زمانی یک تومان ایران برابر با یک پوند انگلیس بود

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران با اشاره به اینکه اقتصاد بعد از قاجار وابسته تر شد گفت: زمانی یک تومان ایران برابر با یک پوند انگلیس بود.

موسی حقانی کارشناس اقتصادی در دومین روز از همایش اقتصاد سیاسی انفعال یا اقتدار اظهار داشت: در 200 سال اخیر در کشور جریان های فکری مختلفی وجود داشته که تا امروز آنها حضور دارند.

وی ادامه داد: این جریانات درچند دوره تاریخی قاجار، پهلوی و جمهوری اسلامی شکل گرفته اند. در دروه جمهوری اسلامی، بحث تهاجم اقتصادی به شکل جدی اتفاق افتاده است.

موسی حقانی با اشاره به اینکه در دوره قاجار هجوم اقتصادی استعمار غرب به کشور ما بیشتر می شود، گفت: این هجوم به سمتی می رود که ما شاهد سلطه کفار در حوزه های اقتصادی کشورمان می شویم. در این دوره، نوعی مصرف گرایی رخ می دهد و بالتبع مصرف زدگی جامعه، امتیازاتی نیز به بیگانگان واگذار می شود.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران بیان کرد: پس از معاهده ترکمنچای و پذیرش اینکه حقوق گمرکی ایران را باید روس ها تعیین کنند و به تبع آن هر سه دولت (دوستی کامل) از این امتیاز برخوردار شدند ما رفته رفته شاهد سرازیر شدن کالاهای خارجی به کشور خودمان هستیم.

وی بیان کرد: این مسئله از آن حیث که منجر به سلطه کفار در حوزه اقتصادی می شد با عکس العمل علما و پاره ای از مردم مواجه شد. اگر مردم در این زمینه چشم و همچشمی هم می کردند، علما همیشه هشدار می دادند که نباید مصرف این کالاها و استفاده از آن منجر به سلطه بیگانگان بر ما شود، مخصوصا زمانی که برخی از آن کالاها در داخل تولید می شد و نمونه داخلی داشت.

حقانی تأکید کرد: در ابتدای دوره ناصری خیلی وضع وخیم نیست. در مقطعی ازین دوره یک تومان ایران برابر با یک پوند انگلیس بوده است. اما در اواسط دوره ناصری که دیگر خط امیرکبیر هم دنبال نمی شود و جریان دینی هم در ایران تا حدودی تضعیف می‌شود، ما شاهد هجوم کالای خارجی به ایران و نابودی و تضعیف بنیان های اقتصادی کشور هستیم.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران اظهار کرد: به نحوی که در اواسط دوره ناصری یک پوند انگلیسی با 50 تومان ایرانی برابری می کرد و سقوط ارزش پول ایران به خاطر ضعف اقتصادی و از بین رفتن بنیه های تولیدی که در کشور وجود داشت، حالت بدی را به کشور ما تحمیل کرد. پس از آن ما شاهد تکاپوی علما و مراجع برای جلوگیری از سقوط اقتصادی ایران هستیم.

وی گفت: در چنین فضایی مرحوم شیخ رضا کرمانی طی استفتایی از مرحوم میرزای شیرازی تکلیف جامعه اسلامی و مومنین را در قبال کالاهایی که از بلاد کفر وارد ایران می شود، جویا می شود.

حقانی ادامه داد: به خصوص که در آن زمان واردات زیادی از روسیه داشتیم، به طوری که کالاهای روسی به طرز چشمگیری در بازار ایران وجود داشت و از آن سمت هم از انگلستان و دیگر سرزمین های بلاد کفر شاهد سرازیر شدن محصولات آنها به کشور خودمان بودیم. حساسیت ایجاد می شود که اگر این روند ادامه پیدا کند، موجب غلبه کفار بر مسلمین خواهد شد.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران تصریح کرد: در همان زمان مرحوم میرزای شیرازی نیز پاسخ می دهند که ما در گام اول نباید کالای خارجی مصرف کنیم. بنابراین نهضت تحریم در 1306 قمری شکل می گیرد و نهضت تحریم تنباکو در ادامه ی نهضت تحریمی بود که در سال 1306 شکل گرفت. البته نهضت کلی تحریم به وقوع پیوست و توام با پیروزی، هم برای مردم و هم برای مرجعیت شیعه بود.

وی با اشاره به اینکه در ادامه این بحث مطرح شد که اگر کالای خارجی را مصرف نمی کنیم، نیاز بازار را چه کنیم؟، گفت: بحث های مختلف مطرح شد، هم بحث صرفه جویی و هم اینکه ما برویم به سمت تولید کالاهای مورد نیاز مردم از قبیل منسوجات، اقمشه (قماش)، کاغذ و قلم و غیره که در آن زمان جزء ضروریات زندگی مردم محسوب می شد.

رئیس موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران افزود: در همان موقع حمایت از سرمایه گذار داخلی به جد مطرح می شود و علما هم از ظرفیت های دینی استفاده می‌کنند تا مردم را متقاعد به مصرف کالاهای داخلی و ترک مصرف کالاهای خارجی کنند.

حقانی گفت: نامه ای از علمای اصفهان داریم که تعدادی از علمای اصفهان که مرحوم آقا نجفی هم در رأس آنان قرار دارد، اعلام می کنند که ما چند نفری که این نامه را امضا کردیم پس از این بر مرده ای که پارچه کفنش از پارچه غیر از ایرانی باشد، نماز نمی خوانیم.

وی تصریح کرد: این امر نشان می دهد که پارچه های ایرانی وجود داشته اما پارچه های خارجی با هدف جایگزینی پارچه های ایرانی وارد شده بوده است که به تولید کننده داخلی آسیب می زند. بنابراین علما از همین ظرفیت دینی استفاده کردند و چنین اعلامیه ای را خطاب به مردم امضا می کنند.

حقانی در ادامه درباره تعصب روحانیت به بحث کالای خارجی گفت: بحث بعدی در این اعلامیه، آن است که می گویند پس از این ما معاملاتی که بر روی کاغذ خارجی ثبت شده باشد را در محضرهای خودمان ثبت و تایید نمی کنیم و همه این موارد بیانگر یک ظرفیت بزرگی است که ما در ادبیات دینی خودمان می بینیم. مردم تا حد زیادی تبعیت می کنند. اما نیازهای جدی همچنان مطرح است و ما در سال 1317 شاهد تاسیس شرکت اسلامیه در اصفهان هستیم.

وی ادامه داد: کار این شرکت آن بود که کالاهای مورد نیاز مردم را در سایر منسوجات خودشان تولید کنند. آنها شروع به ساختن کارخانه و تولیدات داخلی کردند که حتی صادرات محصولات آن به کشورهای دیگر حتی مصر نیز با استقبال رو به رو می شد.

حقانی در پایان گفت: در حال حاضر دشمن مشغول به جنگ اقتصادی با ما است. درگیر یک جنگ اقتصادی گسترده در حوزه های سیاسی، علمی و دفاعی است که در حوزه فرهنگی نیز ما این درگیری و نزاع را داریم. اما آنچه که الان برای ما مهم است تامین معیشت مردم و رفع ضعف کارخانجات و تولیدات است.

وی ادامه داد: اگر بخواهیم در برابر غرب و این تهاجم گسترده اقتصادی که علیه استقلال و سربلندی مردم ایران صورت گرفته، تا ما را دوباره به همان شرایط مصرف کنندگی دوران پهلوی برگردانند، ایستادگی کنیم باید یک تجدید نظر اساسی در نحوه اداره اقتصادی کشور و همچنین اداره معیشت مردم داشته باشیم.