هزینه تبلیغات برای حل معضل کم آبی چقدر است؟ /آیا راه حل دیگری وجود ندارد؟!

سالیان سال است که مسئولان برای حل معضل کم آبی به تبلیغات و اخبار رسانه ای بسنده کرده اند و تنها مردم را برای صرفه جویی در مصرف آب تشویق می کنند. اما با توجه به هشدارهای مسئولان برای متقاعد کردن مردم در صرفه جویی مصرف آب به نظر نمي‌رسد افكار عمومي چندان توجهي به اين هشدارها و درخواست‌ها داشته باشد. زیرا که بر اساس آمار منتشر شده میزان حجم آب مصرفی در خانواده ها کاهش پیدا نکرده است. سخن این نیست که هشدار دادن به مردم اشتباه است، بلکه سوال اینجاست آیا راه حل دیگری به جای هزینه برای تبلیغات، برای جلوگیری از خشکسالی و کم آبی وجود ندارد؟ این روزها هر قدر که خطر در مورد بحران کم آبی بیشتر می شود، حجم این تبلیغات نیز افزایش می یابد، طوری که نشان می دهد، مسئولان تنها راه دعوت مردم به کم مصرف کردن آب را هزینه کردن در بخش تبلیغات می دانند! 90 درصد آب مصرفی در کشور در بخش کشاورزی بر اساس آمار منتشر شده، 90 درصد آب مصرفی در کشور در بخش کشاورزی و حدود 5 درصد دیگر در بخش صنعتی مصرف می‌شود و سهم همه هفتاد و چند میلیون ایرانی از مصرف آب در شهرها و روستاها، تنها حدود 5 درصد است؛ یعنی اگر بتوانیم مصرف آب شرب را با بهره جستن از تبلیغات، افزایش آب بها، جریمه یا تلفیقی از روش های مختلف، به نصف کاهش دهیم، تنها توانسته‌ایم حدود دو و نیم درصد از مصرف آب کشور بکاهیم که ناگفته پیداست، کمک چندانی برای عبور از بحران آبی که از راه رسیده و تمامی کشورمان را تحت تأثیر قرار داده، نخواهد کرد. این در حالی است که اگر به جای این تبلیغات، اندک تلاشی برای کاهش مصرف آب در بخش کشاورزی کنیم و توفیق کمی در این مسیر به دست آوریم، می‌توانیم امیدوار باشیم که سایه خطرات کمبود آب تا حدود زیادی از سر کشورمان دور شده است. به عنوان مثال، کافی است 10 درصد از سهم 90 درصدی مصرف آب در بخش کشاورزی را کاهش دهیم تا به اندازه مصرف دو سال آب شرب کل کشور، آب صرفه جویی کرده باشیم. این اشکال زمانی بیشتر خودنمایی می‌کند که بدانیم مصرف آب در بخش کشاورزی در سالیان سال به شکل لجام گسیخته‌ای افزایش یافته و همواره تلاش تمامی دولت ها در مقوله آب، مهار آب به مدد سدسازی های فراوان و تامین آب مورد نیاز کشاورزان در مناطق مختلف کشور بوده است، به گونه‌ای که به رغم ساخت سدهای فراوان در نقاط مختلف کشور، انتقال آب از طریق تونل ها و آبراه ها، برهم زدن نظم طبیعی تمامی رودخانه ها و در نهایت تحمیل خشکسالی به بسیاری از دریاچه ها، تالاب ها و حتی رودهایی چون زاینده رود، هنوز در تأمین آب مورد نیاز برای کشاورزی با کمبودهایی مواجه هستیم و نتوانسته‌ایم به اهداف ترسیم شده در عرصه کشاورزی مانند استقلال در تولید محصولات خاص و استراتژیک هم موفق ظاهر شویم. راه حل چیست؟ اسراف در دین ما همواره امری مقبوح بوده و بر ما است که به‌عنوان مسلمان نسبت به حقوق مردم که به هر نحوی متاثر از اعمال و رفتار ما هستند، حساس باشیم و بی‌معنا نیست که اتلاف منابع آبی در هر بخشی از مصرف را به معنای اسراف در آن تلقی کنیم، چرا که اتلاف در هر بخش، چه بخش کشاورزی و چه بخش صنعت و معدن و چه مصارف شرب و خانگی سبب کمبود آن در نواحی مختلف کشور و به خطر انداختن سلامت همه موجودات و سکنه منطقه می‌شود و در حال حاضر که کشور با بحران کم‌آبی مواجه بوده و اکثر استان‌های کشور دچار تنش آبی هستند این مهم بیش از پیش اهمیت می‌یابد. هر بخش مصرف‌کننده آب، به نوبه خود موظف به بررسی و اصلاح الگوی مصرف است. بخش کشاورزی به علت سهم عظیم خود در مصرف آب و همچنین اتلاف در سیستم آبیاری و انتقال آب به مزارع، نیازمند توجه بیشتری است. بدین ترتیب پیشنهادهای زیر برای مصرف بهینه آب در بخش کشاورزی ارائه می‌شود: 1- استفاده از روش آبیاری قطره‌ای: این روش به علت بهره‌وری بالای آن مصرف آب را به‌شدت کاهش می‌دهد. 2- تسطیح اراضی کشاورزی: با تسطیح اراضی کشاورزی می‌توان مصرف آب را حداقل بین 10 تا 15 درصد کاهش داد. 3- جایابی مناسب برای محصولات کشاورزی برحسب توان پرورش هر محصول در هر منطقه با در نظر گرفتن اولویت پرورش محصولاتی که در آن منطقه، مصرف آب کمتری در کل مراحل تولید نسبت به مناطق دیگر دارند. به‌عنوان مثال پرورش گندم در اکثر استان‌های کشور وجود دارد، اما در استان قزوین آب کمتری نسبت به سایر استان‌ها برای آن مصرف می‌شود پس اولویت پرورش گندم را می‌توان در استان قزوین قرار داد و خوزستان را که مصرف آب بالایی در پرورش گندم دارد تشویق به پرورش گوجه فرنگی کرد که در آن از آب کمتری نسبت به دیگر استان‌ها استفاده می‌کند. همچنین پرورش برنج را در مناطق آب‌خیز شمالی و حاشیه برخی رودخانه‌های کشور انجام داد و نه در استان اصفهان که با کمبود آب مواجه است و کشاورزان آن را در حرکت به سمت پرورش محصولی سازگار با شرایط اقلیمی منطقه حمایت و تشویق کرد. 4- ایران در پرورش برخی محصولات مانند زعفران دارای مزیت رقابتی جهانی است، همچنین این محصول آب‌بری کمی نسبت به ارزش افزوده‌ای که ایجاد می‌کند دارد بنابراین باید پرورش آن را گسترش داد و حتی جایگزین برخی محصولات آب‌بر کرد. 5- با توجه به ارز‌آوری بیشتر محصولاتی مانند پسته باید توجه بیشتری به پرورش آن کرد و در مقابل از پرورش و صادرات محصولات آب‌بری نظیر هندوانه که با سیستم سنتی کشاورزی تولید می‌شود، جلوگیری کرد. 6- حذف واسطه‌های زیاد بین تولید‌کننده و مصرف‌کننده که این مورد سبب کاهش قیمت خرید محصول و افزایش سود تولیدکننده می‌شود و در این صورت تمایل تولیدکننده به تعویض و تغییر سیستم آبیاری بیشتر شده و از این نظر هم به نفع تولیدکننده بوده و هم کاهش و استفاده بهینه مصرف آب را در پی خواهد داشت. به امید آنکه به جای هزینه تبلیغات روزانه و هفتگی برای تشویق مردم در مصرف آب، تلاش شود تا با روش های موجود در بخش کشاورزی از حجم بالای مصرف آب در این حوزه بکاهیم.