مدیر جهادی تکلیف‌شناس، واقع‌بین و آرمان‌گراست/ مدیریت جهادی فقط پرکاری نیست

سرویس سیاسی «فردا»: دکتر محمد باقر قالیباف شهردار تهران صبح امروز طی سخنانی در همایش «معرفت جهادی» که با حضور معاونان شهردار، شهرداران مناطق و نواحی و مدیران سازمان ها و شرکت های تابعه شهرداری در محل برج میلاد تهران برگزار شد، ضمن تسلیت ایام فاطمیه و تبریک سال نو، گفت: فصل بهار در واقع آغاز زنده شدن و رویش مجدد طبیعت است و امیدوارم این آغاز با دوره جدید و شروع پر خیر و برکت در این سال برای همه شما عزیزان و همکاران مصادف باشد. همچنین امیدوارم همه شما عزیزان در این ایام که متعلق به حضرت زهرا(س) است، توفیق عزاداری را پیدا کرده و فیض کامل را برده باشید.

شهردار تهران با اشاره به نام گذاری سال جاری به عنوان«سال فرهنگ و اقتصاد با عزم ملی و مدیریت جهادی» از سوی مقام معظم رهبری، تصریح کرد: مجموعه شهرداری تهران چندین سال است که با رویکرد جهادی مانوس است؛ ضمن آنکه ادعایی بر تحقق همه جانبه رویکرد جهادی در ابعاد مختلف در شهرداری تهران نداریم. حساسیت نسبت به این موضوع به گونه ای است که دائماً ادبیات مرتبط با مولفه های فرهنگ و مدیریت جهادی در سطوح مختلف شهرداری مورد بحث قرار می گیرد و در واحدهای سازمانی در سطح عملیاتی و میدانی به اجرا در آمده است؛ و در کنار آن بخش های دیگری هم هستند که به طور جدی تر می بایست رویکرد جهادی را در رفتار سازمانی خود عملیاتی نمایند.

دکتر قالیباف تاکید کرد: اینکه چگونه در درون شهرداری باید به این موضوع بپردازیم و آن را تکمیل کنیم، بحث بسیار مهمی است؛ فرهنگ جهادی به ما آموخته است، تسری و پیاده سازی فرهنگ جهادی یک موضوع بخشنامه ای و دستوری نیست و از پایین به بالا باید پیگیری شود نه آمرانه و با نگاهی از بالا به پایین.

شهردار تهران در ادامه با اشاره به مبانی و ریشه های مدیریت جهادی، گفت: البته وقت اجازه نمی دهد که نگاه فلسفی به موضوع داشته باشیم بلکه در این فرصت می خواهیم از بعد مبانی و نظری به این موضوع نگاه کنیم و در فرصت های بعدی به صورت تفصیلی به موضوع پرداخته می شود. چرا که تولید ادبیات فرهنگ جهادی و فرهنگ سازی برای این موضوع بسیار مهم است. در این میان اگر بخواهیم توجهی به این مبانی داشته باشیم چهار نکته و کلید واژه وجود دارد که باید درک عمیق و دقیقی نسبت به آن ها پیدا کنیم و رابطه این نکات را با یکدیگر خوب بشناسیم. این شعار سال است اما نباید با آن رفتار شعاری داشته باشیم بلکه دقیقا در موضع فردی و جمعی باید به آن توجه کرده و این روح در سازمان ما دمیده شود.

وی در ادامه بحث واقع بینی و آرمان گرایی را از نکات اصلی دانست و گفت: آن چیزی که ما از امام خمینی(ره) درک کرده ایم، از بیانات مقام معظم رهبری می شنویم و آن درکی که از اسلام انقلابی خود فهمیده ایم این است که اسلام انقلابی به دنبال تغییر واقعیت ها است. به هر حال در عرصه مدیریت، عرصه سیاسی و عرصه اداره جامعه بسیاری از واقعیت ها وجود دارند که این واقعیت ها منطبق با مبانی اسلام نیست؛ حتی ممکن است عادت ما نیز شده باشند اما اساسا ما به دنبال تغییر این واقعیت هایی هستیم که ظالمانه هستند. طبیعتا بر مبنای اهداف بلندی که به سمت آن حرکت می کنیم و مدینه فاضله ای که مورد توجه ما است، آرمان گرایی نیز وجود دارد. ما معتقدیم یک منتظر واقعی، یک صالح مصلح است که بتواند در زندگی فردی و جمعی خود حرکت کند و به سمت مدینه فاضله پیش رود. این موضوع نیز آرمان ما است که هیچ وقت از آن دست بر نمی داریم و هیچ واقعیت تلخ و سختی نمی تواند ما را از این آرمان باز دارد.

دکتر قالیباف خاطر نشان کرد: درک ما از اسلام این است که تسلیم واقعیتی که منطبق بر حقیقت نیست نشویم. ما از اسلام انقلابی این را فهمیده ایم و در این مسیر باید به دو موضوع و کلمه دیگر نیز توجه کنیم که یکی از آن ها بحث تکلیف، تکلیف شناسی و تکلیف گرایی است. ما بارها و بارها از حضرت امام(ره) بحث اینکه ما مامور به وظیفه هستیم و به تکلیف خود عمل می کنیم را شنیده ایم. بنابراین«تکلیف» بسیار مهم، جدی و اساسی است و تکلیف شناسی می تواند برای ما در باورها و ارزشمداری که داریم، مهم باشد. به گونه ای که بزرگ ترین ارزش ما آن است که به تکلیف خود عمل کنیم.

شهردار تهران ادامه داد: در کنار بحث مربوط به تکلیف شناسی و تکلیف گرایی، بحث نتیجه محوری و نتیجه گرایی نیز موضوع دیگری است که باید به آن توجه داشت. ما می بینیم هم حضرت امام(ره) و هم مقام معظم رهبری به موضوع تکلیف و نتیجه با یک تلفیق بسیار دقیق و عمیقی پرداخته اند. هم اکنون نیز بر این باور هستیم که جا دارد تکلیف شناسی و تکلیف گرایی و همچنین بحث نتیجه محوری و نتیجه گرایی در نگاه فرهنگ جهادی بسیار عمیق و اثر گذار پرداخته شود.

وی افزود: ما در حین اینکه به تکلیف خود عمل می کنیم، طبیعتا قصد نداریم که عقل را تعطیل کنیم و بگوییم به تکلیف عمل می کنم. آن عقل متصل به وحی که خداوند تبارک تعالی در نهاد هر انسانی قرار داده، حجت باطنی است یا عقلانیت است. اما باید به این سوال نیز پاسخ دهیم کدام عقلانیت اهمیت دارد؟ آیا باید عقل متصل به وحی توجه داشته باشیم یا عقل مدرنی که به عنوان عقل ابزاری از آن نام برده می شود و در آن هزینه و فایده مهم است؟ طبیعتا عقل ابزاری حاکم بر جوامع غربی، مورد توجه ما نیست و آن عقلی مورد توجه است که عقل متصل به وحی است نه عقل مادی از جنس هزینه و فایده ای؛ اگر به دنبال عقل هزینه و فایده ای بودیم، هیچ دلیل منطقی و عقلانی برای انقلاب اسلامی وجود نداشت و امام راحل (ره) نباید انقلاب می کردند.

دکتر قالیباف یاد آور شد: ما شاهد هستیم که وقتی امام خمینی(ره) انقلاب را شروع می کنند، بحث ایشان این بودکه تکلیف ما این است که با ظلم و استبداد مبارزه کنیم، در این میان سقوط شاه و رفتن شاه فرع بر قضیه است. آن هایی که در حوزه و دانشگاه به امام توصیه می کردند که شما بدون عده و عده در مقابل رژیم تا بن دندان مسلح و ژاندارم پر قدرت خلیج فارس انقلاب نکن، بر اساس عقل هزینه و فایده عمل می کردند. در عقل هزینه و فایده، به حدی هزینه را در مقابل افراد بالامی برند که دسترسی به فایده را نیز بسیار محتمل و ضعیف نشان می دهند و احتمالش را ضعیف می کنند.

وی افزود: عقل ابزاری حتما به ما می گوید انقلاب نکن و به تکلیفت عمل نکن و این عقل حتما به ما می گوید که به نتیجه عمل کن اما اینجا است که ما به تکلیف خود عمل می کنیم و معتقدیم نتیجه فرع بر آن است. عظمت امام (ره) این بود که بر این موضوع تاکید فرمودند که ما به تکلیف خود عمل می کنیم، اما شاهد بودیم که ایشان این موضوع را تلفیق کردند. مشاهده کنید که حضرت امام(ره) تا چه میزان بر وحدت در جامعه تاکید کردند؛ به نحوی که شما در دوران پیروزی انقلاب اسلامی و پس از انقلاب کمتر صحبتی را از امام می شنوید که بر وحدت تاکید نکنند. بخشی از تبلور وحدت در همین جایی است که بر اساس عقل ابزاری هزینه و فایده ای نگاه نکنیم. بر این اساس همه ما تاکید کردیم بر آن موضوعی که دین، اسلام انقلابی و اسلام ناب محمدی (ص) به ما گفته است حرکت می کنیم. در اینجا بود که امام خمینی(ره) وحدت کلمه را ایجاد کردند و نتیجه هم حاصل شد ؛ به گونه ای که در اوج زمانی که هیچ کس باور نمی کرد. ما شاهده بودیم که الجزایری ها یک میلیون کشته دادند و به هیچ جا نرسیدند اما ما تکلیف محور بودیم و با همین نگاه شاه را بیرون کردیم، استبداد را از بین بردیم و دست استعمار را کوتاه کردیم. ما به این می گوییم فرهنگ جهادی، عقلانیت معنوی و فرهنگ قرآنی.

شهردار تهران به تکلیف محوری در دوران دفاع مقدس اشاره کرد و گفت: ابتدایی ترین الفبای نظامی این است که اگر از جهت عدد و رقم تا سه برابر دشمن نشوید، هرگونه حرکت آفندی محکوم به شکست است؛ اگر بخواهیم بر اساس عقل ابزاری نگاه کنیم، مفهوم این حرکت آن است که در جنگی که کشورهای روسیه، شورای همکاری خلیج فارس، فرانسه، آمریکا و ... به صدام کمک می کنند و بر این اساس ما باید تسلیم شویم تا اگر کشور را از دست دادیم، جوانان را از دست ندهیم. بر اساس عقل ابزاری حتی در احتمالات هم بسیار اندک است که در جنگ بتوانیم به جایی برسیم اما نتیجه تکلیف محوری این بود که بر سر شعار «جنگ، جنگ، تا رفع فتنه» وحدت شد؛ این شعار امام (ره) بود که تکلیف ما دفاع است و در مقابل دشمن می ایستیم. در نهایت شاهد هستیم که همه پیروزی هایی که امروز در عرصه بین المللی داریم و در دوران دفاع مقدس نیز داشتیم، نتیجه همان فرهنگ عمیق جهادی دوران دفاع مقدس است.

وی در ادامه اظهار کرد: صدام به دنبال آن بود که طی مدت یک هفته نظام اسلامی را از بین ببرد اما وقتی ما با تکلیف عمل می کنیم، با عقل متصل به وحی و با تدبیر پیش می رویم و رابطه و تعامل خوبی بین دانش و دین برقرار می کنیم، نتیجه این می شود که صدام به آن فضاحت و نکبت به دست پشتیبانان و طرفداران خودش به این روز می افتد. اما اگر ما به سمت عقل ابزاری دوران بنی صدر پیش می رفتم، نتیجه دیگری به وقوع می پیوست. البته باید توجه داشت که بنی صدر فرار کرد و رفت اما تفکر بنی صدری از بین نرفته و هنور در کشور ادامه دارد؛ این تفکر نیز در همان عقل ابزاری ریشه دارد.

دکتر قالیباف تصریح کرد: ما در همه شئونات زندگی خود همواره بین تکلیف و نتیجه، واقع بینی و آرمان گرایی و عقل ابزاری و عقل متصل به وحی هستیم. در این میان بر اساس اسلامی که از امام راحل (ره) یاد گرفته ایم و مقام معظم رهبری نیز بر آن تاکید می کنند، آرمان گرایی بدن واقع بینی یک خیال واهی بیشتر نیست؛ اساس انقلاب نیز بر اساس این موضوع پایه گذاری شده است.

شهردار تهران در ادامه گفت: مدیریت جهادی نیز ریشه در این مبانی دارد؛ تنها یک بخش مدیریت جهادی این است که پرکار باشیم و همه آن پرکاری نیست. مدیریت جهادی ریشه در تکلیف شناسی، واقع بینی و آرمان گرایی دارد. مدیریت جهادی یعنی همان روحیه انقلابی، هم ذاتی با اساس انقلاب و هم ذات پنداری با فرهنگی که امام خمینی (ره) با اسلام ناب در این کشور پایه گذاری کردند و امروز این پرچم و علم در دست مقام معظم رهبری است؛ به همین جهت امروز مقام معظم رهبری می گویند که من یک انقلابی ام و من یک دیپلمات نیستم.

وی خاطر نشان کرد: کار جهادی یک کار همگانی است و کاری است که در بطن آن معنویت و عقلانیت وجود دارد. مدیریت جهادی نیز به واقع بینی تاکید و توجه دارد و هرگز از آرمان گرایی خودش دست بر نداشته و از آن غافل نمی شود. کار جهادی کار دل است و از دل می جوشد، کسی نمی تواند بگوید کار جهادی می کنم اما دغدغه ندارم چرا که عقل متصل به وحی - و نه عقل ابزاری - او را هدایت کرده و ایمان نیز با همه وجود او را پشتیبانی می کند.

دکتر قالیباف ادامه داد: البته امروز در بعضی از کشور ها - و حتی در درون کشور خودمان - نیز افرادی هستند که خیلی پر کارند، از قضا کارشان را هم با برنامه انجام می دهند. فرهنگ بعضی از کشورها، فرهنگ کار و تلاش است به نحوی که کمترین سرزمین دارند و هچ خاک حاصل خیزی ندارند اما کشاورزی بسیار خوبی دارند، در اقتصاد پیشرفته هستند و تولید ناخالص داخلی بالایی نیز دارند. در این کشورها فرهنگ کار مبتنی بر تکنیک و تجربه است اما در آن روح معنویت، آرمان گرایی، تکلیف و روح الهی وجود ندارد بلکه اوج عقلانیت ابزاری و هزینه و فایده ای است. این در حالی است که تکنیک، تکیه بر تجربه و کار صرف تنها منطق حرکت جهادی نیست. در همین جا است که وقتی در معنویت و خلوص در کار وجود دارد، شاهد هستیم که برکت الهی نیز وجود دارد. در همین جا است که در جنگ بدر، شاهد هستیم خداوند عده ها را افزایش می دهد. در اینجا است که معنی قرض الحسنه و ایثار را می فهمیم این در حالی است که ایثار در عقل ابزاری هیچ منطقی ندارد. فرهنگ عقل ابزاری هزینه و فایده ای این را نمی فهمد که هر چه خودت نیاز داری را ایثار کنی؛ اما عقلانیت متصل به وحی این را می شناسد و می داند که اگر این ایثار را بکند، بر اساس وعده الهی ده برابر به او بر می گردد.

شهردار تهران تاکید کرد: در مدیریت جهادی کار با انگیزه الهی است، خدمات رسانی بی منت و خالصانه است، جرات و جسارت در تصمیم گیری وجود دارد، ارزش محوری وجود دارد، پویایی، تحرک و تحول در آن بی وقفه است، عدالت طلبی در ذات تصیمماتش وجود دارد، نمی تواند شهر را گسترش دهد و کشور را به سمت پیشرفت ببرد اما عدالت را رعایت نکند بلکه باید عدالت در روح تصمیماتش وجود داشته باشد. مدیریت جهادی به درستی بین دانش و ارزش تعامل بر قرار می کند، با تدبیر عمل می کند و پیش می رود. مدیریت جهادی حتما به جهاد بیرونی و درونی و جهاد اصغر و اکبر در حوزه کار جهادی توجه می کند، همیشه بین اندیشه و عملش وحدت وجود دارد، با برنامه حرکت می کند، روحیه مقاومت دارد و انعطاف پذیر است. ما از امام راحل(ره) این درس را گرفته ایم که حرف مرد یکی نیست بلکه حرف مرد دو تا است، چرا که اگر فهمید در جایی اشتباه کرده است، حرف خود را پس بگیرد. این روحیه و فرهنگ جهادی است.

دکتر قالیباف یادآور شد: باید بدانیم که در الگو و مدیریت جهادی نهاد ستیزی به نام انقلابی گری جایی ندارد. باید بدانیم تجربه ستیزی به نام آرمان گرایی جایی ندارد. باید بپذیریم که بی نظمی و بی قانونی تحت عنوان عدالت خواهی و عدالت طلبی هیچ جایی ندارد و این موارد اصلا با الگوی جهادی سازگار نیست همچنان که باید به این نکته هم توجه داشته باشیم که آرمان ستیزی به نام نتیجه محوری و نتیجه گرایی هیچ جایی ندارد. با همه وجود باید بدانیم ساختار یک ابزار است و ساختار گرایی صرف تحت عنوان انتخاب عقلانی هیچ موضوعیتی ندارد چرا که ما را از تحول، تغییر و حرکت پویای بی وقفه باز می دارد. باید بدانیم بی توجهی به عدالت در رشد اقتصادی و توسعه، هیچ نسبتی با الگوی مدیریت جهادی ندارد.

وی با اشاره به توجه به مباحث اقتصادی و فرهنگ در شعار سال 93، گفت: این موضوع را هم باید بدانیم که وقتی در رویکرد جهادی و مدیریت جهادی به بحث اقتصاد و فرهنگ نگاه می کنیم، تغییر فرهنگی مبنای تغییر و تحول در هر عرصه دیگری، حتی عرصه اقتصاد است. یعنی باید بدانیم حتی برای تحقق اقتصاد مقاومتی که مورد توجه و عنایت مقام معظم رهبری است، ابتدا باید یک تحول فرهنگی به صورت بسیار جدی اتفاق بیفتد. همچنین باید در نظر داشت که تحول فرهنگی بخشنامه ای و دستوری نیست و همانطور که مقام معظم رهبری فرموردند، به سبک زندگی فردی و جممعی ما بر می گردد. باید این موضوع را به یک فرهنگ تبدیل کنیم، در آن زمان است که در حوزه اقتصاد نیز می توانیم موفق باشیم و اقتصاد مقاومتی را به وجود بیاوریم.

شهردار تهران تاکید کرد: اگر در سبک زندگی خود، الگوی مصرف ما به گونه ای باشد که یکی از بزرگ ترین مصرف کنندگان انرژی دنیا ما باشیم، این موضوع چه ارتباطی با اقتصاد مقاومتی دارد؟ اگر الگوی مدیریت جهادی و عزم ملی مورد توجه است، باید بدانیم که نیاز اولیه هر گونه تغییر و تحول در عرصه های دیگر، تغییر و تحول در حوزه فرهنگ است. ما در شهرداری تهران نیز بر این موضوع تاکید داریم و سه بحث سبک زندگی، هویت و مدیریت تغییرات فرهنگی را به عنوان اساس بحث های فرهنگی خود در چهار سال آینده قرار داده ایم و فعالیت های آن را حول 17 محور متمرکز کرده و پیش خواهیم برد.

دکتر قالیباف در ادامه عنوان کرد: یکی از روحیات مدیریت جهادی این است که وحدت در اندیشه و عمل داشته باشیم، امیدوارم با کمک همه شما دوستان و همسنگران بتوانیم قولی که در ملاقات حضوری مدیران شهرداری و اعضای شورای اسلامی شهر تهران با رهبر معظم انقلاب دادیم را محقق کرده و این تحول اساسی را در شهر به وجود بیاوریم؛ اگر این توفیق نصیب ما شد که مقام معظم رهبری این مدیریت جهاید را در مجموعه شهرداری تهران تایید کردند، این موضوع رسالت سنگینی است که بر دوش ما نهاده شده است و امیدوارم بتوانیم به بهترین شکل در ماموریت محوله خویش و همکاری با یکدیگر توفیق یابیم.