حج تمتع با عمره چه تفاوتهایی دارد؟

شبستان: حج تمتع و سفر معنوی عمره هرچند اشتراکات و شباهت هایی دارند اما وجوه افتراق و تفاوت آنها نیز فراوان است. عمره یک سفر معنوی است که تنها جنبه عبادی دارد اماحج عبادت صرف نیست بلکه جنبه های اجتماعی و سیاسی نیزدارد.

حجت الاسلام ابوالقاسم اقبالیان، استاد حوزه و دانشگاه در رابطه با تفاوت های عمره و حج تمتع به خبرنگار شبستان گفت: حج تمتع و عمره دارای نکات مشترکی هستند از جمله اینکه هر دو دارای احرام بوده و محرمات احرام در هر دو، مشابه است. یعنی هر 24 عمل حرام در تمع و عمره یکسان است. اما از جمله تفاوت های تمتع و عمره مفرده آن است که حج تمتع واجب و عمره مستحب است. یعنی اگر کسی سفر معنوی عمره را بجا نیاورد، مواخذه نمی شود اما در تمتع اگر فردی سه شرط استطاعت مالی، جانی و راهی را کسب کرد در طول عمر حتماً باید یکبار به حج مشرف شود و در صورت عدم انجام آن باید وصیت کند که ورثه از اموال وی، این حج را به جای او انجام دهند چرا که در میان احکام 5 گانه اسلام این جزو واجباتی است که باید انجام شود.

وی تصریح کرد: دومین تفاوت عمره و تمتع در آن است که عمره مفرده هفت عمل و حج تمتع 18 عمل دارد که 5 عمل از 18 عمل متعلق به عمره تمتع است و 13 عمل مختص به حج تمتع. به عبارت دیگر حج عملی مرکب است زایر ابتدا عمره تمتع را انجام می دهد و سپس می بایست حج بجای آورد که در مجموع شامل 18 عمل می باشد اما عمره مفرده فرد است و 7 عمل بیشتر ندارد.

حجت الاسلام اقبالیان تفاوت در محل احرام را از دیگر تفاوت های تمتع و عمره برشمرد و خاطرنشان کرد: احرام عمره مفرده باید میقات و خارج از حرم باشد که گاه مسجد شجره یا جحفه است و گاه ادنی الحل یعنی مسجد جیرانه و مسجد تنعیم، به عبارت دیگر احرام عمره مفرده باید خارج از حرم باشد اما در حج تمتع احرام داخل حرم است یعنی داخل مکه که جزء حرم شمرده می شود.

این مدرس حوزه و دانشگاه افزود: حج تمتع حتماً می بایست در ماه ذی الحجه انجام شود و دلیل اینکه زائران در ماه ذی القعده به عربستان منتقل می شوند آن است که مسئولان اجرایی فرصت و امکان جابجایی زایران را داشته باشند، حال آنکه عمره مفرده را در تمام طول سال می توان انجام داد.

حجت الاسلام اقبالیان وجود وابستگی در تمتع را از دیگر تفاوتهای عمره و تمتع برشمرد و تاکید کرد: حج تمتع وابسته به عمره است یعنی در حج تمتع حتماً می بایست یک عمره انجام شود به نام عمره تمتع و سپس حج به جا آورده می شود و اگر زائری عمره تمتع را انجام ندهد حج او تبدیل به حج افراد می شود.

وی با اشاره به وجود سه نوع حج تمتع، افراد و قران افزود: حج تمتع برای افرادی است که از فاصله ای بیش از 16 فرسخ به مکه مشرف می شوند بنابراین حج زائران ایرانی حج تمتع است و چون باید حج تمتع انجام دهند در مقدمه آن می بایست عمره تمتع را نیز به جای بیاورند که عمره تمتع شامل 5 عمل است و پس از عمره تمتع حج تمتع انجام می شود. بنابراین حج وابسته به عمره است. اما اگر کسی این فرصت را نداشت که پیش از حج، اعمال عمره را به جای آورد و روز 8 ذی الحجه به عربستان رسید ملزم است که به عرفات برود بنابراین حج او از تمتع به افراد تبدیل شده و این حاجی پس از حج باید عمره را انجام دهد.

این کارشناس امور حج خاطرنشان کرد: در هر صورت حج در هر سه شکل آن همراه با عمره است یا عمره قبل از حج که عمره تمتع نامیده می شود یا عمره پس از حج که عمره مفرده نام دارد اما عمره این وابستگی را ندارد.

وی افزود: از دیگر تفاوت های حج و عمره می توان به موضوع قربانی اشاره کرد چرا که عمره، قربانی ندارد اما در حج قربانی لازم و ضروری است و حاجی حتماً باید قربانی کند. علاوه بر این عمره تنها یک عمل عبادی است اما حج جنبه عبادی و سیاسی دارد یعنی یک کنگره سالانه سیاسی و عبادی است که به فرموده حضرت امام خمینی بعد سیاسی آن کمتر از بعد عبادی نیست و یکی از مسایل مطرح دربعد سیاسی حج، مساله برائت از مشرکین و ظالمین است که این عمل در زمان شخص رسول خدا صل الله علیه و آله پایه گذاری شد.بدین شکل که امیرالمومنین علیه السلام بر بام کعبه رفته و سوره برائت (توبه) را تلاوت کردند و اینگونه از ستمکاران اعلام برائت شد. بنابراین برائت توسط حضرت امام خمینی (ره) مطرح نشده است بلکه در زمان رسول خدا نیز انجام می شد و در این زمان نیز ادامه دارد.

حجت الاسلام اقبالیان تاکید کرد: حجاج ایرانی باید به این موضوع توجه داشته باشند که حج، عبادت صرف نیست بلکه عملی عبادی و سیاسی است. از مسائل دیگر مهم در حج و عمره آن است که در حج تمتع، امیرالحاج یعنی امام زمان عجل الله تعالی فرجه حتماً حضور دارند چرا که براساس روایت ما ایشان در روز عرفه در سرزمین عرفات حاضر هستند اما در عمره شاید حضور داشته باشند و شاید هم حضور نداشته باشند.

وی در توضیح این مطلب گفت: برای اتصال میان عرش و فرش همواره یک نقطه زمانی و مکانی وجود دارد. نقطه زمانی آن شب قدر است که در آن ملائکه و روح نازل می شوند و نقطه مکانی آن نیز در عرفات است که در این روز زائران از هنگام ظهر تا غروب آفتاب را در سرزمین عرفات وقوف می کنند.

این مدرس حوزه و دانشگاه یادآور شد: «وقوف» نیز از دیگر تفاوت های عمره و حج است چرا که در عمره وقوف وجود ندارد زائرانی که برای عمره به عربستان مشرف می شوند ممکن است در عرفات نیز حضور یابند اما این عمل، واجب نیست و عدم حضور آنها در عرفات، عمره آنها را با مشکل مواجه نمی کند. اما در حج اینگونه نیست بلکه گفته می شود مانند نماز که 5 رکن دارد حج نیز ارکانی دارد که یکی از ارکان آن وقوف است و اگر عمداً یا سهواً فراموش شود اعمال حاجی دچار مشکل خواهد شد.

وی افزود: حضور اختیاری یا اضطراری از هنگام ظهر تا غروب آفتاب در روز 9 ذی الحجه در عرفات برای هر حاجی واجب است و اینگونه نیست که اگر زائری میل به وقوف نداشته باشد یا حتی اگر شرایط مساعدی برای وقوف نداشته باشد بتواند آن را ترک کند. وقوف در مشعرالحرام نیز همین حکم را دارد یعنی حاجی باید در حج در فاصله زمانی بین طلوعین در مشعرالحرام حضور پیدا کند و این موضوع جزء ارکان حج است که اگر به هر دلیلی چه اختیاری و چه اضطراری از روی سهو یا فراموشی ترک شود حج را باطل می کند. مانند نمازی که فرد نمازگزار رکوع را در آن فراموش کند. وقوف در صحرای منی نیز به همین شکل است.

حجت الاسلام اقبالیان خاطرنشان کرد: تفاوت دیگر عمره با حج تمتع، در انجام رمی جمرات است که در روز اول جمره عقبه و در روز دوم و سوم مصادف با 11 و 12 ذی الحجه هر سه جمره رمی می شوند و این از واجبات حج است که در صورت عدم توفیق حاجی به انجام این کار، حج او دچار مشکل خواهد شد.