تلاش‌های اردوغان برای مصالحه با کردها

تسنیم: دولت اردوغان برای برقراری مصالحه با کرد‌های منطقه جنوب شرقی ترکیه، به طور خاص پ‌ک‌ک تلاش‌های بسیاری را ترتیب داده است؛ هدف اصلی از این اقدامات اقتصادی و تأمین انرژی ترکیه است. به گزارش اندیشکده شورای سیاست خارجی آمریکا، تلاش‌های کنونی اردوغان برای تنش‌زدایی از روابط خود با اقلیت کرد این منطقه در جهت تأمین امنیت انرژی و منافع اقتصادی و در نتیجه ایجاد ثبات برای گسترش نفوذ خود در منطقه است. از میان همه متغییرهایی که سرنوشت ملت‌های مختلف را تعیین می‌کند، شاید بتوان گفت متغییر جمعیت مهمترین و تعیین کننده‌ترین آنها باشد. تغییر جمعیت ـ رشد، تغییر و تحول و کاهش آن ـ به چشم انداز سیاسی و امور داخلی یک کشور و جایگاه آن در عرصه جهانی شکل می‌بخشد. همچنین نگاه کلی سودمندی را نسبت به اولویت‌های سیاست خارجی یک کشور ایجاد می‌کند. ترکیه یکی از کشورهایی است که این متغییر تغییر و تحولات جدی در آن ایجاد کرده است. در اواخر ماه آوریل، ترک‌استیت، آژانس آمار سنجی رسمی ترکیه، نتیجه آخرین سرشماری از جمعیت ترکیه را منتشر کرد. این مطالعه نشان داد که نرخ رشد جمعیت همچنان روی عدد 2.08 باقی مانده است. با اینحال این روند یکپارچه و واحد نیست. در بخش غربی کشور، نرخ تولد در مجموع روی عدد 2.1 باقی مانده است در حالی که میزان زاد و ولد در بخش جنوب شرقی کشور که کردهای ترکیه در آن غالب جمعیت را شکل می‌دهند، بسیار بالا است. به عبارت دیگر میزان جمعیت اقلیت کرد ترکیه در حال رشد است در حالی که رشد دیگر بخش‌های جمعیتی کشور چنین نیستند. این مطالب را می‌توان توضیحی دانست در باب پروژه سیاست خارجی اخیر حکومت ترکیه. حکومت اردوغان تلاش‌های سیاسی خود را برای حل منازعه ده ساله با حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) را آغاز کرده است در حالی که غرب نسبت به این ماجرا غافل است. منشأ نظری تحلیلی این برنامه به چندین سال پیش باز می‌گردد، اما تلاش‌های جدی در این جبهه کاملاً تازه و در آغاز کارند. حکومت ابتدا گفتگوهایی را برای آتش‌بس با پ‌ک‌ک ترتیب داد و این گروه هم نیروهای خود را از سرزمین‌های ترکیه خارج کرده و به استحکامات خود در شمال عراق منتقل کرد در عوض دریافت عفو و پایان یافتن معاندت‌ها با آنکارا. دلیلی که انجام این کار را توجیه می‌کند، بسیار متقاعد کننده است. حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه در چند سال اخیر پیشرفت‌های قابل توجهی حاصل کرده است، به ویژه در مقایسه با همتایان خود در اروپا که به شدت از بحران اقتصادی طولانی مدت و گسترده رنج می‌برند. افزایش تولید ناخالص ملی، کسری بودجه نسبتاً اندک و نرخ بیکاری و بدهی عمومی نسبتاً اندک، ترکیه را به یکی از 6 قدرت‌ اقتصادی برتر اروپا تبدیل کرده است و جایگاه شانزدهم در عرصه جهانی را به آن اختصاص داده است. اما مقامات ترک حتی از این بزرگ‌تر می‌اندیشند، ایشان امیدوارند در سال 2050 به سومین قدرت اقتصادی برتر اروپا و دهمین قدرت اقتصادی جهان تبدیل شوند. در پس این پرده، حکومت ترکیه به این نتیجه رسیده است که منازعه با پ‌ک‌ک، در واقع به منزله یک مانع پر هزینه و غیر قابل قبول است. مقامات ترکیه تخمین زده‌اند کرده‌اند که کشور ایشان نزدیک به نیم ترلیون دلار را برای انجام اقدامات ضد تروریستی در سه دهه گذشته هزینه کرده است ـ پولی که می‌شد آن را هزینه توسعه مدارس کشور و زیرساخت‌های حمل و نقل کرد. اما تفرقه میان ترکیه ـ کردستان به منزله تهدیدی جدی برای آینده ترکیه نیز هست، چرا که حزب توسعه و عدالت بیشتر طرح‌های توسعه آتی خود را بر اساس همکاری اقتصادی با حکومت خودمختار منطقه کردستان در عراق تنظیم کرده است. در اوایل فصل بهار به نظر می‌رسید که حکومت ترکیه موافقت‌نامه‌ای مخفیانه را با حکومت خودمختار کردستان در عراق منعقد کرده تا روابط انرژی خود را با این حکمومت خودمختار به نحو قابل توجهی گسترش دهد. خطرات این اقدام بسیار است؛ مقامات در حکومت خودمختار منطقه کردستان عراق تخمین زده‌اند که مناسبات انرژی کنونی که به طور فعال میان آنکارا و اربیل در جریان است می‌تواند در سال 2015 به روزی یک میلیون بشکه نفت خام برسد ـ و تا پایان دهه جاری این میزان به دو برابر رقم کنونی افزایش پیدا کند. موانع بسیاری بر سر راه این اقدام قرار دارد (از جمله حکومت مرکزی عراق که نگاه مثبتی به مناسبات اقتصادی حکومت مستقل کردستان ندارد. اما برای آنکه چنین مناسبات انرژی جامه عمل به خود بپوشد، ترکیه لازم است در مرزهای مشترک خود با عراق آرامش ایجاد کند ـ و منطقه کرد نشین خود را با ثبات کند. این نیازمند آن است که حکومت ترکیه روابط خود با پ‌ک‌ک را بهبود بخشد؛ روابطی که در چندین سال گذشته صرفاً حول منازعه و تنش گردش کرده است و پ‌ک‌ک با ایجاد سرپناهی در شمال عراق برای خود حکومت را به شدت آزرده است. شاید بتوان گفت این تلاش برای حرکت رو به جلو نیازمند آن باشد که اقلیت کرد رو به رشد ترکیه بیش از پیش در بدنه سیاسی کشور ادغام شوند. اقلیتی که بدون شک به سهامداران اصلی آینده اقتصادی ترکیه تبدیل شده‌اند. به عبارت دیگر آمار و ارقام مربوط به جمعیت هرگز دروغ نمی‌گویند. تلاش‌های سیاسی که آنکارا در پیش گرفته است، صرفاً بازی سیاسی نیست بلکه چشم انداز و رویکرد تجاری و اقتصادی دارد؛ آنهم در قبال اقلیتی که مشکلات بسیار عدیده‌ای را برای این دولت به وجود آورده‌اند.