مشکلات فرهنگی، توسعه فنی را به تشدید معضلات اجتماعی تبدیل کرده

سرویس اجتماعی فردا؛ در برنامه «گفت‎وگوی اجتماعی» رادیو گفتگو با حضور سودابه رادفر مشاور وزیر ارتباطات و دکتر طیبه میرزا اسکندری پژوهشگر حوزه زنان و خانواده و محمدصالح مفتاح پژوهشگر حوزه فرهنگ و رسانه به تاثیرات تلفن همراه هوشمند در سبک زندگی پرداخته شد.

محمدصالح مفتاح با اشاره به تحولی که در حوزه تلفن های همراه رخ داده، گفت: در سال های اخیر ورود تلفن های همراه را داشتیم و به سرعت همه گیر شده و با سرعت زیادی متحول شده است، یعنی اگر 10 سال پیش را در نظر بگیرید گستردگی استفاده از تلفن همراه و امکاناتی که داشتند بسیار محدود بوده است. مخاطبین کاربران این ابزار کم بودند ولی الان هم گسترده شده و هم نوع کارکردش متنوع و متفاوت شده است.

وی تنوع کارکردی تلفن های همراه را تاثیرگذار بر روی زندگی بیان کرد و افزود: در گذشته کارکرد تلفن همراه صرفا ارتباط بین دو نفر بود، اما الان این ارتباط ها چند نفره و حتی غیرهمزمان شده و تقریبا هر روز تحول جدیدی ایجاد می شود. کاربران تلفن همراه افزایش یافته ولی می بینیم تعداد پیامک ها کم می شود و علی القاعده این شبکه های اجتماعی موبایلی هستند که دارند جای آن را می گیرند.

پژوهشگر حوزه فرهنگ به تحول رخ داده در توسعه تلفن همراه اشاره کرد و گفت: تحول اصلی در این است که محتوایی که در بین اینها تبادل می شود بسیار متنوع و متکثر شده و معمولا متناسب با گروه های مختلف محتواهای مختلفی عرضه می شود و کاردکردهای متفاوتی پیدا کرده است. اگر هر کدام از شبکه ها را مجزای از همدیگر نگاه کنید می بینید کاربرانشان سبک زندگی های متفاوتی پیدا کرده اند.

سودابه رادفر با اظهار به اینکه تکنولوژی و ابزار در اتفاقاتی که در زندگی ما ایجاد می کند، عوارضی را دارد، یادآور شد: عوارضی که همیشه نسبت به تکنولوژی ها از رسانه ها و صدا و سیما شنیده ایم عوارض منفی بوده است. در حالیکه می تواند روشنگری های بهتری صورت بگیرد و آن چیزی که به عنوان دو لبه قیچی بر سبک زندگی ما تاثیر می گذارد معایب، مضرات و از طرفی منافع مثبتی که تلفن همراه می تواندداشته باشد، مطرح شود.

وی افزود: مضرات تلفن همراه و تکنولوژی بیشتر از منافعش نبوده است .

دکتر طیبه میرزا اسکندری با اشاره به تلفن همراه بعنوان یک پدیده اجتماعی، آن را از دو بعد بررسی کرد و گفت: در بعد معایب فرهنگی و اجتماعی یعنی آن چیزی که در تعریف و نحوه بکارگیری این پدیده تعریف می کند، جنبه فرهنگی اجتماعی است که آن پدیده برای افراد جامعه دارد. بعد دیگر، خود فرد است. هر فردی در نحوه بکارگیری، از جمله بکارگرفتن تلفن همراه، خودش یک نوع مدیریت را اعمال می کند.

وی تاثیر پدیده تلفن همراه را مثبت ارزیابی کرد و اظهار داشت: ظرفیت جدیدی که برای جامعه ما بعنوان تلفن همراه آمده، می تواند ابعاد مثبتی داشته باشد و دارد.

مفتاح با رد اینکه اثرات تلفن همراه مثبت است، گفت: چیزی که امروز شاهد آن هستیم و اطلاعات می گوید این است که نقاط منفی این پدیده بسیار زیاد است. وقتی در مورد این ابزار صحبت می کنیم صرفا بحث تکنولوژی نیست. نوع کارکردی که معمولا مخاطبین از آن استفاده می کنند.

دکتر میرزا اسکندری در واکنش به صحبت های مفتاح یادآور شد: در مباحث اینچنینی مسائلی که به نوع آسیبی است، خودش را بیشتر نشان می دهد به جهت اینکه ما همیشه با آسیب ها و عوارضی که با پدیده ای پیش می آید بیشتر به عنوان یک مسئله و مشکل سروکار داریم یعنی آن بخش مسئله که عادی است و طریق درست را سیر می کند به چشم نمی‌آید.

وی با تاکید بر اینکه تلفن همراه و تاثیرات آن پدیده تک عاملی نیست، افزود: اگر از این یک بعد نگاه کنیم طبیعتا فقط آسیب ها را نگاه می کنیم و بقیه قضیه را نمی بینیم. می پذیرم که امروز موبایل و مجموعه برنامه ها و شبکه های اجتماعی که از راه تلفن همراه و موبایل در میان مردم شیوع دارد بر زندگی و سبک زندگی ما اثرگذاری می کند. ولی در علوم اجتماعی و تحقیقات اصلا پدیده تک عاملی نداریم و موضوعی که به آن نگاه می‌کنیم مجموعه عوامل می‌شناسیم.

مفتاح با ذکر اینکه لزوما همه چیز به ابزار بر نمی گردد، تصریح کرد: وزارت ارتباطات وظیفه اش در حوزه تکنولوژی و ابزار و فنی است ولی جاهایی مثل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما وظیفه شان در حوزه فرهنگ است. الان مسئله این است که وزارت ارتباطات می خواهد پهنای باند اینترنت را افزایش دهد اما کسی که باید متکفل موضوع سواد رسانه ای باشد، آموزش و پرورش، صدا و سیما و وزارت ارشاد است که کارشان را به خوبی انجام نمی دهند و بخاطر وجود این حلقه مفقوده، این ابزارها در حوزه مثبتش کم شود. انفعالی برخورد کردن با این ابزار غلط است.

دکتر میرزا اسکندری با بیان اینکه نباید از آسیب ها غفلت کنیم بلکه آسیب ها را ببینیم، تاکید کرد: باید در کنار آسیب ها، پتانسیل ها و ظرفیت های مثبت را ببینیم و نهایتا باید دنبال راهکارهایی برای بکارگیری درست و مثبت از این تکنولوژی باشیم تا آمدن، نحوه شیوع و میزان کاربردش، هیچ کدام دست ما نیست. یعنی چه بگوییم خوب است و چه بد است، توسعه پیدا می‌کند.

این پژوهشگر حوزه زنان و خانواده، به مدیریت استفاده از تلفن همراه اشاره کرد و گفت: اگر در یک خانواده ای روابط بین زوجین قرار است بخاطر تلفن همراه دستخوش مشکل شود، این خانواده باید نزد درمانگر برود و مشکلش را حل کند. ممکن است درمانگر به این خانواده بگوید که نحوه استفاده از تلفن همراه را مدیریت کنید. نمی گوید تلفن همراه را کنار بگذار چون فایده ای ندارد و عملی نیست بلکه می گوید باید نحوه استفاده از تلفن همراه را آگاه باشید و طوری مدیریت کنید که به روابط خانوادگی و عاطفی شما لطمه ای نخورد.

وی هشدار داد: این مشکلات وجود دارد ولی باید به مردم یاد بدهیم که به هر پدیده ای که برخورد می کنند بتوانند برای بهتر زندگی کردن آن پدیده را به نفع زندگی خودشان و مصالح و مقتضیات زندگی خودشان، مدیریت کنند و اگر این کار را نکنند اولین آسیب را خودشان می‌بینند.

مفتاح با بیان اینکه وقتی مشکلات فنی در کنار مشکلات فرهنگی قرار می گیرند، همدیگر را تشدید می کنند، متذکر شد: وقتی که در زیرساخت های فنی مشکلات اساسی داریم سخت است که از برنامه ریزی صحبت کنیم. وقتی مشکلات فنی در کنار مشکلات فرهنگی قرار می گیرد، همدیگر را تشدید می کنند. وقتی که شبکه ملی اطلاعات نداریم و قابلیت برای سیاستگذاری در عرصه ارتباطات مجازی نداریم و هیچ نهادی خودش را متکفل این موضوع نمی داند، ممکن است افراد بر گردن حکومت بیاندازند ولی به معنای این است که هیچ کسی مسئولیتش را نخواهد پذیرفت.