اگر از مدیریت جهادی صحبت کنیم تکنوکرات هستیم!؟

در این میان این تصرف عقیدتی و شاهکار امام هنوز در عرصه مدیریت اجرایی کشور خود را آنچنان که باید نشان نداده است . در این حوزه برخی یا به دنبال الگوی تام و تمام و گرته بردارانه از غرب بوده اند و برخی بی توجه به دستاوردهای جدید علمی و ابزاری از استغنا در روش مدیریت سخن گفته اند . هر دوی این جهت گیری ها عوارض نامطلوب خود را در دوران سازندگی و اصلاحات و دوران فعلی نشان داد و عیان کرد که بی اعتنایی به مسائل علمی و گرته بردای مطلق از غرب چه اثرات شومی را به بار خواهد آورد.

در این باب اما چندی است که در فضای رسانه ای نقد روشهای گرته بردارانه از غرب در مدیریت کشور بدل به ابزاری سیاسی برای شبیه سازی های عمیقا مسئله دار شده است و برخی با طرح شبهه تکنوکرات بودن مدیران موفق اصولگرا، می کوشند شبیه سازی هایی را انجام دهند که در آن نه نقد تفکر و روش، بلکه منکوب کردن سیاسی رخ دهد .

شاهد مثال واکنش یکی ار رسانه های جبهه پایداری به سخنان اخیر محمد باقر قالیباف در نقد وضعیت مدیریت در کشور است . قالیباف در این خصوص تصریح کرده بود؛« ما نباید اقتصاد مقاومتی را یک تئوری علمی بدانیم ، بلکه اقتصاد مقاومتی ، یک رویکرد و یک باور است و موضوعات آن از جنس کمی نیست که به آن کمی نگاه شود و کیفی است که باید نگاه خاص خود را داشته باشد و از ابزار تکنوکراسی و بروکراسی برای پیاده سازی آن استفاده کنیم ، البته ممکن است که بگویند قالیباف ، انسان تکنوکراتی است که باید بگوییم تکنوکرات بودن چیز بدی نیست و به معنای استفاده درست از ابزار خوب و مدرن است که برای پیاده سازی یک آرمان و یک عقل متصل به وحی الهی استفاده می شود و اگر نخواهیم از آن استفاده کنیم باید به عقلمان شک کنیم ، هر چند گاهی برخی افراد آن را ابزار سیاسی می کنند و طوری وانمود می کنند و مثلا فکر می کنند اگر جایی که می توان با ویدئو کنفرانس حضور پیدا کرد ، پیاده راه بروند و عرق بریزند و نصف روز حرکت کنند یعنی اجر و ثوابش بیشتر است ، در اسلام چنین چیزی را نداریم و نفهمیدیم وهمه اینها مواردی است که نیازمند یک مدیریت اجرایی است تا بتوایم عقلانیت و معنویت را با همه ابزار و امکاناتی که جامعه و بشریت و علم و دانش در اختیارمان گذاشته استفاده کنیم .»

در واکنش بعه این مطلب رسانه گروه پایداری اینچنین به نقد نشست:« اساسا تعريفي كه شهردار تهران از مفهوم تكنوكراسي تعريف كرده است، "آدرس اشتباه" به مخاطب براي يافتن مفهوم حقيقي اين واژه است و مشخص نيست تاكنون چه فرد يا جرياني تكنوكرات بودن را "صرفابه معناي استفاده" از ابزارهاي مدرن و ... تعريف كرده است؟...فارغ از اختلافات قديمي موافقان و مخالفان استفاده از ابزارهاي مدرن كه موضوع جداگانه اي است و در اينجا بناي اشاره به آن وجود ندارد، مفهوم "تكنوكرات" براي وصف افراد و جريانهايي بكار مي رود كه تخصص و "فن سالاري" را بر تعهد و اعتقادات افراد مرجح مي دانند.»

بی شک داوری اینچنینی در باره سخنان قالیباف معلول رویکرد سیاست زده و ایضا ضعف عمیق در مطالعات مکتبی است . نتییجه چنین ضعفی منجر به یک معرفت دینی سطحی و توجه صرف به ظواهر و در نتیجه داوری های نادرست می شود . نکته جالب این است که از سخنرانی مفصل قالیباف که درباره موضوعات مختلف و تاکید بر دیانت و معنویت در مدیریت است دوستان فقط همین یک پارگراف را که با استفاده ابزاری و قلب محتوا بستر یک جدال سیاسی را فراهم می آورد انتخاب کرده اند.

در عین حال رسانه پایداری در قسمت مهم از نقد خود نوشته است : « فارغ از اختلافات قديمي موافقان و مخالفان استفاده از ابزارهاي مدرن كه موضوع جداگانه اي است و در اينجا بناي اشاره به آن وجود ندارد...» در واقع این دوستان توجه ندارند که بنای جمهوری اسلامی و نهادهای حکومتی در ایران بر پایه همین اختلاف است! اگر غیر از این بود باید اکنون «امارت اسلامی ایران» داشتیم نه «جمهوری اسلامی ایران »!

- استفاده از دانش و تجربه روز در چارچوب اصول و ارزشها براي تحقق آرمانها و اهداف انقلابي، رويكردي برآمده از تجربه تمدن اسلامي و هم چنين تجربه انقلاب اسلامي است.دانش و تجربه روز قالب و ابزار هستند، حال آنكه روح و محتواي موضوع آرمانها و ارزشهاي انقلابي است.شهيد مطهري در همين راستا در تبيين واژه جمهوري اسلامي، جمهوريت را فرم و قالب و اسلاميت را محتوا و جهت دهنده به حركت نظام اسلامي مطرح مي كند.شهيد بهشتي هم در همين راستا ايجاد نهادهايي چون حزب را براي سياست ورزي اسلامي ضروري مي دانند.نكته جالب اين است دوستاني كه اين انتقادات را به دكتر قاليباف مطرح مي كنند، بعضا تمايل خود براي استفاده از واژه حكومت اسلامي به جاي جمهوري اسلامي را كتمان نكرده اند و بارها به صورت آشكار حزب و سياست ورزي حزبي را غير اسلامي تلقي كرده اند. قاليباف در ادامه رويكرد انقلاب اسلامي، دانش جديد و تجربيات روز را به عنوان مقولاتي ابزاري در نظر دارد كه اگر در ذيل عقلانيت توحيدي و اصول و ارزشهاي ديني و در تناسب با آن در نظر گرفته شوند؛مي توانند به تحقق اهداف انقلابي منجر شوند.طبيعي است كه به كارگيري ابزارها در ذيل اصول و ارزشها، به معناي كنار گذاشتن ابزارها و داشن معارض با دين و طرد ابزارها و دانش غيراخلاقي است.

با این وصف بدیهی است که هدف نقد رسانه پایداری تخريبي است وگرنه قاليباف در همين سخنراني و سخنراني ها قبلي خود با انتقاد از رويكرد مديريت فاقد تعهد و نگاه بومي، رويكرد خود را مديريت جهادي به عنوان الگويي برآمده از انقلاب و جبهه و حاصل تعامل و تلفيق باروهاي ارزشي و دانش و تجربه روز جهاني عنوان كرده است.رسانه پایداری به رغم اينكه قالیباف در سخنان خود تاكيد مي كند كه مخالفان رويكرد او را تكنوكراتيك مي دانند؛مدعي شده است كه قاليباف خود را يك تكنوكرات دانسته است!

بر هر منصفی روشن است که رويكرد مديريتي محمد باقر قاليباف در ذيل گفتمان پيشرفت به عنوان گفتمان كلان انقلاب اسلامي و مقام معظم رهبري،در تمايز با رويكرد دولت سازندگي و اصلاحات كه در مسير تجديد نظر طلبي در اصول حركت مي كردند و رويكرد دولت اخير و گرايشهاي افرطي شكل مي گيرد و راه سومي را پيشنهاد مي كند كه تعهد و تخصص را در كنار هم و در هم تنيده با يكديگر تلقي مي كند و آنها لازمه انقلابي گري و عمل به عنوان كارگزار نظام اسلامي داند.شهيد چمران در جمله اي اين نگرش برآمده از انقلاب و نگاه جهادي را به خوبي بيان مي كند:« می گـوینـد "تـقـــوا" از "تـخـصــص" لازم تر است،آن را می پذیرم،اما می گویم.آن کس که تخصص نـدارد و کاری را می پذیرد، بی تقــواسـت.».رويكرد مديريتي قاليباف برآمده از اين نگاه انقلابي است كه تعهد و تخصص را در كنار هم در نظر مي گيرد و تحقق اهداف انقلاب را در سايه آن ممكن مي داند.

جدال معرفتی یا بازی کلامی؟

- كساني كه چنين اتهاماتي مطرح مي كنند هنوز در سطح وا‍ژگان و بحث هاي انتزاعي باقي مانده اند؛ حال آنكه نظام اسلامي دست اندكار اداره امور جامعه است و بايد به مطالبات عمومي پاسخ دهد.پاسخ مطالبات جامعه اقتضا آن را دارد كه با فراتر رفتن از بحث هاي نظري صرف، برنامه عملي و رويكرد اجرايي موثري منطبق با اصول و ارزشهاي انقلابي ارائه شود كه بتواند به تحقق عملي گفتمان پيشرفت و عدالت به عنوان گفتمان دهه چهارم بپردازد.افرادي كه اين دست موضوعات را مطرح مي كنند و يا مثلا از اينكه چرا قاليباف در كتاب خود و يا برنامه ارائه شده از سوي خود، ايران را با كشورهاي همسايه مقايسه مي كند و از ضرورت ارتقاي شاخص هاي توسعه اي سخن مي گويد، انتقاد مي كنند؛ عنوان كنند كه رويكرد اجرايي و مديريتي آنها چيست؟كارنامه آنها در كجاست و چه دستاوردهاي عملي براي حل مشكلات مردم و ارتقاي كارامدي نظام داشته اند.

اين گروهها در حالي مدعي مديريت كشور و در دست گرفتن اداره كشور هستند كه بدون هيچ كارنامه و برنامه اي براي اداره كشور وارد عرصه شده اند.ما در سالهاي گذشته شاهد نوع ايده الي مديريت هاي ضدعلمي در كشور بوديم كه با ادعاي ارزش گرايي و اصول گرايي و عدالت طلبي، پديد آورنده معضلات اقتصادي امروز شده اند.دوستاني كه به قاليباف به واسطه سخن گفتن از ضرورت استفاده از تجربه جهاني، دانش روز،تخصص نخبگان، خرد جمعي،شاخص هاي مورد نياز براي سنجش اوضاع و مقايسه كشور با همسايگان و رقبا انتقاد مي كنند اكنون و در عرصه رقابت رياست جمهوري در چند صفحه و به صورت مشخص بيان كنند كه در عرصه اداره كشور چه چيزي در چنته دارند و با چه آورده اي وارد صحنه شده اند و مدعي اند مي توانند مشكلات موجود را حل كنند؟ آیا غیر از این است که نتیجه این زهد فروشی های عوام فریبانه و عدول از توجه به ظرف تحقق دغدغه های دینی ، وضعیت امروز اقتصادی کشور است؟ دوستان بهتر است پاسخ دهند راه علاج پراید 20 ملیونی و پیاز 2000 تومانی چیست؟ آیا با تکنوکرات خواندن و تهمت زدن به نیروهای موفق انقلاب می خواهند اقتصاد کشور را درمان کنند؟

اصول گرايي به عنوان گفتمان برآمده از انقلاب اسلامي،فرمايشات امام و رهبري،اصول و قواعد و هسته مبنايي و هويتي روشني دارد؛ما همواره نيازمند بحث در مباني و اصول هستيم و مقام معظم رهبري در سفر چند سال قبل خود به قم و نيز در موقعيت گوناگون به ضرورت بحث در اين سطوح تاكيد كرده اند.اما عرصه اداره كشور به چيزي بيش از سخنان تئوريك و كلي نياز دارد. اداره كشور نيازمند برنامه، استفاده از تخصص ها، دانش روز، به كارگيري نخبگان و رعايت قواعد علمي اقتصاد و استفاده از بهترين ابزارها براي رسيدن به اهداف متعالی جمهوری اسلامی دارد.اين چيزي است كه قاليباف به آن تاكيد دارد و در سخنراني خود به آن مي پردازد.چيزي كه برخی ظاهرا يا از درك آن عاجزند ويا ذيل ملاحظات سياسي و جناحي مايل اند كه آن را درك نكنند.

امری که قالیباف سخنرانی اخیر در لفافه به آن اشاره می کند:« : زمانی که در نیروی انتظامی بودیم ، خواستم اهل فن و کسانی که صلاحیت دارند سندی به ما ارائه دهند تا ابعاد یک پلیس اسلامی را بشناسیم ، من به عنوان فرمانده ناجا صلاحیت آن را ندارم که بدانم پلیس اسلامی چه شاخصه هایی دارد ، باید با کمک اهل فن بدانم تفاوت پلیسی که در یک نظام اسلامی کار می کند با سایر جوامع چیست ؟ ، اما سرانجام نتوانستند این سند را به من ارائه دهند و این موضوع امروز نیز هست که سند اقتصاد اسلامی ما در حوزه بینشی چیست ؟ »