سرطان؛ از تولید به مصرف!

تابناک: شاید شما نیز جزو آن دسته از افرادی هستید که برای حفظ سلامت خود به انواع محصولات گیاهی و کشاورزی رجوع می‌کنید و سعی دارید سبد غذایی خود را با این محصولات تکمیل و پربار کنید. اما اگر گفته شود خود این محصولات اکنون از عوامل موثر در بروز بیماری‌های سرطانی هستند، چه خواهید کرد؟

در تمامی نظریات علمی و کارشناسی این‌گونه مطرح است که مواد خوراکی طبیعی و میوه‌ها و محصولات "سبز" بهترین موارد برای حفظ سلامت جامعه در حوزه تغذیه است و کنوانسیون‌های بین‌الملل در زمینه بهداشت تغذیه توصیه اکید به استفاده از این گونه خوراکی‌ها برای کاهش بیماری‌های سرطانی در جوامع دارند.

اما این امر زمانی منطقی و میسر است که خود این مواد آلوده به انواع عوامل سرطان‌زا نباشند، که متأسفانه آن گونه که از شواهد پیداست، در کشور ما اکنون مواد و محصولات کشاورزی و میوه‌جات یکی از عوامل اصلی در شیوع بیماری‌های سرطانی هستند.

دهقانی، عضو هیئت رئیسه مجلس چندی پیش صادق خلیلیان وزیر جهاد کشاورزی را در مجلس مورد خطاب قرار داد و از او در این زمینه سؤال پرسید. محور سخنان دهقانی این بود که "محصولات کشاورزی ما سرطان‌زا شده‌اند."

بر اساس آماری که وی ارائه کرده وضعیت محصولات کشاورزی ما به دلیل استفاده از سموم شیمیایی زیاد، خطرناک است و سالانه 70 هزار بیمار سرطانی به آمار سرطانی‌های کشور اضافه می‌شود که یک سوم آن‌ها بر اثر محصولات کشاورزی مسموم دچار این بیماری می‌شوند.

سؤال این بود که چرا وزارت جهاد کشاورزی مفاد بند "و" ماده 34 قانون برنامه پنجم توسعه را اجرایی نکرده است؛ بندی که مستقیماً اشاره به کاهش استفاده از سموم ضد آفت و کودهای شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی و جایگزینی آن‌ها با کودهای زیستی و ارگانیک دارد؟

بند "و" ماده 34 قانون برنامه پنج توسعه اشعار دارد که:

"وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی موظف است با همکاری وزارت جهاد کشاورزی مقدار مصرف مجاز سموم و کودهای شیمیایی برای تولید محصولات باغی و کشاورزی را مشخص و عرضه محصولاتی را که به صورت غیرمجاز از سموم و کودهای شیمیایی استفاده کرده‌اند ممنوع نماید. وزارت جهاد کشاورزی موظف است ضمن اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در زمینه کاهش استفاده از سموم و کودهای شیمیایی امکان دسترسی مردم را به محصولاتی که از سلامت لازم برخوردارند فراهم آورد."

دهقانی با اشاره به کندی اقدامات در این باره از سوی وزارت جهاد کشاورزی اظهار کرده است: متأسفانه محصولات کشاورزی ما بعد از صادر شدن مرجوع می‌شوند و دوباره همین محصولات مرجوعی که استانداردهای لازم را نداشته‌اند بین مردم توزیع می‌شوند و آب هم از آب تکان نمی‌خورد.

در نهایت هیئت رئیسه مجلس برای پاسخ دادن به این سؤال، فرصتی سه ماهه به وزیر جهاد کشاورزی داد تا گزارش‌ها در این خصوص را ارائه کند.

نکته قابل توجه در این میان آن است که اکنون دیگر نمی‌توان به محصولات گیاهی و "سبز" به عنوان سالم‌ترین و مفیدترین نوع خوراکی اعتماد کرد. در جایی که خود این مواد آلوده به عوامل سرطان‌زا هستند، چگونه می‌توان برای حفظ سلامت، مصرف آن‌ها را در دستور کار قرار داد؟

دکتر خدیجه رحمانی، متخصص تغذیه و استاد دانشگاه شهید بهشتی در باره تأثیر استفاده از کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی به تابناک می‌گوید: هیچ شکی در این مورد نیست که استفاده بدون حساب و کنترل نشده از کودهای شیمیایی در محصولات کشاورزی تأثیر مستقیمی بر افزایش بیماری‌های سرطانی دارد. این مواد شیمیایی در فرایند تولید به شکل ریشه‌ای جذب گیاه می‌شوند و وارد بافت ماده غذایی شده به گونه‌ای که به هیچ طریق قابل تجزیه و جداسازی از ماده غذایی نخواهند بود.

رحمانی اشاره می‌کند: در این خصوص نه تنها کودهای شیمیایی بلکه سموم آفت‌کش نباتی نیز از عوامل ایجاد بیماری سرطانی در محصولات کشاورزی هستند و استفاده بدون حساب از این سموم و آفت کش‌ها نیز تأثیر مستقیمی بر این امر دارد که وزارت جهاد کشاورزی باید نظارت و کنترل علمی و عملی بر استفاده از این مواد از سوی کشاورزان داشته باشد.

دکتر رحمانی همچنین به موضوع دیگری در بروز و شیوع بیماری‌های سرطانی در کشور اشاره می‌کند که فرآیند نگهداری مواد غذایی است و می‌افزاید: حتی در فرآیند نگهداری مواد غذایی نیز مشکلاتی وجود دارد و سموم ناشی از آلودگی‌های میکرو بیولوژیک می‌تواند به بیماری‌های سرطانی منجر شود.

وی در توضیح این مطلب می‌گوید: برای مثال دیده می‌شود که در برخی مغازه‌ها مواد غذایی همچون آجیل و خشکبار که از سال‌ها و ماه‌های قبل باقی مانده با مواد تازه تولید شده مخلوط می‌شود که در ظاهر هم به هیچ وجه قابل تشخیص نیست که استفاده این مواد به دلیل تولید آلودگی‌های میکرو بیولوژیک می‌تواند به بروز بیماری‌های سرطانی منجر شود. در نتیجه مشخص است که این امر باید در مجموع زنجیره غذایی یعنی از فرایند تولید تا نگهداری و مصرف کنترل و نظارت شود.

رحمانی با اشاره به وجود استانداردهای بین‌المللی در استفاده از مواد شیمیایی در تولید محصولات کشاورزی می‌گوید: در تمام دنیا استاندارهایی در این خصوص وضع شده که با اعداد و ارقام مشخص میزان استفاده از این مواد شیمیایی را تعیین و محدود کرده است. اما متأسفانه نوع و میزان استفاده از کودها و سموم ضدآفات در کشور ما تحت نظارت و کنترل نیست که باید نظارت دقیقی در این خصوص اعمال شود.

اکنون فرصتی سه ماهه در اختیار وزیر جهاد کشاورزی است تا گزارش‌های مربوط به عملکرد وزارتخانه متبوعش در این حوزه را ارائه کند؛ موضوعی که البته تنها مربوط به وزارت جهاد کشاورزی نیست و وزارت بهداشت نیز در این خصوص مسئولیت مستقیم دارد.

نکته دیگر آنکه هزینه‌های اجتماعی و اقتصادی این مورد به چه میزان است و آیا تا این حد که در خصوص فواید پیشگیری سخن گفته می‌شود، در عمل نیز شاهد انجام اقداماتی هستیم؟