از طرح «پیمان جوانمردان» تا تصمیم گیری مجلس/ فقر هم گاهی خبر نمی‌کند!

سرویس اقتصادی فردا: دستانش پینه بسته و کمرش خمیده است. سالیان سال کار کرده و از نان بازوخرج زن و فرزندان خود را تامین کرده اما حالا نه رمقی در دستان پینه بسته‌اش باقی مانده و نه توانی در پاهای ناتوانش. هر چند هنوز به سن کهنسالی نرسیده اما بیماری مانش را بریده و نای کار کردن ندارد. زن و فرزندانش اما باید هنوز زندگی کنند. باید بتوانند سر پا بمانند و با از پا افتادن او زندگی آن‌ها هم از پا نیافتد. این داستان زندگی بسیاری از افرادی است که با جان و دل برای گذران زندگی خود و عزیزانشان کار می‌کنند اما یک حادثه، یک تصادف و یا یک بیماری بلای جانشان می‌شود و با داشتن همسری خانه دار و فرزندانی در حال تحصیل، خانه نشین می‌شوند و کسی فریاد رس ان‌ها نیست. این قشر اما بیشتر کسانی هستند که فریادشان خاموش است و کسی آن‌ها را نمی‌بیند و گلایه‌هایشان را نمی‌شنود. شاید هم از نجابت بسیار و به اصطلاح‌‌ همان با سیلی صورت را سرخ کردن است که نمی‌خواهند دست نیاز به سوی کسی دراز کنند اما به راستی نیازمدند و چشم انتظار حمایت‌های دولتی. در این میان سازمان بهزیستی و کمیته امداد امام تلاش کردهند با ارائه خدماتی به این قشر از افراد جامعه کمک کنند. به استناد آمار حدود ۱۰میلیون نفر تحت‌پوشش کمیته امداد و بهزیستی هستند. هر چند این افراد از هفت خوان مددکاری بهزیستی و کمیته امداد عبور کرده‌اند تا در این آمار قرار گرفته‌اند به این امید که حمایت‌های ناچیز نقدی و غیرنقدی نصیبشان شود اما در این میان افرادی هم هستند که هم راهی برای کسب درآمد ندارند و هم تحت نظر هیچ ارگانی نیستند. هر چند که گرفتن مستمری ۵۰ تا ۱۰۰ هزار تومانی از این ارگان‌ها نیز در روزهای گرانی و نخواندن دخل و خرج، نمی‌تواند درد آنچنانی از این مستمری بگیران دوا کند اما در هر حال بودن این مستمری ناچیز بهتر از نبود هیچ چیز است. کمیته امداد و بهزیستی چه کسانی را تحت پوشش دارند؟ از نگاه کمیته امداد ازکارافتاده فردی است که به‌دلیل بیماری یا معلولیت جسمی یا ذهنی قادر به تأمین نیازهای معیشتی خود و اعضای خانواده‌اش نباشد. بر این اساس در مجموع ۷۷۴هزار و ۵۰۴خانواده به دلایلی مانند از کارافتادگی، بیماری یا معلویت سرپرست تحت‌پوشش هستند. به استناد آمار کمیته امداد که البته تا سال۹۲ را پوشش می‌دهد، تعدد نفرات این خانوار‌ها به ۲میلیون و ۵۰هزار نفر می‌رسد. علاوه بر این کمیته امداد یک میلیون مددجوی سالمند بالای ۶۰سال دارد که همراه با افراد تحت تکفلشان در سال۹۳ کمی ۲میلیون و ۵۰هزار نفر بوده‌اند. در دیگر نهاد حمایتی مهم کشور، یعنی بهزیستی نیز اوضاع مشابهی وجود دارد. در بهزیستی کل مدد‌جویان ۴میلیون و ۸۰۰هزار نفر هستند که البته میان آن‌ها باید تفکیک قائل شد. برای نمونه بهزیستی معلولان را به گروه‌های خفیف، متوسط، شدید و خیلی شدید تقسیم کرده است. این سازمان عده‌ای «مستمری بگیر» دارد که تنها درآمدشان پول‌های دریافتی از بهزیستی است؛ شبیه به‌‌ همان جمعیت از کار افتاده در کمیته امداد امام خمینی (ره). براساس آمار اعلامی از سوی اداره آمار سازمان بهزیستی، مستمری‌بگیران در حوزه‌های اجتماعی، توانبخشی، روانی مزمن و روانی ترخیص شده ۴۹۸هزار و ۸۵۸خانواده هستند. در مجموع و با احتساب افراد تحت پوشش این افراد یک میلیون و ۱۵۳هزار نفر هستند. به این ترتیب در ایران حدود ۲میلیون و ۲۰۰هزار خانوار با جمعیت ۵ میلیون و ۳۰۰هزار نفر وجود دارد که هیچ درآمدی جز کمک‌های نهادهای حمایتی ندارند. با درنظر گرفتن به روز نبودن آمار و خطاهای احتمالی می‌توان این جمعیت را تا ۶میلیون نفرنیز تخمین زد. افردای که دستشان به جایی بند نیست و می‌توان گفت به راستی درآمدی جز دریافت یارانه نقدی ندارند. «پیمان جوانمردان» طرحی برای کمک به بی‌بضاعت‌ها که فراموش شد به همین دلیل بود که در سال ۹۲ به همت جمعی از فعالان فرهنگی، رسانه‌ای و اجتماعی پیمانی با عنوان پیمان جوانمردان تدوین شدکه در آن «جوانمردان پیمان می‌بستند به منظور تامین حداقل معاش خانواده سالخوردگان و ازکارافتادگانی که ارتباط آن‌ها با کسب درآمد قطع شده است، از طریق تلاش برای تصویب قوانین لازم در مجلس شورای اسلامی اقدام کنند.» دکتر حسن سبحانی اما از جمله کسانی بود که در آن روز‌ها که از طرح حمایت از سالخوردگان و ازکارافتادگان بی‌درآمد (پیمان جوانمردان) حمایت کرد. وی در آن روز‌ها گفت: مشمولان این طرح از معدود گروه‌هایی هستند که پرداخت‌های نقدی به آنان دارای مبنای علمی در اقتصاد است. حتی اقتصاددانان لیبرال هم معتقدند که به افرادی همچون سالخوردگان و از کارافتادگان که رابطه آنان با کسب درآمد برای همیشه قطع شده است باید حداقل معیشت خانواده آنان به صورت نقدی پرداخت شود. طرحی که البته به مرور زمان به نوعی از یاد‌ها رفت و حالا هم بهارستان نشین‌ها و هم سازمان بهزیستی به نوعی از آن استقبال کرده‌اند. به تازگی نمایندگان مجلس اعلام کرده‌اند به‌زودی و با تقدیم طرحی گام بلند حمایت از ۶میلیون نیازمند ازکارافتاده را برمی‌دارند. طرحی که هر چند در آن خبری از نام «پیمان جوانمردان» نیست اما به نظر می‌رسد به نوعی ادامه آن است. حمایت بهارستان نشین‌ها از بی‌بضاعت‌ها به عنوان مثال، محمد اسماعیل سعیدی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس که از ضرورت توجه به این موضوع خبر داده بود، با تأکید بر اهمیت تمرکز ویژه بر این موضوع گفت: «پس از پایان تعطیلات، یکشنبه آینده موضوع رسیدگی به نیازمندان از کار افتاده در قالب یک طرح در کمیسیون اجتماعی مجلس بررسی می‌شود. بعد از نهایی شدن این طرح در کمیسیون اجتماعی، به صحن مجلس خواهد رفت و امیدواریم بعد از موافقت معاونت قوانین و مرکز پژوهش‌های مجلس تا یک‌ماه آینده بتوانیم فوریت رسیدگی به این طرح را به جریان بیندازیم.» وی با بیان اینکه کسانی که تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند را باید به ۲بخش جداگانه تقسیم کنیم، گفت: «دسته اول آنهایی هستند که می‌توانند با توانمند‌سازی‌ خود را اداره کنند. گروه دیگر ازکارافتاده‌های نیازمند هستند که باید آن‌ها را مطابق شرایط جامعه و نیازمندی‌هایشان حمایت کنیم. در کمیسیون هم مباحث متعددی با کمیته امدادو بهزیستی داشتیم و به آن‌ها گفتیم که باید افرادی که گرفتاری‌های اینچنینی دارند به‌طور جدی حمایت شوند.» نماینده مردم تهران در مجلس نیز با تأکید بر اینکه مقرری دریافتی افراد نیازمند تحت پوشش نهادهای حمایتی پایین‌ترین میزان دریافتی است، گفت: «کشور وظیفه دارد به این افراد بیش از گذشته رسیدگی کرده و با حمایت‌های بودجه‌ای که از این افراد می‌شود باید میزان دریافتی آن‌ها افزایش قابل توجهی یابد.» مهرداد بذرپاش با تأکید بر اینکه در ساماندهی کمک‌های مردمی در کمیته امداد و بهزیستی با مشکل مواجه بوده‌ایم، افزود: «این دو نهاد حمایتی باید بهتر از گذشته کمک‌های مردمی را جمع‌آوری و ساماندهی کنند. تعداد زیادی از شهروندان آمادگی این را دارند که به انحای مختلف به نیازمندان کمک کننداما ابتدا باید اعتماد‌سازی‌ بیشتری در این‌باره انجام شود و مردم احساس کنند کمک‌ها و امکاناتی که در اختیار این نهاد‌ها قرار می‌دهند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به‌دست انسان‌های ذیصلاح و نیازمند می‌رسد.» عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس با تأکید بر اینکه یارانه افراد ثروتمند که حذف می‌شود و افرادی که داوطلبانه از دریافت یارانه انصراف می‌دهند باید بین افراد دهک‌های پایین درآمدی سرشکن شود، تاکید کرد: «مجلس کاملا با پرداخت یارانه افراد ثروتمند به افراد نیازمند موافق است و از این طرح حمایت می‌کند. البته بعد از حذف یارانه افراد با در آمد بالا نباید این پول‌ها صرف هزینه‌های جاری و واردات شود بلکه باید به سمت کمک به اقشار آسیب پذیر هدایت شود. حتی می‌شود با این کار مبلغ ۴۵هزارو۵۰۰ تومان را نیز به مبالغ بالا‌تر افزایش داد تا میزان دریافتی این نیازمندان بیشتر شود.» غلامرضا اسداللهی، عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس نیزاز جمله افردی بود که به این مساله واکنش نشان داد و با تأکید بر اینکه باید به امر قانون عمل کرد گفت: «این افراد نیازمندترین‌ها در جامعه هستند، اکنون کمک‌هایی در قالب کمک‌های غیرنقدی و بسته‌های حمایتی به آن‌ها پرداخت می‌شود ولی کافی نیست.» عضو فراکسیون امداد امام در مجلس تصریح کرد: «‌این موضوع در تذکری در صحن مجلس حتما مطرح می‌شود چرا که با وجود کارهای خوبی که بعد از انقلاب برای این افراد شده اما باز هم به نوعی این افراد مورد غفلت قرار گرفته‌اند اما باید با نگاهی متناسب با شرایط روز نگاه‌مان را به این افراد تغییر دهیم تا بتوانیم بهتر به آن‌ها رسیدگی کنیم.» وی تأکید کرد: «هر طرحی در این زمینه به مجلس ارائه شود را با جدیت حمایت می‌کنیم تا بتوانیم اقدامی مؤثر در این‌باره انجام دهیم.» عضو کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی نیز با بیان این وعده که موضوع نیازمندان از کار افتاده به‌زودی در صحن علنی مجلس مطرح می‌شود، گفت: «نمایندگان مجلس با مشکلات این افراد نیازمند آشنایی دارند اما دولت باید برنامه‌ای برای بهبود وضعیت حقوقی و زندگی این افراد داشته باشد و در نخستین اقدام میزان مستمری آن‌ها را بیشتر کند.» رحمت‌الله نوروزی نماینده مردم گلستان با بیان اینکه با رسیدگی به وضعیت یارانه‌ها و حذف یارانه افراد پردرآمد می‌توان به بهبود زندگی این افراد کمی امیدوار بود، افزود: «تا چند‌ماه آینده بودجه نویسی سال۹۵ شروع می‌شود و امیدواریم در این بودجه نویسی دولت بتواند مشکل این افراد را تا حدودی رفع کند.» و واکنش‌ها به این مساله همچنان در مجلس ادامه دارد. حمایت سازمان بهزیستی از طرح ۶ میلیون بی‌بضاعت در این می‌ان، رئیس سازمان بهزیستی کشورنیز به تازگی بر لزوم حمایت ویژه از افراد نیازمند غیرقابل توانمند سازی تأکید کرده است. دکتر انوشیروان محسنی بندپی در واکنش به طرح موضوع «۶میلیون نفر» نیازمند، ضمن قابل تقدیر دانستن چنین نگاهی به مدد‌جویان گفت: «رویکرد اصلی سازمان توانمند‌سازی‌ مددجویان و بازتوانی آنهاست که به‌طور ویژه بر این موضوع تمرکز کرده‌ایم اما واقعیت این است که برخی از این افراد به‌دلیل بیماری یا کهنسالی ظرفیتی برای توانمند‌سازی‌ ندارند که باید توجه ویژه‌ای به آن‌ها کرد.» محسنی بندپی با تأیید اینکه سرانه‌های پرداختی به این افراد کفاف زندگی‌های حداقلی را نمی‌دهد، افزود: «از نظر ما مددجو باید از کف حمایت‌های لازم برای تأمین نیازهای اولیه زندگی شامل تغذیه سالم، مسکن، بهداشت و مسائل روحی و روانی برخوردار باشد. هر چند مبالغ پرداختی به اندازه کافی نیست اما این افراد اکنون علاوه بر یارانه دریافتی، از حمایت‌های جنبی در مؤسسات خیریه مانند مؤسسات نگهداری از معلولان استفاده می‌کنند. بخشی از بودجه ما در اختیار این مؤسسات قرار می‌گیرد و در حقیقت نوعی پرداخت غیرمستقیم یارانه به این افراد است. علاوه بر این، کمک‌های مردمی هم وجود دارد و آموزه‌های دینی و عواطف انسانی، همواره موجب همراهی مردم ما در این زمینه بوده است. البته تأکید می‌کنم که لازم است این حمایت‌ها افزایش داشته باشد. مخصوصا اینکه الان تلاش دولت حرکت به سمت عدالت اجتماعی و ارتقای شاخص‌های رفاهی مخصوصا برای اقشار آسیب‌پذیر و مناطق محروم است.» وی با استقبال از طرح این موضوع در رسانه‌ها، افزود: «همین که دنبال تفکیک بین همه مددجویان نهادهای حمایتی و افراد نیازمند از‌کارافتاده هستید، قابل تقدیر است. سازمان بهزیستی از هر پیشنهادی که موجب تقویت کمک به افراد نیازمند و گسترده‌تر شدن این چ‌تر بشود، حمایت می‌کند. به‌نظر می‌رسد باید شناسایی دقیقی از این افراد انجام شود و ما آمادگی داریم اطلاعات لازم را در اختیار رسانه‌ها و نهاد‌های تصمیم‌گیر بگذاریم. الان رویکرد سازمان بهزیستی به این سمت است که اطلاعات اقتصادی و اجتماعی خانواده‌های تحت پوشش را به‌طور دقیق‌تری استخراج کند تا کمک‌ها به‌طور هدفمند‌تر به آن‌ها برسد. مخصوصا اینکه یکی از تکالیف محول شده از سوی دکتر روحانی تأمین تجهیزات معلولان در سراسر کشور است و هم‌اکنون جمع‌آوری اطلاعات در سراسر استان‌ها شروع شده است.»حال باید منتظر نتیجه این حمایت ها بود و دید به مرحله عمل نزدیک می شوند یا خیر؟

گزارش از رضا رضایی