بعد از سرطان چه باید کرد

جام جم: «وقتی که مجبور شدم هر ماه زمانی را به شیمی‌درمانی اختصاص دهم، تقریباً همه کار‌های دیگرم را تعطیل کرده بودم؛ وقتی شیمی‌درمانی تمام شد، این سوال پیش آمد که حالا با زندگی‌ام چه کنم؟» اینها جملات بسیاری از کسانی است که از سرطان جان سالم به‌ در برده‌اند. این افراد با اینکه در دوره درمان از حمایت و اطلاعات کافی برخوردار بوده‌اند، ولی پس از پایان آن وارد مرحله‌ای نو از زندگی می‌شوند که سرشار از پرسش‌های گوناگون است. اما واقعا نجات‌یافته از سرطان کیست؟ منظور از اصطلاح «نجات‌یافته از سرطان» فردی است که بیماری سرطان در او تشخیص داده و درمان شده است؛ البته این روزها با پیشرفت تجهیزات و امکانات، بسیاری از افراد مبتلا به سرطان از این بیماری خلاص می‌شوند، اما چه تعداد از آنها می‌دانند برای اینکه دوباره در دام سرطان نیفتند، سبک زندگی خود را چطور باید اصلاح کنند؟ علی عبداللهی، فوق‌تخصص غدد درون‌ریز و متابولیسم و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در این‌باره به جام‌جم توضیح می‌دهد: در مورد بیماران نجات یافته از سرطان یک دستورالعمل کلی وجود ندارد که بتوانیم بگوییم همه آنها باید چه سبک زندگی‌ای را پیش بگیرند تا دوباره به سرطان دچار نشوند، چون جلوگیری از ابتلای دوباره به هر کدام از سرطان‌ها بستگی به نوع سرطان دارد. به گفته وی، اکنون شایع‌ترین نوع سرطان‌ها، سرطان سینه در خانم‌ها و سرطان روده بزرگ در مردان است. علاوه بر این که سرطان پوست هم جزو سرطان های بسیار شایع در ایران است. به گفته عبداللهی، قرار گرفتن در معرض آفتاب از علل اصلی ابتلا به سرطان پوست است. در کنار این، علاقه بیش از حد جوانان به برنزه کردن با آفتاب یا دستگاه‌های سولاریم نیز از عواملی است که به شیوع سرطان پوست منجر شده‌ است. توصیه وی به خصوص به کسانی که یکبار به این سرطان دچار شده و از آن رهایی یافته‌اند، این است که دیگر برنزه کردن را به رویاهایشان بسپارند. البته نکاتی هم وجود دارد که با رعایت آنها می‌توان علاوه بر لذت بردن از نور خورشید، از ابتلای مجدد به سرطان پوست جلوگیری کرد: ـ استفاده از لباس‌های پوشیده و کلاه در مقابل نور خورشید توصیه می‌شود. ـ اگر قسمتی از بدنتان در معرض نورخورشید است، حتما از کرم‌های ضدآفتاب با درجه محافظتی بالاتر از 30 (SPF) استفاده کنید. ـ استفاده از عینک آفتابی را فراموش نکنید. ـ برای پیاده‌روی و ورزش، صبح زود و عصر را انتخاب کنید. ـ روزانه به میزان کافی مایعات بنوشید. ـ لباس‌های گشاد و از جنس نخ بپوشید. ـ زمانی‌که بیرون از منزل هستید، سعی کنید در یک نقطه سایه دار مانند زیر چتر از هوای آفتابی لذت ببرید. ـ با استفاده از کرم‌های مرطوب‌کننده پوست خود را از خشکی محافظت کنید. به گفته عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، به‌عنوان یک فرد نجات‌یافته از سرطان پوست یا فردی که در حال طی مراحل درمان سرطان خود است، باید به خاطر داشته باشید که به علت درمان سرطان یا به‌عنوان عارضه جانبی استفاده از داروها، شما در معرض از دست دادن آب بدن یا آفتاب سوختگی هستید، بنابراین اگر در محیط گرم فعالیت می‌کنید، باید از طریق دوش گرفتن‌های متعدد دمای بدن خود را کاهش دهید. همچنین‌ سعی کنید غذاهای سالم و سبک مصرف کنید. در فصل گرما از میوه‌ها و سبزی‌های تابستانی مانند هندوانه، خربزه، هلو، گلابی، خیار و گوجه فرنگی مصرف کنید. داروی هورمونی نخورید اما توصیه به زنانی که یکبار به سرطان سینه دچار شده و بهبود یافته‌اند، چیست؟ عبداللهی به این بیماران توصیه می‌کند که حتما سالانه مبادرت به انجام ماموگرافی کنند و از داروهای هورمونی نیز استفاده نکنند. به گفته وی، نکته بسیار مهمی که نباید فراموش شود، این است که تمام بیماران مبتلا به سرطان پستان بعد از تشخیص و گذراندن دوره درمان که معمولا از جراحی شروع و به شیمی‌درمانی و رادیوتراپی ختم می‌شود، تحت نظر تیم پزشکی متشکل از انکولوژیست و جراح قرار گرفته و مورد حمایت خانواده و تیم درمانی هستند، ولی بعد از اتمام این دوران و گذراندن مراحل درمانی، بیماران احساس می‌کنند که به حال خود رها شده‌اند و دچار حس ناامنی می‌شوند. البته تعریف‌های زیادی برای این گروه از نجات یافتگان از سرطان وجود دارد، به طوری که گروهی از متخصصان معتقد هستند چون بیشترین عود بیماری در دو سال اول پایان دوره درمان رخ می‌دهد، اگر دو سال از زمان درمان آنها گذشته باشد، نجات یافته تلقی می‌شوند؛ اما معمولا بعد از گذشت پنج سال از پایان دوره درمان، احتمال عود سیستمیک و موضعی کاهش می‌یابد، بنابراین بیشتر متخصصان ترجیح می‌دهند با گذشت این مدت این افراد را نجات یافته محسوب کنند. عبداللهی با اشاره به این مطلب که پیشنهاد ما به این دسته از بیماران در دو سال اول این است که هر سه ماه یکبار از سوی پزشکان معالج تحت معاینه قرار بگیرند و بعد از آن بین سال دوم تا پنجم هر شش ماه یکبار و بعد از گذشت این مدت به طور سالانه مراجعه داشته باشند، می‌گوید: به‌طور حتم انجام سالی یکبار ماموگرافی ضروری است و باید انجام شود. وی با بیان این که بروز هرگونه علامت جدید که بیش از دو هفته باقی بماند هشدار دهنده است، ادامه می‌دهد: این دسته از بیماران باید به علائم و دردهای جدیدی که به‌طور ناگهانی و بدون سابقه قبلی بروز می‌کند و تا بیش از دو هفته به طول می‌انجامد توجه داشته باشند و هرچه سریع‌تر به پزشک معالج خود مراجعه و تحت معاینه تیم درمانی قرار گیرند. عبداللهی بیان می‌کند: افراد درمان شده از سرطان پستان باید توجه داشته باشندکه درست است احتمال عود بیماری در آنها قابل تغییر نیست، ولی می‌توانند با رعایت رژیم غذایی کم چرب، جلوگیری از افزایش وزن و انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی مناسب و مصرف نکردن داروهای هورمونی تا حد قابل توجهی بروز آن را کنترل کنند. وی می‌افزاید: پزشکان باید توجه داشته باشند زنانی که به سرطان پستان مبتلا می‌شوند به‌دلیل اینکه در طول دوره درمان تحت رادیوتراپی و شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند و داروهایی مصرف می‌کنند که به سمت یائسگی پیش از موعد می روند، احتمال شیوع بیماری‌های قلبی در آنها افزایش می‌یابد و باید از لحاظ عوارض قلبی و عروقی تحت کنترل قرار گیرند. وی خاطرنشان می‌کند: برخی عوارضی که در این دوران بیماران با آن روبه‌رو می‌شوند عوارض روحی ـ روانی مانند افسردگی است که از همان ابتدای دوره درمان شروع می‌شود و در بیشترین مطالعاتی که انجام گرفته، مشاهده شده که بعضی از افراد بعد از گذشت پنج سال از بیماری هنوز درجاتی از افسردگی را دارند. غذاهای آماده، قاتلان روده بزرگ اما جلوگیری از یبوست، کلونوسکوپی هر پنج سال یکبار در افراد بالای 50 سال و برداشتن پولیپ‌هایی که در سیستم گوارشی است نیز از دیگر توصیه های دعبداللهی به بیمارانی است که یکبار به سرطان روده مبتلا و درمان شده‌اند. «غذاهای آماده و سرخ کرده و مصرف مداوم آنها شانس ابتلای دوباره به سرطان‌های گوارشی و روده بزرگ را ازطریق رادیکال‌های آزاد موجود در این غذاها بالا می‌برد.» عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران با اشاره به این عبارات توضیح می‌دهد: بیماران باید در نظر داشته باشند که میوه و سبزی و آبمیوه را جایگزین کره و مربا در وعده صبحانه کنند؛ میوه‌هایی مثل هلو، انجیر و نان‌هایی مثل سنگک برشته شده و نان باگت رژیمی باید به جای مواد روغنی در صبحانه این افراد گنجانده شود. همچنین به عقیده عبداللهی، این افراد باید شام را با خوردن یک سالاد مختصر سپری کرده و فقط به خوردن یک غذای سبک مثل اسنک در هنگام عصر کفایت کنند، البته نباید پیاده‌روی بعد از خوردن عصرانه فراموش شود. عبداللهی در پایان با اشاره به این‌که سرطان پروستات نیز از جمله سرطان‌هایی است که امروز دیگر کمتر شاهد شیوع آن هستیم، خاطرنشان می‌کند: بعد از طی شدن روند این بیماری نیز افراد اگر شب هنگام دچار تکرر ادرار شدند، نباید بترسند و باید این علامت و علائم دیگر را حتما با پزشک خود در میان بگذارند.