دلایل اهمیت نشست عدم تعهد / آمریکا از برپایی اجلاس در تهران خشمگین است

سرویس سیاسی «فردا»: شانزدهمین اجلاس «جنبش عدم تعهد» در حالی طی روزهای آینده در تهران برگزار می‌شود که دال مرکزی تحلیل تمامی ناظران، مخابره‌ی این پیغام است که تبلیغات غرب مبنی بر انزوای ایران در عرصه‌ی بین‌الملل پوشالی بوده و رنگ و بویی از حقیقت ندارد. در این ارتباط و در خصوص ابعاد اهمیت این اجلاس، برگزاری آن در تهران، ریاست ایران بر آن، نقش اجلاس در مسائلی چون پرونده‌ی هسته‌ای و تحریم‌ها، شبهه‌افکنی‌های جریان معارض در این خصوص و ... با «دکتر محمد علی فتح اللهی» معاون سابق آسیا و اقیانوسیه‌ی وزارت امور خارجه به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

با توجه به اینکه ترکیب غیرمتعهدها قریب به دو سوم اعضای سازمان ملل را شامل می‌شود، بفرمایید که اهمیت این اجلاس و نقش آن در تحولات اخیر منطقه‌ای و بین‌المللی چیست؟

نکته‌‌ی درستی است که تعداد وسیعی از کشورهای دنیا عضو جنبش غیرمتعهدها هستند، اما مهم‌ترین وجه اهمیت این مجموعه خارج بودن آن از سیطره‌ی قدرت‌های بزرگ می‌باشد، در غیراین صورت همین تعداد در سازمان ملل هم هستند، ولی با توجه به سیطره‌ی قدرت‌های بزرگ بر آن، این تعداد وسیع کشورها آنجا نمی‌توانند خاصیت و کارایی لازم را داشته باشند. اما در جنبش غیرمتعهدها چون ما دیگر شاهد آن سلطه‌ی جهانی نیستیم، از این رو تجمع این تعداد از کشورهای دنیا می‌تواند هویت خاصی را دارا باشد و موضع‌گیری‌های آن‌ها آزادانه و به دور از تأثیرات ابرقدرت‌ها تلقی شود.

با توجه به تلاش‌های گسترده‌ی غرب برای منزوی نشان دادن ایران، به اعتقاد شما مهم‌ترین کارکرد این اجلاس چیست؟

البته این تلاش‌های غرب تنها مربوط به موقعیت کنونی نیست. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، بیش از 30 سال است که این تلاش‌ها در جریان است، اما در طول این 30 سال همواره شاهد افزایش حضور بین‌المللی و تقویت روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران بوده‌ایم که مهم‌ترین نمود آن همین میزبانی جنبش عدم تعهد است. در واقع تلاش 30 ساله‌ی غرب و به‌خصوص آمریکا بی‌اثر بوده که این میزبانی برای ایران حاصل شده است.

متقابلاً نفس برگزاری چنین اجلاس مهمی وجهه‌ی بین‌المللی ایران را بیشتر خواهد کرد و ما را به کانون توجهات سیاسی دنیا مبدل می‌کند. به بیان دقیق‌تر برگزاری چنین اجلاسی قطعاً هم از لحاظ شکل اجرا و هم از لحاظ محتوای اجلاس، ویژه خواهد بود و در واقع تیر خلاصی بر تمام تلاش‌های غرب برای به انزوا کشاندن ایران به شمار می‌آید.

ارزیابی شما از دستاورد و نتیجه‌ی این اجلاس چیست؟

اگر بخواهیم راجع به دستاورد اجلاس صحبت کنیم، باید کمی به فلسفه‌ی تشکیل این اجلاس مراجعه نماییم، چون اجلاس جنبش عدم تعهد زمانی تشکیل شد که اکثر کشورهای دنیا در صدد بودند به نوعی از زیر سلطه‌ی قدرت‌های بزرگ و به‌خصوص آمریکا‌ رهایی یابند تا بتوانند هویتی مستقل برای خود در دنیا ایجاد کنند.

در آن مقطع بسیاری از کشورها با این هدف جنبش عدم تعهد را پایه‌گذاری کردند. در طول دوران جنگ سرد، تقابل نظام دوقطبی شوروی و آمریکا فرصتی برای کشورهای عضو جنبش به وجود آورد تا بتوانند با بهره‌گیری از آن، حیات خود را تداوم ببخشند و روز‌ به روز خود را تقویت کنند.

در واقع در سالیان اولیه‌ی تشکیل اجلاس، مهم‌ترین نگرانی کشورهای عدم تعهد سلطه‌ی آمریکا بود. هیچ گاه مسئله‌ی سلطه‌ی آمریکا و شوروی برای آن‌ها مساوی نبود و حتی به نوعی حضور شوروی را فرجه‌ای برای خود تلقی می‌کردند تا از دعواهای بین دو قدرت به نفع خودشان بهره ببرند.

وقتی فروپاشی شوروی اتفاق افتاد، این نگرانی جدّی در بین اعضای جنبش پیدا شد که با وجود سلطه‌ی جهانی آمریکا و تک‌قطبی شدن نظام بین‌الملل، آمریکا اجازه‌ی فعالیت را به اعضای این جنبش ندهد و فرصتی که از درگیری‌های نظام دوقطبی پدید آمده بود از دست برود.

حتی برخی احساس کردند که جنبش عدم تعهد دیگر نمی‌تواند تداوم یابد و احتمالاً خاصیت خود را از دست می‌دهد، اما با گذر زمان این باور رنگ باخت و مشخص شد که فرصت‌های دیگری در دنیا وجود دارد که این کشورها می‌توانند تجمع خود را در قالب این جنبش حفظ کنند.

یکی از عوامل تداوم این جنبش، ضعیف شدن آمریکا و افزایش مشکلات آن در دنیا و عامل مهم دیگر، قوی شدن این کشورهای ضعیف بود که در گذشته و در بدو تأسیس جنبش عدم تعهد مشکلات بسیار عدیده‌ای داشتند، ولی در طول زمان این کشورها از لحاظ ساختاری و بنیان‌های سیاسی - ‌اجتماعی تا حد زیادی قوی شدند. به‌خصوص بعد از پیروزی انقلاب اسلامی چهره‌ی مسائل بین‌المللی و به‌ویژه خاورمیانه تغییری جدّی پیدا کرد. به هر حال مقاومت 30 ساله‌ی جمهوری اسلامی در مقابل آمریکا این را اثبات کرده است که می‌توان در مقابل آمریکا ایستادگی کرد.

مجموع این عوامل باعث شد که پس از فروپاشی شوروی نقش‌آفرینی و هویت کشورهای عدم تعهد تقویت شود. با توجه به این مسائل و همچنین اینکه کشور میزبان 30 سال سابقه‌ی ایستادگی در مقابل آمریکا را دارد، همه‌ی اعضای جنبش عدم تعهد به این اجلاس امیدوارند. در مجموع می‌توان گفت امیدواری نسبت به موفقیت اجلاس یک امیدواری به نسبت تاریخی و همگانی است و محدود به جمهوری اسلامی ایران نیست.

فکر می‌کنید ریاست ایران بر جنبش عدم تعهد چه تأثیری بر میزان کارآمدی این جنبش داشته باشد؟

جمهوری اسلامی ایران میزبان خوبی برای این اجلاس است، به خاطر اینکه محیط مساعدی را فراهم می‌کند تا بدون دخالت قدرت‌های بزرگ فضای آزادی در اجلاس فراهم شود و کشورهای عضو به راحتی بتوانند مواضع خود را بیان کنند.

فکر می‌کنم در این اجلاس، جنبش عدم تعهد وارد دوره‌ی جدیدی از حیات بین‌المللی و سیاسی خود شود. به هر حال ویژگی‌های کشور میزبان که ریاست جنبش را بر عهده دارد در عملکرد سازمان تأثیر به‌سزایی از خود به جای می‌گذارد. از آنجایی که جمهوری اسلامی ایران به لحاظ معیارهای عدم تعهد و وابستگی به قدرت‌های بزرگ در جایگاه برجسته‌ای قرار دارد، به راحتی می‌تواند رویکرد جنبش عدم تعهد را در دنیا نشان دهد، چون در بین اعضای جنبش عدم تعهد بعضی از کشورها هستند که علی‌رغم عضویت در این جنبش، گرایش به بعضی از قدرت‌ها دارند.

طبیعی است که اگر چنین کشوری که گرایش به قدرت‌های بزرگ در آن مشهود است رئیس جنبش عدم تعهد باشد، فلسفه‌ی اصلی جنبش زیر سؤال می‌رود و خاصیتی که باید داشته باشد نخواهد داشت. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران به صورت خالص و روشن مواضع جنبش را در خود متجلی کرده و بنابراین در مقام ریاست این جنبش می‌تواند فضای مساعدتری را فراهم کند تا جنبش فعال‌تر شود و مواضع جدّی‌تری را در مسائل بین‌المللی اتخاذ کند.

در واقع اصولی که بر اساس آن انقلاب اسلامی شکل گرفت و نظام اسلامی در کشور ما برقرار شد بستری پیدا کرده است که پژواک و انعکاس بین‌المللی داشته باشد و ارزش‌ها و بنیان‌های انقلاب اسلامی به عنوان ارزش‌های تمامی کشورهای ضعیف، آزادی‌خواه و استکبارستیز دنیا قرار گیرد. این موقعیت بسیار مهمی است که یک تریبون بین‌المللی برای پیام انقلاب اسلامی پیدا شده است. در واقع با ریاست ایران کارآمدی این اجلاس افزایش خواهد یافت.

نقش و تأثیر این اجلاس را در مسائل روز ایران، از جمله پرونده‌ی هسته‌ای یا مسئله‌ی تحریم‌ها، چگونه ارزیابی می‌کنید؟

موضوعاتی مثل پرونده‌ی هسته‌ای یا تحریم‌ها مسائل مزمن و طولانی ‌مدت کشور ما هستند و در واقع از بدو پیروزی انقلاب اسلامی، ما با نظام سلطه مشکل داشتیم و این مسائل هم در ادامه‌ی همان مشکلات سی و چند ساله‌ی ماست. این مسائل باید در مسیر طبیعی خودشان حل شوند تا ما از این مشکلات عبور کنیم.

برگزاری موفق اجلاس و اینکه بیش از 120 کشور به ایران می‌آیند و از نزدیک با موفقیت‌های ایران آشنا می‌شوند بهترین موقعیت برای جمهوری اسلامی است تا به دنیا نشان بدهد، علی‌رغم تمامی دشمنی‌ها، ما هیچ ضعف و خطوری نداشته‌ایم و حتی پیشرفت کرده‌ایم.

خیلی از کشورهای دنیا تحت تأثیر تبلیغات غربی‌ها نگران رابطه با جمهوری اسلامی هستند، ولی وقتی از نزدیک جمهوری اسلامی ایران را ببینند، آن نگرانی‌هایشان مرتفع می‌شود. به نظر بنده از این راه می‌توانیم گام‌های مؤثری درباره‌ی تحریم‌ها و پرونده‌ی هسته‌ای برداریم.

شما فرمودید مسائلی مثل پرونده‌ی هسته‌ای ایران یا تحریم‌ها باید در مسیر خودش پیگیری شود. مسئله این است که بسیاری از کشورهای عضو سازمان ملل در جنبش عدم تعهد هم عضویت دارند. با توجه به این مسئله چرا شاهد صدور قطعنامه‌های مختلف با امضای بعضی از همین کشورها هستیم؟ چگونه است که آن‌ها به تحریم برضد ایران رأی می‌دهند و در اجلاس کشورهای عدم تعهد به ریاست ایران شرکت می‌کنند؟ این شبهه به وجود می‌آید که شرکت در این اجلاس برای آن‌ها یک کار نمایشی محسوب می‌شود.

به هر حال کشورها موضع‌گیری‌شان در سازمان‌های مختلف فرق می‌کند و این موضوع به مدیریت آزادانه یا تحمیلی سازمان‌ها بستگی دارد. در مجامعی مثل شورای امنیت و شورای حکام آژانس انرژی اتمی یک مدیریت تحمیلی وجود دارد و کشورهای عضو چندان آزادی عمل ندارند.

از این رو آنجا سیاست‌های آمریکایی غلبه دارد و ما نمی‌توانیم از جلسات شورای حکام یا شورای امنیت همان انتظاری را داشته باشیم که از جلسه‌ی کشورهای عدم تعهد داریم، چون این جلسه در فضای آزادانه‌ای مدیریت می‌شود، ولی آن جلسات همراه با دیکتاتوری و زور است. طبیعی است که بعضی از کشورها نتوانند موضع روشن خودشان را در محیط‌های سیاسی و تحمیلی ابراز کنند.

در فضای جنبش عدم تعهد این امکان بیشتر فراهم است تا کشورها بتوانند مواضع خودشان را راحت‌تر بیان کنند. این بیان موضع آن هم در یک فضای آزادانه اهمیت سیاسی بسیاری دارد. در گذشته هم جنبش عدم تعهد همیشه از مواضع هسته‌ای جمهوری اسلامی حمایت کرده بود.

هر چند بعضی از کشورهای عضو جنبش در شورای حکام برضد ایران رأی دادند، اما این به معنای بی‌خاصیت بودن جنبش نیست. جنبش صدای اکثریت کشورهایی است که عموماً از نظام حاکم بر دنیا ناراضی‌اند. این موضوع اهمیت بسیار زیادی دارد و نشان می‌دهد که الزاماً حق و باطل در نظام بین‌الملل در شورای امنیت سازمان ملل تعیین نمی‌شود و تردیدهایی جدّی نسبت به بی‌نقص بودن ساختار سازمان بین‌الملل و عادلانه بودن آن وجود دارد.

به طور قطع یکی از مسائل مهمی که می‌تواند در جلسات جنبش مطرح شود، مسئله‌ی ساختار نظام بین‌الملل سازمان بین‌الملل است؛ یعنی جنبش عدم تعهد به عنوان جمع کثیری از کشورها می‌تواند راجع به ساختار سازمان بین‌الملل در شرایط فعلی بحث کند و دیدگاه‌های خود را بیان نماید.

به نظر شما واکنش غربی‌ها در قبال این رویداد چگونه است؟ بالاخره اعمال فشارهایی که در سازمان بین‌الملل هست، احتمال دارد بر این اجلاس هم تأثیر بگذارد.

به طور طبیعی آمریکایی‌ها خوشحال نیستند که اجلاس غیرمتعهدها در ایران برگزار می‌شود. آن‌ها اساساً از کل جنبش عدم تعهد راضی نیستند، در گذشته نیز همین طور بوده است. به هر حال این جنبش نشان داده که علی‌رغم فشارهای آمریکا می‌تواند به حیات خود ادامه دهد. ارزیابی مثبت از این اجلاس بدان معنا نیست که آمریکایی‌ها نمی‌توانند نقش تخریبی‌شان را ایفا کنند. آن‌ها از لحاظ تبلیغاتی در چند جهت می‌توانند فعالیت کنند.

یکی از آن‌ها این است که این اجلاس و میزبانی ایران را کم‌اهمیت نشان دهند. این یکی از شیوه‌های آن‌هاست که در گذشته هم به کار می‌گرفتند. علاوه بر این، آن‌ها سعی می‌کنند با دروغ‌پراکنی جایگاه جمهوری اسلامی را به عنوان میزبان اجلاس تخریب کنند.

در واقع آن‌ها هر کاری که بتوانند به لحاظ تبلیغاتی و سیاسی انجام خواهند داد. برای مثال، ممکن است با بعضی از کشورها تماس بگیرند و آن‌ها را در نوع مشارکت‌شان در اجلاس دچار تردید کنند. اما امکانات آن‌ها هم بی‌نهایت نیست. تا امروز برنامه‌ریزی‌های انجام‌ شده نشان می‌دهد که این اجلاس موفق خواهد بود.

خیلی از کشورها نمی‌خواهند زیر سلطه‌ی آمریکا باشند و اتفاقاً می‌خواهند به نحوی این استقلال خودشان را در اجلاس تهران نشان بدهند تا استقلالشان در دنیا بیشتر تثبیت شود. با توجه به این موضوع من نسبت به دستاوردهای اجلاس خوش‌بین هستم.

با توجه به وجود نگاه‌های کاملاً متضاد در مواردی مثل تحولات سوریه، بحرین، عربستان و... ارزیابی شما از میزان توفیق این اجلاس در رسیدن به یک جمع‌بندی مشخص و واحد چیست؟

به هر حال وجود اختلاف‌های مرزی و ایدئولوژیک بین بیش از 120 کشور طبیعی است، اما نکته‌ی قابل توجه این است که وجود اختلاف‌ها هیچ وقت در گذشته مانع از عضویت این کشورها و همراهی‌شان با پیام‌های اصلی جنبش نشده است. برای مثال، بین سوریه و ترکیه اختلاف و درگیری‌های مرزی وجود دارد و بعضاً شاهد دخالت در امور داخلی سوریه هستیم، اما این بدان معنا نیست که این دو کشور در سطح بین‌المللی روح واحدی ندارند.

در واقع پیام‌های مشترکی وجود دارد که در وضعیت فعلی هر دو کشور آن‌ها را قبول دارند. برای مثال، هر دو کشور بر این موضوع توافق دارند که حقوق کشورهای ضعیف در دنیا باید رعایت شود؛ یعنی علی‌رغم وجود درگیری بین آن‌ها، در بعضی از مسائل خواسته‌های مشترکی دارند.

شعارهای جنبش عدم تعهد به گونه‌ای است که کشورها، علی‌رغم درگیری با هم، می‌توانند آن شعارها را پیگیری کنند. بنابراین اگر مراقبت کنیم که جنبش وارد مباحث اختلافی بین کشورها نشود و بر آن اصول و شعارهای کلی و مورد توافق همه تکیه کند، اجلاس موفقی را خواهیم داشت. برای مثال، تأکید بر حق حاکمیت ملی کشورها و مخالفت با دخالت قدرت‌های بزرگ در امور داخلی کشورها، اصول کلی و مشترکی هستند که همه‌ی کشورها آن‌ها را قبول دارند. ممکن است در تطبیق مصداق‌ها اختلاف نظر وجود داشته باشد، ولی به هر حال این اصول به نفع همه‌ی کشورهاست.

بنده فکر می‌کنم برگزاری اجلاس حتی در آرام کردن بحران‌هایی مثل مسئله‌ی سوریه نیز مؤثر خواهد بود، به دلیل اینکه نشان می‌دهد این کشورها، علی‌رغم وجود اختلاف‌هایی که از ناحیه‌ی نظام سلطه پررنگ می‌شوند، مشترکات زیادی با هم دارند.

یکی از مسائل حاشیه‌ای که مطرح می‌شود این است که ایران درگیر شرایط نابسامان اقتصادی است و همواره مردم از سوی مسئولین به قناعت دعوت می شوند. در چنین شرایطی برگزاری این اجلاس آن هم با این هزینه‌ی گزاف چه موضوعیتی دارد؟

به هر حال همه‌ی احتیاجات یک کشور به مسائل روزمره‌ی زندگی محدود نمی‌شود. ما احتیاجات معنوی، سیاسی و بین‌المللی هم داریم. این طور نیست که دولت، تنها مسئول برآورده کردن نیازهای اقتصادی روزمره‌ی مردم باشد و مثلاً به اقتصاد پایه‌ای و درازمدت کشور فکر نکند یا در توسعه‌ی دانشگاه‌ها کوتاهی نماید؛ با این توجیه که این کارها در درازمدت نتیجه می‌دهند.

نیازهای سیاسی و بین‌المللی هم جزو همین نیازها هستند. ما نمی‌توانیم به خاطر مشکلات اقتصادی از برگزاری این اجلاس بزرگ خودداری کنیم، در حالی که اتفاقاً این اجلاس به صورت غیرمستقیم و مستقیم به حل برخی از مشکلات اقتصادی ما کمک خواهد کرد. برای مثال، المپیک هزینه‌ی سرسام‌آوری برای انگلیس داشت و آن‌ها در اوج مشکلات اقتصادی‌ بودند. اما اتفاقاً آن‌ها با برگزاری المپیک سعی کردند تا حدودی مشکلات اقتصادی‌شان را برطرف کنند.

میزبانی برای برگزاری یک اجلاس یا گردهمایی بین‌المللی حتی در کوتاه‌مدت هم بر اقتصاد تأثیرگذار است. اگر از بُعد مادی هم به قضیه نگاه کنیم، برگزاری این اجلاس هزینه‌های خودش را جبران می‌کند و وجهه‌ی سیاسی و بین‌المللی حاصل از برگزاری این اجلاس فضا را برای اقتصاد ایران آماده‌تر خواهد کرد. از این رو هر ملتی بیشتر به منافع درازمدت خودش می‌اندیشد و آن‌ها را فدای منافع کوتاه‌مدت و روزمره نمی‌کند.

به هر ترتیب امکان تبلیغ کالا در قالب هدیه به هیئت‌های اعزامی و پس از آن جلب مشتری برای انعقاد قراردادهای بین‌المللی اعم از صادرات و راه اندازی کارخانه‌ها و صنایع خاص در کشورهای عضو، در کنار ظرفیت‌های توریستی موجود که طبق ارزیابی‌های صورت گرفته، آورد قابل قبولی را در همین چند روز نصیب اقتصاد کشور خواهد کرد تنها بخشی از استفاده‌ای است که می‌توان از این اجلاس و تبعات آن برد.

در طول این 30 سال، هر اقدامی از سوی جمهوری اسلامی با تبلیغات رسانه‌های ضدانقلاب و رادیوهای بیگانه همراه بوده است، اما این تبلیغات سوء تأثیری بر روند برگزاری این اجلاس نخواهد گذاشت و به نظر بنده همه‌ی مردم کاملاً از اهمیت این اجلاس و پیامدهای مثبت آن آگاه‌ هستند.

در جمع‌بندی اگر نکته‌ای باقی مانده، بفرمایید.

به نظر بنده ما در حال حاضر به لحاظ بین‌المللی در موقعیتی قرار گرفته‌ایم که اوضاع نظام بین‌الملل در حال تغییر است و کم‌کم نظم جدیدی بر جهان حاکم می‌شود. بحران سوریه این موضوع را به خوبی نشان می‌دهد. برای اولین بار، در طی تحولات جهان عرب، کشورهای روسیه و چین چند بار قطعنامه‌های شورای امنیت را وتو کردند و در مقابل سیاست‌های سلطه‌طلبانه‌ی آمریکا ایستادند. این مسئله نشان می‌دهد اتفاق جدیدی در دنیا در حال شکل‌گیری است.

همچنین مقاومت دولت سوریه و آگاهی افکار عمومی نشانه‌ی دیگری از تغییر در نظام بین‌الملل به نظر می‌رسد. در این مقطع، وقتی جنبش عدم تعهد آن هم در جمهوری اسلامی - ‌که مظهر مقاومت در مقابل سلطه‌ی آمریکاست - برگزار می‌شود، پیام ویژه‌ای دارد و به تغییر چهره‌ی آینده‌ی جهان کمک خواهد کرد. از این رو ما باید آینده‌ی این اجلاس و اهمیت آن را بیشتر جدّی بگیریم و از جهات مختلف تأثیر آن را مطالعه کنیم. همچنین باید آثار این اجلاس را در دنیا منعکس کنیم و اجازه ندهیم غربی‌ها با تبلیغاتشان تأثیرات بزرگ آن را خنثی کنند.

این اجلاس بزرگ به هم‌فکری کشورهای جهان کمک خواهد کرد و به طور قطع کشورهایی که در این اجلاس شرکت می‌کنند در موضع‌گیری‌هایشان در سازمان‌های بین‌المللی نیز بیشتر سعی خواهند کرد تا موافق با منویات جنبش قدم بردارند. این اجلاس انسجام درونی جنبش را افزایش می‌دهد و باعث خواهد شد تعریف ما از جنبش عدم تعهد تغییر پیدا کند. منافع این اتفاق‌ها عاید همه‌ی کشورها خواهد شد. بنابراین جدّی‌ گرفتن این جنبش در عرصه‌های مختلف ضرورتی است که نباید درباره‌ی آن کوتاهی کنیم.

تحلیل‌گران سیاسی و کارشناسان باید پردازش خوبی راجع به این اجلاس داشته باشند و به‌خصوص بعد از آن نباید اجازه دهیم مباحث مربوط به این اجلاس و آثار آن فراموش شود. در واقع کار اصلی ما بعد از اجلاس آغاز می‌شود و باید روی تک‌تک مباحث مطرح‌شده در اجلاس وقت بگذاریم و تلاش کنیم که آن‌ها در سطح مدیریت جهان عملیاتی شوند. برای زمان برگزاری اجلاس نیز باید برای اقشار مختلف جامعه اعم از مردم، دانشگاه‌ها، روحانیون و ... تعریف نقش کرد. هر یک از این‌ها باید در طول این اجلاس نقش خاص خود را برای بهره‌برداری حداکثری از این ظرفیت ایفا کنند.

منبع : برهان