کشوری که شاید مانند عراق شود/ وضع لیبی سه سال پس از سقوط قذافی چگونه است؟ + تصاویر

سرویس سیاسی«فردا»: هر چند خیلی از مردم جهان قذافی را به‌عنوان یک دیکتاتور می‌شناسند اما نوع دیکتاتوری وی با سایر حکومت‌های دیکتاتوری کاملا متفاوت بود تا جایی که مردم در زمان قذافی از امتیازات بسیار ویژه‌ای برخوردار بودند. آب و برق مجانی، بهره بانکی صفر درصد، پرداخت 60 هزار دلار هزینه مسکن برای زوج‌های جوان، آموزش و پرورش رایگان، بنزین بسیار ارزان و تعداد بی‌شماری امتیاز اقتصادی که در سایر نقاط جهان وجود نداشت از جمله ویژگی ‌های حکومت قذافی بود. اما چه شد که مردم لیبی تصمیم گرفتند تا دیکتاتور مهربان خود را برکنار کنند؟

آنچه که لیبی را از دست قذافی خارج کرد نبود ساختار سیاسی متناسب با تحولات جهانی و کمرنگ بودن دخالت مردم در تحولات قدرت بود. دیکتاتور هرچند امتیازات فراوانی را به مردم خود می‌داد اما نادیده‌گرفتن نهادهای مدنی و خواسته‌های جوانان این کشور باعث شد تا خیلی زود مردم امتیازات اقتصادی را با خواسته‌های مدنی خود عوض کنند.

مردم لیبی هرچند پس از انقلاب این کشور در سال 2011 از پایین کشیدن قذافی خوشحال بودند اما نمی‌دانستند چه سرنوشتی در انتظار آنها است. درست چند ماه پس از برکناری قذافی دیگر از امتیازات اقتصادی گذشته خبری نبود و هیچ نشانه‌ای نیز از ثبات سیاسی در داخل لیبی مشاهده نمی‌شد.

لیبی در سال 2008 با تولید ناخالص داخلی معادل 93 میلیارد دلار بهترین دوران اقتصادی خود را سپری کرد اما همین شاخص در لیبی با کاهش 18 میلیارد دلاری امروز به حدود 75 میلیارد دلار رسیده است و این یعنی اینکه مردم لیبی بسیار فقیرتر از سال 2008 هستند و با این حال نتوانستند خواسته‌های مدنی خود را محقق کنند.

مهمترین بحران امروز لیبی وجود تعداد بسیار زیاد گروه‌های شبه نظامی خواستار قدرت است که نمی‌توانند بر سر دولت مرکزی این کشور توافق کنند. این موضع موجب ایجاد ناامنی فزاینده‌ای شده است که بستر ایجاد یک جنگ داخلی بی‌پایان و در نهایت تجزیه این کشور را فراهم خواهد کرد.

از سوی دیگر مانند بسیاری دیگر از کشورهای اسلامی چالش اصلی در لیبی میان دو طیف لیبرال‌ها و اسلام‌خواهان است و این موضوع باعث شد تا تشکیل دو پارلمان در لیبی خطر تجزیه این کشور بیش از گذشته تقویت شود. اکنون لیبی دارای دو پارلمان یکی در طرابلس و دیگری در شهر طبرق است که اختلافات بر سر گروه‌های مسلح و تشکیل دولت مانع از ایجاد ثبات سیاسی در این کشور شده است.

بعد از برکناری قذافی بیش از 300 گروه شبه نظامی در لیبی شکل گرفت که امروز با تمرکز این گروه‌ها در اطراف چند حزب و تفکر سیاسی یک تنش قدرت جدی در این کشور گرفته است به گونه‌ای که فاصله قدرت زیادی میان ارتش و گروه‌هایی چون "عملیات فجر لیبی"، "شورای انقلابیون بنغازی" نیست به همین دلیل ناامنی یکی از ویژگی‌های سه سال گذشته در تمام شهرهای این کشور از جمله طرابلس بوده است.

بعد از انتخابات 4 تیر امسال مردم لیبی امیدوار بودند تا با صدور نتایج انتخابات فضای سیاسی در کشور تا حدودی آرام شود اما این اتفاق نیافتاد و تنها در درگیری در اطراف فرودگاه طرابلس حدود 47 نفر کشته شدند و خسارات زیادی به امکانات فرودگاهی این شهر وارد شد.

چیزی که بیش از گذشته شرایط لیبی را بحرانی کرده است انتقال اعضای گروه تروریستی داعش با آغاز حملات آمریکا از عراق و سوریه به خاک لیبی است که احتمالا تاحدود زیادی به گسترش ناامنی در لیبی کمک خواهد کرد.

دخالت کشورهای بیگانه چون مصر، عربستان، آمریکا، قطر و ترکیه باعث شده است تا نه‌تنها جنگ میان لیبرال‌ها و اسلام‌گرایان سرنوشت لیبی را به خطر بیاندازد بلکه خود نیروهای اسلام‌گرا نیز به چند طیف با تفکرات متفاوت بدل شوند که یکی از دلایل پیروزی لیبرال‌ها در انتخابات لیبی نیز همین چند دستگی در میان اسلام‌خواهان بود.

برایند آنچه در لیبی اتفاق می‌افتد نشان می‌دهد که دخالت شورای امنیت در درگیری‌های داخلی لیبی در سال 2011 نه تنها نتوانست صلح و امنیت را با سقوط دولت مرکزی این کشور به ارمغان آورد بلکه بستر مناسب دیگری برای جنگ میان گروه‌های تندرو و تفکرات متفاوت در شمال آفریقا فراهم کرد تا جایی که احتمال می‌رود همانند حوادث عراق پس از لشکرکشی آمریکا در سال 2003 بر ضد این کشور و حضور نیروهای تروریستی در عراق ناتو مجبور باشد تا به‌زودی به مداخله نظامی دیگری در خاک لیبی اقدام نماید.