مسئولان مانع نشوند، ما کار خودمان را انجام می‌دهیم/ با این شرایط در حال عقبگرد هستیم

سرویس فرهنگی فردا، حامد فراهانی: دنیایی که در آن قدرت‌های بزرگ با اعمال فشار یا به راه انداختن جنگ‌های قومی قبیله ای و یا به راه انداختن گروه‌های تروریستی به دنبال پیشبرد اهداف شوم خود هستند رسانه‌ها و مستندسازان بحران به عنوان چشمان همیشه بیدار مردم جهان می‌توانند یکی از مهمترین نقش ها را در مطلع کردن مجامع بین المللی و مردم جهان از جنایاتی که دنیای امروز را به مخاطره کشیده ایفا کنند.

در سالهای اخیر کشورهای منطقه غرب آسیا و همسایگان ایران معدن حوادث، بحران ها و جنگ های مستمر بوده اند و در این میان مستندسازان نقش به سزایی در بازنمایی واقعیات داشته اند. در همین راستا به سراغ مستندسازی رفتیم که در کارنامه خود فیلم های مستندی چون "شکست هیمنه"، "زخم پیوار"، "فتنه شام"، "ما چند نفر"، "همه بچه‌های سید اعلا" و "زیتون تلخ" را دارد؛ سهیل کریمی که حتی تجربه اسارت بدست نیروهای آمریکایی را نیز دارد در گفتگویی تفصیلی با خبرنگار «فردا» به بررسی مشکلات و معضلات مستندسازان بحران می‌پردازد:

فردا: مستند بحران در کشور ما چگونه تعریف شده است؟

فردا: با توجه به اینکه شما تجربه‌های بسیاری در ساخت مستندهای بحران در کشورهایی همچون عراق، پاکستان و سوریه دارید؛ آیا رسانه‌ها در جهت تحولاتی که در منطقه در حال رخ دادن است عملکرد قابل قبولی داشتند؟

سهیل کریمی: متاسفانه مجموعه مستندسازی بحران در ایران در دست سازمان های خاصی است مثلا صدا و سیما که البته کار مستندسازی هم انجام نمی‌دهند و کار آنها عمدتا گزارش خبری و برنامه سازی است یا دست مافیاهایی است که مشخص نیست با چه خط و ربطی کار می کنند. این افراد هم برای دیگرانی که در این عرصه هستند مشکل ایجاد می‌کنند و هم اینکه دیگران را محدود می‌کنند و اجازه نمی‌دهند فرد دیگری وارد این عرصه شود و خودشان هم کاری انجام نمی‌دهند.

یک مساله و معضل اساسی دیگر برای اکثر فیلم سازان، مستقل نبودن آنها به دلیل نداشتن مجوزهای بین المللی است به عنوان مثال در برابر اتفاقاتی که هم اکنون در یمن در حال رخ دادن است باید یک مستندساز بدون مرز بتواند بدون وابستگی به هیچ ارگانی در آن مکان حضور داشته باشد و این حضور مستلزم آن است که آن فرد پول و روادید در دست داشته باشد و همه مجوزهای لازم را هم تهیه کرده باشد. حال تصور می‌کنیم یک مستندساز بتواند تمام مشکلات مربوط به بحث مالی و روادید خود را حل و فصل و ویزا هم دریافت کرده باشد حالا باید ببیند چطور می تواند خود را به مناطق درگیر برساند. مثلا کشوری مانند یمن هم از لحاظ دریایی و هم از لحاظ خشکی از طریق هم مرزی با عربستان و عمان محاصره است و امکان حضور در آنجا وجود ندارد مگر آنکه پیش‌بینی‌هایی از قبل انجام شده باشد تا قبل از اینکه این بحران وارد فاز اصلی خود شود بتواند در آنجا حضور پیدا کند خلاصه اینکه باید گفت برای یک مستندساز موانع بزرگی به منظور حضور در این مناطق وجود دارد.

فردا: سایر این موانع و مشکلات چیست؟

مستندسازان برای ساخت یک مستند بحران هزینه هایی اعم از اسکان، سفر و اجاره تجهیزات که بالغ بر روزی 700 تا 800 هزار تومان است را باید بپردازند اگر این افراد تمام این موانع را طی کرده باشند و به مقصد خود که همان ساخت مستند است رسید باشند باید ببینند از کدام تریبون می‌توانند آن اثر را پخش کنند.

نهادهایی که رسانه های دیداری اصلی در دست آنها است ضوابط خاص خود را با نگاه‌های ویژه‌ای برای خودشان دارند مستندسازی که جان خود را در کف دستش می گذارد و در شرایطی بسیار حاد با رویکردی برای حکومت خود و با همان ایدئولوژی شروع به ساخت اثری می‌کند آن وقت سعی می‌شود که کار و اثر آن فرد تحقیر شود که نهایتا منجر به تحقیر آن مستندساز می‌شود.

بعد از همه این مسائل بحث قیمت که پیش می‌آید اگر خریداری هم شود با پول آن فقط می‌توانیم دو روزی از اموراتمان را بگذرانیم نه اینکه به دنبال ساخت کار بعدی برویم؛ متاسفانه ما شرایط بدی را در این زمینه در ایران داریم و همیشه هم از این لحاظ از همه دنیا عقب هستیم و اگر هم کاری ساخته می شود به همت خود مستندسازان است که با کمترین امکانات و تقریبا هیچ پولی سعی می‌کنند بزرگترین کارها را خلق کنند.

مثلا برای مستند زخم پیوار ما به منطقه منطقه پاراچنار رفتیم که در شمالغرب کشور پاکستان واقع شده است و نزدیک ترین نقطه به آن، کابل است. در کل افغانستان و پاکستان «پاراچنار» تنها جایی است که شیعیان آن حدود ۷۰۰ سال در آنجا ساکن بوده اند و قریب به ۶۰۰ هزار نفر هم جمعیت شیعه دارد که در حال حاضر، نزدیک به ۲۰ میلیون وهابی و سلفی این منطقه را محاصره کرده اند. از سال 86 ارتباط این منطقه با دنیا قطع شده است به طوری که برق اندکی دارند و حتی سیم کارت هایشان افغانی است و دولت پاکستان به آنها آنتن نمی دهد. ماشین ها اکثرا قاچاق از افغانستان هستند و منطقه از نظر تولید مایجتاج زندگی کاملا خودکفاست. بعد از سه سال امکان سنجی سفر ما بسیار پرمخاطره بود و رفتن و برگشتن ما به معجزه شبیه بود. ما از قطر به پیشوا پرواز کردیم و سپس با دادن مبلغی به یک ژنرال پاکستانی با هواپیمای شخصی او به پاراچنار رفتیم. تمام راه آیت الکرسی و دعا همراه و حافظ ما بود. ۱۵ روز بیشتر در پاراچنار نبودیم، چون طالبان ما را شناسایی کرد.

فردا: چرا مسئولان به دنبال حمایت از این قشر نیستند؟

سهیل کریمی: مشکل ما اینجا است که متاسفانه مسئولین ما سواد رسانه ای لازم را ندارند و نمی‌دانند جایگاه رسانه چیست و نمی توانند آن را تعریف کنند که بفهمند امروز برنده ترین سلاح در دنیا سلاح رسانه است دشمن اگر امروز جنگ نیابتی در منطقه غرب آسیا به وجود می آورد در کنار این جنگ نیابتی مثلا کشوری مثل عربستان غیر از بمباران و موشک باران بیشتر از طریق رسانه اهداف خود را پیش می برد.

به دلیل اینکه مسئولین نمی توانند این جایگاه را بفهمند این اتفاقات می افتد مسئولین عمدتا مقطعی آمده اند و دورنمای آنها برای همان سه چهار سال است و تمام برنامه ریزی های خود را بر اساس مدتی که در آن پست و سمت مشغول هستند انجام می‌دهند یعنی ما هیچ مهندسی صحیح و درستی برای عرصه فرهنگی، رسانه ای و هنری نداریم و از جهتی این جماعت نمی دانند واقعا چه کاره هستند چه می خواهندو معمولا هم سواد رسانه ای کافی ندارند و صرفا سلیقه شخصی خود را اعمال می کنند و با این شرایط ای کاش در همین مکان فعلی درجا می‌زدیم در حالیکه دائما عقب گرد می‌کنیم.

با انگیزه رسانه ای که در بچه‌ مسلمانان وجود دارد باید در این 35 سال اخیر دنیا را فتح می کردیم و اگر بگوییم امروز کارهای قابل قبول ساخته و صادر شده خیلی تعداد آنها کم است و باید دید آن کسی که در غرب زندگی می کند و هیچ آرمان و ایدئولوژی الهی ندارد چه انگیزه ای در وی باعث می شود که در هر نقطه ای از جهان که جنگی اتفاق می افتد به زودی خودش را به خط مقدم آن منطقه برساند.

فردا: آیا ایجاد تشکیلاتی مستقل و در عین حال بین‌المللی برای مستندسازان می‌تواند برخی از مشکلات موجود مستندسازان بحران را برطرف کند؟

سهیل کریمی: چند سال گذشته برخی از دوستان به طریقی پیگیر ثبت یک تشکیلات مستقل برای مستندسازان بودند اما به دلیل اینکه حمایتی در این زمینه نشد آن کار نیمه کاره رها شد؛ اگر یک مستندساز تشکیلاتی مستقل در ایران داشته باشد که از جهتی وابستگی به مجموعه های بین المللی داشته باشد دیگر آن مستندساز، معضل و مشکل ساخت فیلم در کشورهای دیگر را ندارد همچنین این تشکیلات نباید زیر نظر حکومت باشد تا در کشورهای دیگر به آن نگاه سیاسی نشود.

فردا: حضور مستند سازان در این عرصه چقدر است؟

سهیل کریمی: در حال حاضر می توانیم بالای 20 گروه مستند ساز بحران آماده به کار به همراه دوربین و وسایل و تجهیزات مورد نیاز را احضار کنیم که تنها با دادن بودجه و مجوز به هر نقطه ای از دنیا که لازم باشد اعزام شوند و اگر حمایتی صورت بگیرد مطمئنا به همه مکان‌هایی که از دید مردم دنیا بحران محسوب می شود خواهیم رفت؛ چون هدف غایی ما پیامی است که انقلاب ما دارد، هیچ چیز نمی تواند مانع ما شود الا اینکه دست و پای ما را ببندند تا نتوانیم تکان بخوریم مانند همین شرایطی که هم اکنون برایمان به وجود آمده است.

فردا: آیا موسسه یا نهادی هم برای تربیت مستندسازان بحران وجود دارد؟

سهیل کریمی: چند موسسه وجود دارد که تحت عنوان مستندسازی بحران کلاس هایی را برگزار می کنند و مستندسازانی را تربیت می‌کنند؛ ولی صرف برگزاری کلاس نیست، اینکه در یک کلاس مسائل تئوری مطرح شود اما تجهیزات و امکانات لازم به کارآموز داده نشود و آن فرد وارد کارزار عمل نشده باشد این کلاس ها چه فایده و تاثیری می‌تواند داشته باشد؟!

فردا: مسئولان چه حمایت مشخصی میتوانند از مستند سازان بحران انجام دهند؟

سهیل کریمی: فقط از مسئولان می‌خواهم هیچ کاری به ما نداشته باشند و مانعی جلوی پای ما نگذارند! اگر مانع نشوند ما کار خودمان را انجام می دهیم و راه خودمان را پیدا می کنیم.

فردا: مهمترین توصیه ای که می شود به یک مستندساز در این شرایط کرد چیست؟

سهیل کریمی: مستندسازان در مواقع بحرانی تحت تاثیر شرایط قرار نگیرند و با تعقل بیشتر عمل کنند. چرا که باید لزوما در کار قصه بسازند و حتی مستندهای بحرانی که می سازند براساس یک جریان و داستان پیش برود.

فردا: آیا ورود بخشی با عنوان مستندسازی بحران به جشنواره ‌ها می‌تواند تاثیری در این عرصه داشته باشد؟

سهیل کریمی: در حال حاضر دنیای ما آن قدر آشوب زده است که جای اضافه شدن بخش دیگری با عنوان مستندسازی بحران در جشنواره ها وجود دارد که یقینا هم مورد استقبال قرار خواهد گرفت.