت به آمریکا پیدا کنند. - دستگاه دیپلماسی عمومی آمریکا در خاک کشور خود چه فعالیت هایی دارد؟ آمریکایی ها در داخل کشور خود از خبرگزاری های خارجی مقیم این کشور یا از نخبگان غیر آمریکایی که در این کشور تحصیل می کنند یا از دیپلمات هایی که در خاک آمریکا ماموریت دارند بهره می برند و با کارهای اطلاعاتی، عملیاتی و امنیتی، در راستای دیپلماسی عمومی آمریکا گام برمی دارند. - ارزیابی شما از نحوه فعالیت دیپلماسی عمومی آمریکا نسبت به ایران چیست؟ آمریکایی ها اگر توانش را داشته باشند و دستشان برسد از هر 4 وجه دیپلماسی عمومی خود که در سایر کشورها به اجرا می گذارند، درباره ایران نیز بهره می گیرند. اما از آنجایی که در ایران سفارتخانه ندارند 3 وجه مهم را از دست داده اند و تنها از یک راه بهره مند می شوند. آمریکایی ها از ایرانیانی که به خارج از کشور سفر می کنند یا دیپلمات ها و نخبگانی که به سفر خارج می روند برای اجرای برنامه های دیپلماسی عمومی خود استفاده می کنند. حالا این اقدامات یا در خاک ایالات متحده و یا در کشورهای دیگر از طریق سفارتخانه های خود اجرایی می شود. همین مسئله باعث شده تا آمریکا به جای استفاده از دیپلماسی عمومی به دیپلماسی عادی در ارتباط با ایران روی آورد. - دیپلماسی عادی در قبال ایران چه تفاوتی با دیپلماسی عمومی در قبال سایر کشورها دارد؟ مقام معظم رهبری در سخنرانی اخیر خود در دیدار با مداحان فرمودند که اگر آمریکا دست از کج تابی های خود بردارد آن زمان می توان در خصوص سایر مسائل نیز گفتگو کرد. اما الان گفتگوها فقط در چارچوب مسائل هسته ای است و فعلا در این زمینه آمریکا باید حسن نیت خود را ثابت کند. بنابراین از نگاه رهبری در حال حاضر تمام گفتگوها فقط در چارچوب مسائل هسته ای است. اگر آمریکا نشان داد که از رفتار گذشته خود پشیمان شده و اقدامات قبلی خود را تغییر داد، در چنین شرایطی زمینه فراهم می شود تا در راستای اقتضای منافع ایران، درباره مسائل دیگر نیز گفتگو کرد. اما این نوع گفتگوها در قاموس دیپلماسی عمومی نمی گنجد و به دیپلماسی عادی کشورها مربوط می شود. ضمن اینکه باید توجه داشت که گفتگو و مذاکره به معنای ایجاد رابطه نیست و الزاما هر مذاکره ای به رابطه ختم نمی شود، چراکه پرونده روابط ایران و آمریکا خیلی قطور است و دیوار بی اعتمادی میان دو کشور بلند است. حالا اگر مسئله هسته ای حل شود ممکن است یک گام به جلو برداشته شود. - به عنوان بخش پایانی گفتگو بفرمایید که هدف نهایی آمریکا از برنامه ریزی های گسترده در دیپلماسی عمومی چیست؟ هدف فقط سلطه بیشتر است. آمریکا یک قدرت است که از تمام روش ها بهره می گیرد تا سلطه و نفوذ خود را بیشتر کند و برنامه های خود را برای افکار عمومی دنیا دیکته کند. آمریکا سعی دارد زمینه های توسعه بیشتر برای خود را فراهم کند و در این مسیر از هر راهکاری بهره می برد. یعنی در قبال متحدانش اینگونه است که هم با کشور متحد ارتباط دارد و هم اپوزوسیون کشور متحد. به عنوان مثال آمریکا در رابطه با دولت آذربایجان هم با دولت این کشور ارتباط دارد هم با مخالفان دولت آن. این در خصوص سایر کشورها نیز صادق است. این اقدام نیز به این دلیل است که اگر زمانی با دولت این کشورها به مشکل برخورد کرد، از اپوزوسیون آنها استفاده کنند تا اهداف خود را پیش برد. بنابراین آمریکا به عنوان یک قدرت تمام تلاش را انجام می دهد تا با تمام مراکز قدرت در کشورها ارتباط برقرار کرده و بتواند سلطه خود را افزایش دهد.