غفلت از میراث امام صادق(ع) ما را محتاج غرب کرد

قدس: حال آنکه بررسی میراث رهبران راستین ما بخصوص حضرت صادق(ع) گویای این مطلب است که گرفتاری آنان در غبار سیاستهای باطل زمینه فاصله گرفتن مسلمین از دستاورهای علمی و معنوی مکتب اهل بیت(ع) شد. اینک در هنگامه ای که استعمار به بهانه ارایه ابزار پیشرفت، معنویت را از جوامع اسلامی به یغما می برد، ضرورت دارد تا بار دیگر با مراجعه به گذشته درخشان خود راه را برای عرضه فرهنگ غربی مسدود کنیم. آیت ا... العظمی صافی گلپایگانی؛ از مراجع تقلید شیعه در گفت و گوی پیش رو به بیان حقایقی شنیدنی از زندگی امام صادق(ع) می پردازد. در بین اهل بیت(ع)، امام صادق(ع) بیشتر از همه‌آن بزرگواران موفق به نشر و ترویج علوم و معارف اسلامی شدند. بفرمایید علت آن چیست؟ - علت این‌که حضرت صادق(ع) در بین ائمه در این حد موفق به نشر علوم اسلامی و معارف قرآنی گردیدند که حتی به این مناسبت، مذهب شیعه - که همان اسلام خالص است- به نام آن حضرت معروف و جعفری نامیده شد، این است که اوضاع و احوال سیاسی زمان آن حضرت این فرصت نشر معارف و علوم را فراهم نمود که حضرت بتوانند بیش از سایر اهل بیت به این عمل اقدام نمایند چرا که عصر آن حضرت، عصر ضعف بنی‌امیه و قیام مردم علیه حکومت آنها بود و حکومت بنی عباس هم اگر چه تأسیس شد اما در آغاز کار، قدرت اِعمال سیاست روی مدارس، مجالس علمی و معارف اسلامی نداشت، و برای علاقه‌مندان به علم و دانش‌پژوهان، فرصتی پیدا شد که بتوانند عمیقانه علوم اسلام را بررسی و مطالعه کنند؛ از این جهت از اطراف و اکناف برای کسب علم از حضرت صادق(ع) به آن حضرت روی آوردند و حضرت در این فرصت توانستند معارف اسلام و حقایقی را که تا آن زمان مخفی مانده بود آشکار و در اختیار مردم بگذارند. موقعیت امام صادق(ع)نزد بزرگان و دانشمندان شیعه و اهل سنت چگونه است؟ - هر اهل تحقیقی که کتب و آثار بزرگان و دانشمندان را مورد مطالعه قرار دهد متوجه می‌شود که دانشمندان بزرگ حتی از مخالفین مکتب اهل بیت(ع)، امام صادق را ستوده‌ و زبان به اعتراف درباره اعلم‌ و افقه‌بودن ایشان دارند. به طور مثال ابوحنیفه رئیس احناف می‌گوید: «من فقیه‌تر از جعفر بن محمد ندیده‌ام.» یا ابن عقده - از محدثان معتبر و مورد قبول نزد شیعه و سنی- کتابى دارد به نام «اسماء الرجال الذین رووا عن الصادق علیه السلام» که در آن نام چهار هزار نفر را نقل کرده که همه از حضرت امام جعفر صادق حدیث نقل کرده‌اند و اخذ علم نموده‌اند. یا این‌که نجاشى در رجال خود از احمد بن عیساى اشعرى نقل کرده که می‌گوید: « من در طلب علم حدیث به کوفه رفتم و در آنجا به خدمت حسن بن على وشا رسیدم، به او گفتم: کتاب علاء بن زرین و ابان بن عثمان احمر را به من بدهید تا از روى آن‌ها نسخه‌بردارى کنم؛ او آن دو کتاب را من داد، گفتم: اجازه روایت نیز بدهید. فرمود: خدا تو را رحمت کند، چقدر عجله دارى ببر بنویس؛ سپس بیا براى من بخوان تا بشنوم؛ آن‌گاه اجازه روایت بدهم. گفتم: بر خودم از پیشامدهاى زمان خاطر جمع نیستم. حسن بن وشا گفت: عجب! اگر من می‌دانستم که حدیث اینگونه مشترى و خواهان دارد، بیشتر از این جمع می‌کردم. من در مسجد کوفه 900 شیخ را درک کرده‌ام که همه می‌گفتند: حدیث کرد مرا جعفر بن محمد.» آنچه معروف است امام صادق(ع) بیش از چهارهزار نفر شاگرد تربیت کرده‌اند. بفرمایید آیا همه این شاگردان در رشته‌‌های اسلامی پرورش یافته‌اند یا در رشته‌های تجربی هم ایشان شاگردی داشته‌اند؟ - شاگردان آن حضرت در رشته‌های علوم اسلامی، مانند کلام، فقه، تفسیر و حدیث خلاصه نمی‌شوند. آن حضرت در رشته‌های مختلفی علوم طبیعی، مانند شیمی، طب، تشریح، نبات‌شناسی، نجوم، هیات،‌ ریاضی و منافع الأعضاء نیز شاگردان بسیاری داشتند. «ابن عقده» این دانشمند متبحر در علم رجال، چهار هزار نفر از شاگردان حضرت صادق را به نام در کتابش جمع‌آوری کرده، و از هر کدام در یک موضوع علمی و اسلامی از آن حضرت کلام و حدیثی نقل کرده است. کتاب توحید مفضل، رساله‌ اهلیلجه، مباحثات آن حضرت با رؤسا و سران زنادقه و ملاحده، و مادیین همه موجود است که اطلاع و علم وسیع آن حضرت از طب، تشریح و خواص اشیاء را ثابت می‌کند. آیا صحیح است که جابر بن حیان دانشمند بزرگ علم شیمی هم از شاگردان آن حضرت بوده‌اند؟ - یکی از علومی که مسلماً حضرت صادق(ع) تدریس نموده علم شیمی است. از آن دانشگاه بزرگ، مردی نابغه به نام جابر بن حیان فارغ التحصیل شد که اگر از زمان جابربن حیان تا حال دنبال نتایج استفاده‌های جابربن حیان از امام ششم و تحقیقات و بحث‌های علمی او را گرفته بودیم و به علوم دیگر که مورد نیاز جوامع متمدن و پیشرفته است اهمیت داده بودیم، امروز در میدان مدنیت مادی، به غرب و اروپا و آمریکا- که هرچه دارند از دولت سر اسلام است- محتاج نمی‌شدیم.در این‌که جابر شاگرد حضرت امام صادق بوده و این‌که این علومی که از او ظاهر و راهنمای دانشمندان در فحص و تحقیقات علمی گردیده نتیجه تلمذ در خدمت آن حضرت بوده است نباید شبهه داشت.در کتاب الامام الصادق ملهم الکیمیاء از قول هولمیارد دانشمند بزرگ شیمی آمده است که جابر، شاگرد حضرت امام جعفر صادق(ع)بوده است. غرض آن‌که حضرت صادق(ع) یک قوه فکریه در عصر خودشان بودند که به تدریس علوم اسلامیه و علوم قرآن و سنت و عقاید اکتفا نفرموده، بلکه به بحث در عالم کائنات و اسرار آن پرداخته، و در افلاک، مدارات شمس و قمر و نجوم، علومی را اظهار کردند که در ضمن آن مقدار نعمت‌های خدا را بر انسان تعلیم فرموده و وحدانیت خالق را از ابداع مخلوق و از تعدد اشکال و رنگ‌ها و غیر آن به مردم آموختند. شیعیان هر سال در ایام شهادت امام صادق(ع) بنابر توصیه مراجع عظام مخصوصاً حضرتعالی که از پیشگامان برگزاری هیئات‌ عزاداری در ایام صادقیه بوده‌اید، به عزاداری آن امام همام می‌پردازند. توصیه شما نسبت به تعظیم و بزرگداشت ایام شهادت امام جعفر صادق(ع) چیست؟ - انشاء ا... همه ما از آنهایی باشیم که بتوانیم مکتب اهل بیت(ع) را به سراسر دنیا معرفی کنیم تا همه بدانند که خداوند متعال یک چنین افراد برجسته‌ای در عالم وجود خلق کرده است. شیعیان مکتب ائمه(ع) همانند سابق در مجالس عزای امام به حق ناطق حضرت صادق علیه(ع) شرکت ‌کنند و با شکوه هر چه بیشتر مراسم عزاداری ایام شهادت آن حضرت را برگزار کنند که تعظیم مثل این روز، تعظیم دین و احکام الهی است. همه شیعیان باید با برپایی مجالس وعظ، خطابه و بیان فضایل امام صادق، و نیز به راه‌انداختن هیات‌های عزاداری، ارادت خود را به خاندان عصمت و طهارت اظهار نمایند که تعظیم و بزرگداشت شخصیت بی‌نظیر آن امام بزرگوار، تعظیم شعائر است.