"ناخن" زبان گویای بیماری‌ها

ایسنا: دکتر سید مهدی طبایی با بیان اینکه ناخن‌ها شکل دیگری از پوست هستند که از یک پروتئین مرده، شفاف و سخت به نام کراتین ساخته شده‏‌اند، گفت: ناخن‏‌ها از سلول‏‌های زایا تولید می‏‌شوند. این سلول‏‌ها در قسمت ابتدایی ریشه ناخن قرار دارند و فعالیت آن‌ها باعث ساختن ناخن می‏‌شود، بنابراین سلامت سلول‏‌های زایای کراتین، آسیب ندیدن و رسیدن مواد غذایی کافی به آنها مهم‌ترین عوامل برای داشتن ناخن‌هایی سالم و زیبا است. وی یادآور شد: هر عاملی که موجب اختلال در تولید سلول‏‌های زایا شود، به طور قطع مشکلات ناخن را فراهم می‌کند. طبایی با اشاره به اینکه مشکلات ناخن به ویژه در بین زنان متعدد است، در خصوص شایع‌ترین این بیماری‌ها گفت: بیماری‏‌های ناخن به دو دسته کلی تقسیم ‏بندی می‌شوند. دسته اول بیماری‏‌هایی هستند که باعث تغییر در شکل ناخن می‌ شوند و دسته دوم بیماری‏‌هایی هستند که تغییر رنگ ناخن‌ها را به همراه دارند. هر کدام از این دو دسته، علل و عوامل مختلف و بیماری‏‌های مختلفی را در خود جای می‏‌دهند، اما از مهم‌ترین و شایع‌ترین مشکلات ناخن می‌توان به ایجاد شیارهای طولی و عرضی در ناخن، شکنندگی، گوشه کردن، گود شدن و ضخیم شدن ناخن اشاره کرد. وی با بیان اینکه شیارهای طولی در ناخن به صورت خطوطی شبیه شیار است، گفت: این خطوط در بسیاری موارد طبیعی است و به نسبت‌های بسیار خفیف در افراد زیادی دیده می‌شود، اما اگر این خطوط عمیق یا برجسته و بارز شوند و در تمام ناخن‌‏ها وجود داشته باشند در آن صورت نشان دهنده بیماری‌های جدی‌تری است و بیمار باید برای درمان به پزشک مراجعه کند تا از تخریب و تغییر شکل ناخن‌‏هایش پیشگیری شود. این عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران یادآور شد: اگر شیار عمودی فقط روی یک ناخن ایجاد شده باشد، بیشتر ناشی از تروما یا ضربه فیزیکی است. ضربه‌‏هایی که به ناخن‌ها وارد می‌‏شود لزومی ندارد که شدید باشند بلکه ضربات خفیف مکرر و دائمی هم می‌توانند چنین مشکلاتی ایجاد کنند. طبایی با بیان اینکه شیارهای عرضی که روی ناخن‏‌ها ایجاد می‏‌شوند هم در اغلب موارد در اثر ضربه ‌ایجاد می‌شود، گفت: هر عاملی که باعث توقف یا کم شدن فعالیت سلول‏‌های زایای ناخن شود می‏‌تواند این مشکل را ایجاد کند. وی افزود: بیماری‏‌های تب‌دار شدید و مصرف برخی داروها از جمله داروهای شیمی ‏درمانی می‏‌تواند باعث بروز شیار عرضی روی ناخن‏‌ها شود. بنابراین وجود این علامت هشداری است برای اینکه بیمار به طور قطع باید به پزشک مراجعه کند تا علت واقعی آن مورد بررسی قرار گیرد. شیارهای عرضی اغلب با رشد ناخن برطرف می‌شوند. این متخصص پوست و مو با تاکید بر اینکه شکنندگی ناخن با خشکی پوست در ارتباط است، گفت: چون زنان بیشتر در معرض عواملی هستند که خشکی پوست را تشدید می‏کند بیشتر هم دچار این مشکل می‏‌شوند. وی گفت: این عوامل شامل کار بیش از حد با آب و مواد شوینده بدون استفاده از دستکش، استفاده زیاد از مواد آرایشی به ویژه انواع لاک‏ها یا پاک‏ کننده‌‏ها به دلیل وجود مواد تحریک‏ کننده در آنها است. طبایی یادآور شد: استعداد ژنتیکی افراد هم در تشدید این ضایعات بی‏‌تاثیر نیست. برخلاف باور عمومی در جامعه، کمبود مواد مغذی در بدن باعث ایجاد مشکل یا شکنندگی در ناخن‏‌ها نمی‌‏شود. آنچه به ناخن‌ ها آسیب می‏‌رساند بیشتر عوامل محیطی است. استفاده از دستکش هنگام کار کردن و کرم‏‌های مرطوب‏ کننده در بهبود این مشکل موثر است. عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران گفت: انیکولیز نام دیگر جدا شدن ناخن از بستر خود است. این مشکل در برخی از بیماری‏‌های سیستمیک دیده می‌‏شود. اگر تعداد ناخن‏‌های درگیر بیش از 2 تا 3 مورد باشد، بیماری‌های جدی و مهمی مطرح است که باید برای درمان آنها به پزشک مراجعه کرد. طبایی افزود: بیشتر مواقع فقط یکی از ناخن‏‌ها و آن هم ناخن‌های بزرگ در شست پا به دلیل وجود عوامل محیطی از جمله فشار زیاد کفش دچار این عارضه می‌‏شوند. وی خاطرنشان کرد: بلند کردن زیاد ناخن‌ها هم آنها را مستعد ضربه‌های مختلف و حتی جدا شدن ناخن از بستر خود می‌‏کند. گاهی اوقات تمیز کردن‌‏های مکرر و شدید ناخن که با عنوان پدیکور و مانیکور شناخته می‏شوند ممکن است باعث ایجاد مشکل در ناخن‏‌ها شوند. طبایی گفت: یکی از دلایل شایع جدا شدن ناخن از بستر بخصوص اگر در تعداد زیادی از ناخن‌‏ها اتفاق افتد، ابتلا به پسوریازیس ناخن است. این بیماری می‌تواند با سایر علائم پوستی یا سابقه مثبت در خانواده بیمار همراه باشد. وی تصریح کرد: برخی اوقات جدا شدن ناخن از بستر خود با تغییر رنگ زرد، سفید یا سبز هم همراه است. در این شرایط باید عوامل مختلف عفونی را نیز در بیمار بررسی کرد. طبایی با اشاره به اینکه گود شدن یا حفره‌‏دار شدن ناخن‌ها مشکل شایعی است، گفت: حفره‏‌ها اغلب به دو صورت دیده می‌‏شوند. گاهی بسیار سطحی، منظم و یک شکل هستند و به علت اگزماهای سطحی و برخی بیماری‏‌های خودایمنی که روی پوست تظاهر پیدا می‌‏کنند، ایجاد می‏شوند؛ مثل ریزش موی سکه‏ای یا آلوپسی آره‏آتا که تظاهرش روی ناخن‏ها به شکل حفره است. وی گفت: اگر علت گودی ناخن، اگزما باشد با درمان‌های موضعی می‏توان به مرور زمان آن را درمان کرد. اما گاهی هم حفره‌‏ها بسیار عمیق و بدشکل هستند و باعث نازیبا شدن ناخن‌‏ها و دست‌ها می‌شوند که ابتلا به بیماری صدف یا پسوریازیس یکی از علل ایجاد این مشکل است. در اینصورت مراجعه به یک متخصص پوست برای بررسی و درمان گودی‌های عمیق الزامی است. این متخصص پوست و مو گفت: ماهک ناخن منطقه‏ای هلالی شکل در ریشه ناخن است که به طور معمول از زیر صفحه ناخن دیده می‏‌شود. این منطقه محل تجمع سلول‌های زایای ناخن است. وی افزود: گاهی اوقات با آسیب‌هایی که هنگام تمیز کردن ناخن و اقدامات زیبایی رخ می‏‌دهد به ماهک ناخن و سلول‏های زایا آسیب وارد می‌‏شود. دیده شدن ماهک ناخن در افراد مختلف متفاوت است و از لحاظ ارثی و ژنتیکی ممکن است ماهک کمتر یا بیشتری در ناخن دیده شود. طبایی یادآور شد: نبود ماهک ناخن بدون تغییراتی در شکل ناخن مشکل مهمی نیست و یک تغییر طبیعی محسوب می‏‌شود. وی با تاکید بر اینکه ناخن فرو رفته در گوشت یا ناخنک مشکلی شایع است، گفت: این عارضه در بسیاری از افراد دیده می‌‏شود. این حالت بیشتر ناخن پا را گرفتار می‏‌کند، اما گاهی به دلیل کوتاه کردن نامناسب ناخن‏ها، در دست‌‏ها هم مشاهده می‌شود. طبایی یادآور شد: مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از فرو رفتن ناخن در گوشت این است که سعی کنید ناخن‏ها را از ته و هلالی نگیرید. بلکه بهتر است ناخن‏ها کمی بلند باقی بمانند و زاویه داشته باشند. استفاده از کرم مرطوب‏‏ کننده در پوست اطراف ناخن و رعایت بهداشت در بهبود این مشکل موثر است. وی خاطرنشان کرد: چنانچه فرو رفتن ناخن باعث ایجاد عفونت در محل شود از خود درمانی بپرهیزید و به پزشک متخصص پوست مراجعه کنید شاید لازم باشد جراحی سبکی در محل انجام شود تا از شدت عفونت و بدشکلی ناخن جلوگیری کند. طبایی ضخیم شدن ناخن را ناشی از چند عامل مختلف دانست و گفت: یکی از این عوامل جمع شدن پوسته‌‏هایی زیر ناخن است که اغلب به دلیل اضافه شدن عفونت‌‏های قارچی در ناخن ایجاد می‏شود. البته برخی عوامل مانند اگزمای اطراف ناخن هم می‏توانند این حالت را تشدید ‏کنند. وی یادآور شد: افرادی که پوست خشکی دارند ممکن است در صورت ابتلا به اگزمای پوست، ناخن‏‌هایشان هم درگیر شود و همین امر باعث افزایش پوسته‏‌های زیر ناخن و ضخیم شدن ناخن‏‌ها شود. عامل دیگری که باعث بروز این مشکل می‏شود ضربه‏‌ها هستند. به هرحال برای تشخیص هر یک از این علل، مراجعه به پزشک متخصص پوست پیشنهاد می‌‏شود. این متخصص پوست و مو گفت: پوسته شدن یا ریش ریش شدن پوست اطراف ناخن به طور معمول به دلیل خشکی هوا و اغلب در فصول سرد سال ایجاد می‌‏شود. وی افزود: متاسفانه بسیاری از افراد با دستکاری و کندن پوسته‏‌ها باعث تشدید مشکل و حتی باعث ایجاد عفونت‌های ثانویه در آنها می‌‏شوند. پوشیدن دستکش تا حد زیادی در پیشگیری و درمان پوسته‌ها موثر است، اما گاهی اوقات استفاده از دستکش به طور صحیح صورت نمی‌گیرد. طبایی یادآور شد: افرادی که با این مشکل مواجه هستند باید حتما از دو دستکش استفاده کنند. بهتر است دستکش زیرین از جنس نخ باشد و در بیشتر ساعات روز دست‏ها را بپوشاند و هنگام شست ‏وشو و استفاده از مواد شوینده، دستکش لاستیکی روی دستکش نخی پوشیده شود. دست کردن دستکش لاستیکی به تنهایی ممکن است حتی باعث تشدید پوسته شدن شود. عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران یکی از شایع‌ترین مشکلات ناخن را عفونت‌های اطراف ناخن عنوان کرد و گفت: این عارضه باعث تغییراتی در ظاهر ناخن به صورت تغییر رنگ یا تغییر شکل می‌‏شود. وی با بیان اینکه عفونت‌ها در اطراف ناخن اغلب به دو دسته حاد و مزمن تقسیم‏‌بندی می‌‏شوند، گفت: اغلب سه دسته عوامل میکروبی شامل قارچ‏‌ها، باکتری‌ها و ویروس‌‏ها در عفونت اطراف ناخن نقش دارند. طبایی گفت: بیماری قارچی اطراف ناخن به طور معمول در کسانی ایجاد می‏شود که استعداد ابتلا به آن را داشته باشند. این استعداد شامل عوامل محیطی و عوامل ارثی و مشکلات شخصی هر فرد است. وی افزود: افرادی که در محیط‌‏های مرطوب کار می‏کنند یا در طول روز زیاد با آب و رطوبت در تماس هستند، کسانی که ساعت‏‌های طولانی کفش به پا دارند و پایشان زیاد عرق می‏کند، افرادی که در هفته چند بار استخر می‏روند، بیماران مبتلا به دیابت و بیمارانی که قندهای کنترل ‏نشده دارند، افراد چاق و با اضافه وزن بالا بیشتر دچار این مشکل می‏شوند؛ بخصوص اگر بهداشت و شست ‏وشوی مناسب پوست‌شان را هم انجام ندهند. مانند آشپزها، آرایشگران، ورزشکاران و دندانپزشکان. این متخصص پوست و مو خاطرنشان کرد: عفونت‏های قارچی می‏تواند باعث بدشکلی و تغییر رنگ ناخن‌‏ها شود. زیر ناخن پوسته‌‏های ضخیمی ایجاد می‏‌شود و همه این موارد باعث بدشکلی‏‌های پیش‏رونده در آینده می‌‏شود. از آنجا که عفونت‏‌های قارچی واگیردار هستند، امکان سرایت عفونت از یک ناخن به سایر ناخن‏‌ها یا انتقال عفونت از فردی به فرد دیگر وجود دارد. طبایی گفت: مشکل تغییر رنگ ناخن ما را متوجه برخی از بیماری‏‌های مهم می‏کند به همین دلیل هرگونه تغییر رنگ در ناخن باید حتما علت‏ یابی شود. بنابراین مراجعه به یک متخصص پوست می‏تواند کمک‏ کننده باشد. وی تصریح کرد: سفید شدن یا بروز لکه‏‌های سفید در ناخن یک مشکل شایع است. گاهی این تغییر رنگ به صورت منطقه‌‏ای و محدود و گاهی هم گسترده‌‏تر و یکدست است. این متخصص پوست و مو گفت: سفید شدن منطقه‌‏ای ناخن که به صورت لکه‌‏های ریز و پراکنده دیده می‌شود بر خلاف باور عمومی که آن را با کمبودهای تغذیه‌‏ای مرتبط می‌‏دانند، معمولا به دلیل ضربه‌های خفیف، مکرر و طولانی ‏مدت ایجاد می‌‏شوند‏ و از نظر پزشکی اهمیت چندانی ندارند. وی افزود: اگر لکه‌‏‏ها به صورت وسیع و گسترده ناخن‌ها را درگیر کرده باشند به طوری که ناخن‌ها بطور یکدست سفید شوند به برخی بیماری‌های داخلی مثل بیماری‌های کلیه و کبد شک خواهیم کرد. گاهی هم هیچ مشکلی در کار نیست و سفید شدن ناخن‏‌ها جنبه ارثی و ژنتیکی دارد. طبایی گفت: اگر سفید شدن ناخن‏ها با تغییرات شکل ناخن مثل بدشکلی، پوسته شدن یا افزایش ضخامت همراه باشد در آن صورت از نظر بیماری‏های قارچی مورد بررسی قرار می‌‏گیرد. وی با اشاره به اینکه ممکن است تغییر رنگ‌های متنوعی در ناخن‏‌ها ایجاد شود که هر کدام می‌تواند نشان دهنده مشکل خاصی در ناخن باشد، ادامه داد: از این موارد، می‌توان به سیاه شدن ناخن اشاره کرد که حتما باید به آن توجه کرد، زیرا یکی از علائم ملانوم یا سرطان پوست می‏‌تواند به صورت یک لکه سیاه رنگ‏ در ناخن تظاهر پیدا کند. طبایی افزود: البته ناخن‏‌ها بعد از ضربات شدید به دلیل خونریزی در بستر ناخن هم سیاه می‌‏شوند، اما این حالت اغلب طی یکی دو هفته کمرنگ می‌شود و بعد هم از بین می‌روند ولی اگر لکه سیاه با یا بدون ضربه ایجاد شود و طی دو هفته از بین نرود نیاز به بررسی دارد. وی گفت: گاهی هم لکه سیاه روی ناخن حاصل خالی است که در بستر یا ریشه ناخن وجود دارد و جای نگرانی نیست، اما زرد شدن ناخن بخصوص اگر میزان اندکی از ناخن درگیر باشد باید از نظر بیماری‏های قارچی بررسی شود. کم ‏کاری یا پرکاری تیرویید هم ممکن است با تغییراتی در سطح ناخن همراه باشد که شایع‌ترین آنها زرد شدن ناخن‌ها یا جدا شدنشان از بستر است. طبایی در پایان خاطرنشان کرد: به هرحال مشکلاتی که در ناخن‌ها ایجاد می‌شود، می‌‏تواند گویای بسیاری از بیماری‌های داخلی در بدن باشد. بنابراین بهتر است با دیدن هر مشکلی در ناخن پزشک خود را از آن آگاه کنید.