راز تفأل‌زدن به دیوان حافظ چیست؟

ایسنا: جواد مرتضایی اظهار کرد: از آنجا که حافظ که خود را لسان الغیب خوانده و به عقیده برخی ازغیب خبر می‌دهد و همچنین قرآن را به گونه‌های مختلف در شعرش منعکس کرده، شعر وی از نظر اکثر مردم مقدس شمرده می‌شود. عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی با اشاره به این نکته که بسیاری از دانشگاهیان و برخی که فکر منطقی و علمی دارند علت اول را نمی پذیرند، اظهار کرد: علت دوم تفعل به دیوان حافظ، علمی است چرا که غزل حافظ در قرن هشتم ویژگی‌هایی پیدا می‌کند که بعدها در سبک هندی شناخته می‌شود. وی تصریح کرد: این ویژگی در تعداد قابل توجهی از غزل‌های حافظ مشاهده می‌شود بدین ترتیب که بیت‌ها در محور عمودی عناصر معنا و خیال ارتباط پررنگی با هم ندارند و گاهی مستقل به نظر می‌رسند. به عبارت دیگر یک غزل شامل دو محور افقی و عمودی است. منظور از محور افقی ارتباط بین دو مصراع با یکدیگر است و منظور از محور عمودی ارتباط تک‌تک بیت‌ها در قالب غزل با هم است. وی با تاکید بر اینکه در محور عمودی، تمامی ابیات یک غزل پیرامون یک موضوع قرار دارد، افزود: تا عصر حافظ انسجام معنا در اشعار وجود داشته است به این‌صورت که شاعر هم عصر یا پیشین او مانند مولانا، سعدی و یا عطار تمامی اشعار خود را حول محور یک موضوع کلی می‌سروده‌اند. این حافظ پژوه تصریح کرد: کاری که حافظ انجام می‌دهد و برخی آن را الهام گرفته از قرآن می‌دانند، این است که استقلال نسبی را به ابیات‌ یک غزل بخشیده، درست مانند قرآن که در برخی از سوره‌هایش هر آیه به یک موضوع پرداخته است. وی افزود: مجموعه این عوامل باعث می‌شود که وقتی شما تفعلی به دیوان حافظ می‌زنید اگر آنچه که در ذهن شماست در بیت اول پیدا نکنید به سراغ بیت بعدی خواهید رفت. چه بسا اگر غزل یک پیام واحد داشت شما هیچ‌گاه به آنچه که در ذهن داشتید نمی‌رسیدید. مرتضایی درپاسخ به این سوال که چه عواملی موجب می‌شود شعر حافظ در بین اقشار مختلف مردم نفوذ داشته باشد، اظهار کرد: خرمشاهی تعبیر زیبایی از حافظ دارد که می‌گوید: حافظ پیش از آنکه انسان کامل باشد کاملا انسان است. به دیگر سخن حافظ به هر دو بعد مُلکی و ملکوتی انسان توجه داشته است لذا هر کسی می‌تواند از غزل حافظ بهره‌مند شود. این حافظ پژوه خاطرنشان کرد: غزل حافظ یک سویه نیست به این معنی که فقط عرفانی محض باشد زیرا در غیر این‌صورت فقط کسانی که متمایل به عرفان بودند از شعر وی لذت می‌بردند اما شعر حافظ استعداد این را دارد که گاهی عرفانی تعبیر شود و گاهی نیز در همان غزل بیت‌هایی وجود دارد که تعابیر زمینی از آن می‌شود.