ابتکار مهم تیم دیپلماسی ایران چه بود؟/ اعترافی که آمریکا از آن گریزان بود

این نوشته به اجمال و به طور دقیق برخی از این دستاوردهای مهم را مرور می کند.

1- نخستین دستاورد توافق ژنو این است که در آن برای نخستین بار مفهوم غنی سازی به عنوان بخشی از یک برنامه صلح آمیز وارد ادبیات طرف امریکایی شده است. در این باره که توافق ژنو درباره حق غنی سازی دقیقا چه می گوید بحث های مهمی وجود دارد ، اما در این مقدار تردیدی نیست که امریکایی که تا کنون به دقت مراقب بودند تا هرگز اذعان نکنند که غنی سازی می تواند بخشی از یک برنامه صلح آمیز باشد، اکنون این موضوع را پذیرفته اند. این البته اگردقیق باشیم به معنای به رسمیت شناختن حق غنی سازی نیست اما در حد خود پیشرفت بسیار مهمی است. امریکا از این پس دیگر نمی تواند ادبیات سنتی خود را که در آن غنی سازی ضرورتا یک برنامه نظامی غیر قابل پذیرش محسوب می شد را ادامه بدهد ولو اینکه احتمالا در عمل زمانی طول خواهد کشید تا ادبیات امریکا با ادبیات توافق منطبق شود.

2- دستاورد دوم این توافق این است که فرصتی برای تمرین عدم اجرای تحریم های ایران در اروپا و امریکا فراهم می کند. باز در این باره تردید وجود دارد که این امر دقیقا به معنای آسیب دیدن رژیم تحریم ها هست یا نه، ولی روشن است که از عادت جامعه بین المللی به منزوی سازی اتوماتیک اقتصادی ایران می کاهد، برخی منافعی را که در حوزه تحریم برای طرف های خاصی در خارج از ایران شکل گرفته متزلزل می کند و زمینه ای برای بحث درباره تعدیل واقعی تحریم ها ایجاد می کند.

این، بویژه از این رو مهم است که ادبیات صهیونیستی در این باره که اقتصاد جهانی باید به نبودن ایران عادت کند، را بی اعتبار می کند.

3- دستاورد سوم این توافق این است که حق تحقیق و توسعه ( R&D ) را برای ایران حفظ می کند. حق تحقیق و توسعه ذکر شده در توافق ژنو باعث می شود ایران اگرچه در حوزه پیشرفت صنعتی دچار مشکلاتی می شود ولی امکان پیشرفت علمی و تحقیقاتی در حوزه هسته ای را برای خود حفظ کند. بنابراین توافق ژنو در صورت اجرای دقیق می تواند پیشرفت علمی ایران درحوزه هسته ای با ماشین های پیشرفته تر و درصدهای بالاتر را تداوم ببخشد.

4- چهارمین دستاورد این توافق این است که غرب برای نخستین بار حاضر شده دورنمای مدنظر خود برای برنامه هسته ای ایران را مشخص کند. این قابل بحث است که این دورنما تا چه حد با ارزش است ولی همین که طرف غربی استراتژی بازی بی انتها را کنار گذاشته و یک دورنما را برای حل و فصل نهایی برنامه روشن کرده، خود دارای ارزش راهبردی است. پیش از این گروه هایی بسیار متنفذ در اروپا و امریکا عقیده داشتند که اساسا پرونده هسته ای ایران هرگز نباید حل شود چرا که امریکا برای تامین منافع راهبردی خود در جهان به روی بورس نگهداشتن تهدید هسته ای ایران نیاز دارد.

5- در نهایت برخی ابتکارات دیپلماتیک در این توافق با ارزش است. از جمله دراین توافق 1+5 انجام ندادن عملیات بازفرآوری و ساخته نشدن تاسیسات جداسازی پلوتونیوم را از ایران به عنوان یک امتیاز پذیرفته است. این درحالی است که ایران هر گز نه قصد و نه برنامه ای برای ایجاد چنین تاسیساتی نداشته است. این که تیم مذاکره کننده توانسته برنامه ای را که اساسا در دستور کار نبوده به عنوان یک امتیاز به طرف مقابل بفروشد، مهارت مذاکراتی با ارزشی است.