آل سعود شمشیرش را غلاف کرده است؟/ تغییرات اساسی در ساختار قدرت سعودی‌ها

اندیشکده واشنگتن در یادداشتی به قلم «سیمون هندرسون» عضو موسسه بیکر و مدیر برنامه سیاست‌های انرژی و خلیج‌فارس این مؤسسه نوشت: مجموعه‌ای از دستورات سلطنتی که به نام ملک عبدالله و ظاهراً به درخواست جانشین و وزیر دفاع او، سلمان ] بن عبدالعزیز[صادر شد فرماندهی نظامی تخصصی و سیاسی عربستان سعودی را دچار تغییرات اساسی کرد. شاید جالب‌ترین این دستورات انتصاب شاهزاده خالد بن بندر به معاونت وزارت دفاع باشد. خالد بن بندر جانشین شاهزاده سلمان بن سلطان ۳۷ ساله شد که در اوت گذشته پس از عزل فردی با وفاداری کمتر که چهار ماه قبل از او به معاونت وزارت دفاع رسیده بود، به این سمت منصوب شده بود.

■ آیا هگل از این تغییرات قریب‌الوقوع اطلاع داشته است؟ ■

این انتصاب و دستورات دیگر زمانی اعلام شدند که چاک هگل وزیر دفاع آمریکا برای شرکت در اولین جلسه مشاوره‌ای "شورای دفاع مشترک" شورای همکاری خلیج‌فارس در جده به سر می‌برد. در این جلسه مقامات ارشد دفاعی عربستان سعودی، کویت، بحرین، قطر، امارات متحده عربی، و عمان شرکت داشتند. مشخص نیست آیا هگل از این تغییرات قریب‌الوقوع اطلاع داشته است یا خیر. این تغییرات بعد از ضیافت ناهاری اعلام شدند که شاهزاده سلمان بن سلطان، که در آن زمان هنوز معاون وزیر دفاع بود، در آن حضور داشت. دو روز بعد شاهزاده ملاقاتی رسمی با آن پترسون معاون وزیر امور خارجه آمریکا داشت. در حال حاضر او به طور رسمی به درخواست خود از این سمت کنار گذاشته شده است. هنوز معلوم نیست آیا او ناخواسته عزل شده است یا خیر، همان‌طور که قصد ملک‌عبدالله برای انتصاب او به سمتی دیگر معلوم نیست.

■ عربستان باعث سردرگمی متحدان خود در منطقه و هیئت نمایندگی آمریکا شد ■

معاون جدید وزیر دفاع یک از فرماندهان سابق نیروی زمینی سلطنتی عربستان سعودی است که در آمریکا و انگلیس آموزش دیده است. او ۶۱ سال دارد و از فوریه ۲۰۱۳ استاندار شهر مهم ریاض بوده است. انتصاب‌های دیگر عبارت‌اند از معاون جدید وزیر دفاع، رئیس و معاون جدید ستاد فرماندهی، و فرمانده‌های جدید نیروهای هوایی و دریایی. این موضوع تعجب‌برانگیز است که عربستان چنین تغییراتی را در روز برگزاری یک اجلاس مهم دفاع منطقه‌ای صورت داد و باعث سردرگمی متحدان نظامی خود در منطقه و هیئت نمایندگی آمریکا شد.

■ عربستان سعودی در حال تجدیدنظر در استراتژی منطقه‌ای خود است ■

این تغییرات نشان می‌دهند که ممکن است عربستان سعودی در حال تجدیدنظر در استراتژی منطقه‌ای خود باشد. ریاض درباره توافق موقت هسته‌ای با ایران که از نظر عربستان توافقی بد است نگرانی روزافزونی دارد و مصمم است با فشار آوردن برای براندازی بشار اسد رئیس‌جمهور سوریه وقفه بزرگی در پیشرفت تهران ایجاد کند.

این تغییرات می‌توانند نشان‌دهنده بازی قدرت داخلی عربستان نیز باشند. ملک عبدالله (که ۹۰ سال دارد) ظاهراً سعی داشته است دعوی پادشاهی شاهزاده سلمان ولیعهد ۷۷ ساله عربستان را از بین ببرد و برای این منظور در ماه مارس شاهزاده مقرن (۷۰ سال) را به عنوان جانشین ولیعهد اعلام کرد. امروز هیچ‌کدام از پسرهای ولیعهد به سمتی منصوب نشدند اما شاهزاده ترکی به عنوان استاندار جدید ریاض منصوب شد.

■ انتصاب‌های جدید تأثیر مهمی بر سیاست‌ها و توانائی‌های نظامی عربستان دارند ■

به علاوه، تغییرات امروز باعث از سرگیری گمانه‌زنی‌ها در مورد استعفای شاهزاده بندر بن سلطان رئیس اطلاعات عربستان در ماه گذشته شدند. شاهزاده بندر بن سلطان مدت زیادی سفیر عربستان در واشنگتن بود. معاون سابق وزیر دفاع برادر ناتنی شاهزاده بندر و رفیق شفیق او است و این دو نفر نقش بسیار مهمی در عملیات عربستان سعودی برای تعلیم و تسلیح مخالفین مبارز در سوریه داشته‌اند.

در هر صورت قطعاً انتصاب‌های جدید تأثیر قابل‌توجهی بر سیاست‌ها و توانائی‌های نظامی عربستان سعودی دارند -هرچند معلوم نیست چه تأثیری. شواهدی مبنی بر این موضوع وجود دارد که عربستان امسال حمایت از مبارزان جهادی در سوریه را کاهش داده است. شاهزاده سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان از همتای ایرانی خود دعوت کرد جهت رفع اختلافات بین دو کشور در ریاض مذاکره داشته باشند. اما مخصوصاً بعد از به نمایش گذاشتن موشک‌های چینی -که قادر به اصابت به تهران هستند- در ۲۹ آوریل، زود است بگوییم عربستان رویکرد سخت خود در قبال ایران را نرم‌تر خواهد کرد -حرکتی که بزرگ‌ترین مانور نظامی در تاریخ عربستان را با شرکت ۱۳۰ هزار نفر به دنبال داشت.