آش قل هو الله خورده‌اید؟

ایسنا: محمد کریمی، در خصوص آئین و آداب و رسوم ماه مبارک رمضان در روستاهای کاشمر اظهار کرد: در روستاها برای استقبال از ماه رمضان در منازل، نان می‌پزند به قدری که تا 15 روز از ماه مبارک نان داشته باشند و اغلب کارهای سنگین که همراه با گرد و خاک است را قبل از شروع ماه مبارک انجام می‌دهند تا در این ماه گرد و غبار ناشی از انجام برخی کارها به روزه آنها لطمه نزند. وی بیان کرد: علاوه برغبارروبی مساجد و تکایا جهت آماده شدن این اماکن برای برپایی دوره‌های قرآن و خواندن روضه، زنان، خانه‌ها را خانه تکانی می‌کنند و گرد و غبار را از اطراف خود می‌زدایند. در بعضی منازل آرد جو نیز تهیه می‌شود تا افطارها با تهیه نان جو و خرما روزه خود را افطار کنند. وی افزود: زنان و دختران قرآن خوان، منزلی را در نظر می‌گیرند و با تعیین وقت جلسات قرآنی که معروف به قرآن دوره است برگزار می‌کنند. در این میان بانویی که از دیگران بزرگتر است و قرآن را صحیح قرائت می‌کند سرپرست دیگر قرآن خوانان می‌شود لذا جلسات قرآنی با نظم خاصی در بین زنان و مردان برپا می‌شود. کریمی ادامه داد: اگر کسی خواست حساب سال داشته باشد در اول ماه مبارک رمضان حساب سال خود را باز می کند تا زکات مال خویش را به مستمندان بدهد تا آنها هم بتوانند روزه بگیرند. برای بچه‌هایی که هنوز به سن قانونی برای روزه گرفتن نرسیده‌اند جوایزی تعیین می‌شود تا اگر روزه گرفتند، به عنوان مثال برای پسران دوچرخه و برای دختران طلا و پارچه بخرند. این پژوهشگر فرهنگ بومی خاطرنشان کرد: اهالی در اول ماه مبارک رمضان به وسیله بلندگو و یا رادیو و ساعت زنگدار بیدار شده و پس از خوردن سحری در نماز جماعت که در مساجد و بیشتر تکایا برگزار می‌شود شرکت می‌کنند. وی اظهار کرد: در گذشته که بلندگو و برق نبود، موذن در بالای بلندترین بام ساختمانی و یا مساجد محل یک ساعت و نیم مانده به صبح، مناجات ابو حمزه ثمالی را که در بین مردم به "شوخوانی" معروف بود با صدای بلند می‌خواند. پس از 45 دقیقه برای مدت ده دقیقه این کار متوقف می‌شد و سپس "شوخوانی" دوم خوانده می‌شد و چون شوخوانی اول با آهنگ ابوعطا و شوخوانی دوم با آهنگ بیات ترک قرائت می‌شد مردم این آهنگ را به یاد داشته و می‌فهمیدند که چند دقیقه به اذان مانده است. این پژوهشگر فرهنگ بومی گفت: آن زمان عده‌ای با طبل و شیپور نیز بر بالای بام می‌رفتند و همچون شوخوانی و در دو بخش با همان آهنگ می‌نواختند تا دیگر اهالی خواب نمانند، حتی برای خواب نماندن یکدیگر، همه احساس مسئولیت می‌کردند به طوری که با زدن بر روی پیت یا با زدن در منزل و یا کوبیدن مشت بر دیوار همسایه تلاش می‌کردند که همسایه برای خوردن سحری خواب نماند و بی‌سحری روزه نگیرد. حدود ده دقیقه مانده به اذان صبح، مؤذن دعای سحر را می‌خواند و سپس اذان می‌گفت. وی ادامه داد: در گذشته هم کم و بیش نماز جماعت برپا بود و آنها که برای اقامه نماز جماعت به مسجد می‌آمدند تا نزدیک طلوع خورشید در مسجد می‌ماندند و از روحانی مسائل شرعی خود را سوال می‌کردند. در حال حاضر در اغلب مساجد نماز جماعت برپا و جلسات قرآنی دایر است. در اغلب، جلسات قرآن خوانی از گذشته مرسوم بوده که یک جزء قرآن هر روز تلاوت شود که دوره قرآن زنان، اغلب صبح و عصر و آقایان در شب برگزار می‌شده است. وی یادآور شد: در روز آخر ماه رمضان که جز سی‌ام قرآن قرائت می‌شد هر کس مطابق معمول هر روز بر جای خود می‌نشیند و با آوردن انواع آجیل و یک سکه، این جز تلاوت می‌شود تا اینکه به سوره اخلاص می‌رسد. کسی که این سوره را تلاوت می‌کند باید پس از چند روز از تمام شدن ماه رمضان به سایر قرآن خوانان آش بدهد که این آش به آش قل هو الله معروف است. پس از دور کردن کامل قرآن، آجیل و تنقلات بین قرآن خوانان به این بهانه که متبرک است و با عنوان مشکل گشا، توزیع می‌شود. پژوهشگر بومی منطقه کاشمر تصریح کرد: در ایام ماه رمضان به ویژه در روزهای 19، 21 و 23 این ماه مراسم تعزیه خوانی به نام شبیه خوانی دایر است. مردم این شبها را تا سحر احیا می‌دارند و به قرائت قرآن و نماز و دعای جوشن کبیر می‌پردازند و اغلب مقید به افطاری دادن در این شبها هستند. کریمی ادامه داد: در بین مردم این دیار در گذشته‌ها مرسوم بود که پس از صرف سحری روز بیست و یکم ماه رمضان روضه داران پای پیاده به زیارت امامزاده سید مرتضی، برادر امام رضا(ع) که در کاشمر مدفون است می‌رفتند. وی یادآور شد: از جمله رسمهای مردم این دیار، پختن آش توسط زنان و توزیع بین خویشان و اقوام و همسایه‌ها در ساعتی قبل از افطار است. عصر روز آخر ماه رمضان، والدین اعم از پدر یا مادر به ازای هر یک نفر از اعضای خانواده خود فطریه جمع‌آوری می‌کند تا به دست نیازمندان برسد.