اشتباه هیات ایرانی در ارزیابی اجلاس/ عربستان در اتحاد پشت پرده با اسرائیل است

سرویس سیاسی «فردا»: نشست فوق العاده سازمان همکاری های اسلامی ( نام تغییر یافته سازمان کنفرانس اسلامی از تیرماه سال گذشته) در حالی روزهای سه شنبه و چهارشنبه در مکه و به میزبانی عربستان سعودی برگزار شد، که هیاتی عالی رتبه به ریاست محمود احمدی نژاد رئیس جمهور ایران نیز در این اجلاس شرکت کرده است. مهمترین دستور کار این اجلاس فوق العاده بررسی تحولات سوریه بود که در نهایت منجر به تعلیق عضویت این کشور از سازمان همکاری های اسلامی شد. پیش از این اتحادیه عرب هم عضویت سوریه را لغو کرده بود.

سازمان کنفرانس اسلامی از زمان تشکیل خود در 1969 تا حال حاضر چندین اجلاس و چند نشست فوق العاده برگزار کرده که در هر کدام از این نشست ها برخی تحولات مهم جاری و ساری در جهان اسلام مورد بررسی قرار گرفته است. اجلاس دوازدهم قرار بود سال گذشته میلادی در مصر برگزار شود که با قیام مردمی در این کشور و سرنگونی نظام حسنی مبارک این اجلاس نیز به تعویق افتاد.

تحولات بحرین و سوریه شاید مهمترین مسایل مبتلا به جهان اسلام است که در بحرین با سکوت کشورهای عربی - اسلامی مواجهه شده و در سوریه هم جبهه عربی در کنار جبهه غربی علیه دولت بشار اسد ایستاده و از مخالفان این دولت حمایت می کند.

در هر دو مورد مواضع جمهوری اسلامی کاملا در جهت خلاف مواضع کشورهای عربی با محوریت عربستان و قطر است. ایران در بحرین از مظلومیت مردم این کشور و قیام ضد استبدادی آنها حمایت معنوی می کند و در سوریه هم در برابر اقدامات دخالت جویانه غربی ها و برخی کشورهای عربی برای سرنگونی یکی از اضلاع مقاومت، از دولت اسد حمایت می کند.

بر این اساس شرکت هیات عالی رتبه دیپلماتیک ایران به ریاست رئیس جمهور در نشست عربستان قابل تامل است. برخی از کارشناسان و تحلیل گران سیاسی پیش از این برگزاری اجلاس فوق العاده مکه در آستانه اجلاس جنبش عدم تعهد در تهران را اقدامی زیرکانه از طرف سعودی ها قلمداد می کردند که برای تحت الشعاع قرار دادن آن برگزار شده است. در باره این اجلاس فوق العاده و تعلیق سوریه از عضویت در آن گفتگو کرده ایم با حسین رویوران کارشناس مسایل خاورمیانه که در ادامه می خوانید.

آقای رویوران در اجلاس فوق العاده مکه عضویت سوریه تعلیق شده است. در شرایطی که شاید جهان اسلام انتظار تحرک بیشتر و بهتر از سازمان کنفرانس اسلامی داشت، شما این اقدام را چگونه ارزیابی می کنید؟

ریاست اجلاس سازمان همکاری های اسلامی با سنگال است و این اجلاس یک اجلاس فوق العاده است که به درخواست عربستان برگزار شده است. صحبت های اولیه ملک عبدالله درباره واگرایی در جهان اسلام و ضرورت ایجاد نهاد مذاهب اسلامی برای ایجاد وحدت بین آنها یک گرایش به سمت همگرایی است. اما اخراج یا تعلیق سوریه یک حرکت واگرایانه است. این نشان می دهد که یا عربستان در سیاست های خود دچار تزلزل شده که چنین اقدامات متعارضی را انجام می دهد- این تعارضات شایستگی این کشور برای ادعای رهبری جهان اسلام را زیر سوال می برد- یا اینکه اساسا عربستان آن مقدمه وحدت مذاهب را به عنوان ابزاری برای رسیدن به واگرایی دنبال می کند که این البته با شاخصه های میدانی نزدیک تر است. به هر حال عربستان در اتحاد و ائتلاف با غرب است و پشت پرده با اسرائیل است. طبیعی است که عربستان در چارچوب واگرایی در جهان اسلام نقش ایفا کند. لذا آن رفتار و ادعای وحدت مذاهب اسلامی از سوی این کشور خیلی نباید جدی باشد.

به نظر شما آیا سازمان همکاری های اسلامی تحلیلی درستی از واقعیات جهان اسلام دارد؟ آیا تصمیمات این سازمان و سران عضو آن با اهداف اولیه آن منطبق است؟

این کنفرانس در سال 1969 تاسیس شده است. زمانی که مسجد الاقصی دچار آتش سوزی شد. هدف اولیه حرکت هماهنگ جهان اسلام علیه اسرائیل بود. هدفی که تا حالا برای آن کار خاصی انجام نداده است. تغییر نام این کنفرانس به سازمان همکاری های اسلامی هم دردی را دوا نکرده است. هیچ گونه همکاری نه در زمینه های اقتصادی دیده می شود و نه در حوزه سیاسی و اجتماعی. این ساختار کی بوجود آمد؟ زمانی که همه جوامع اسلامی حرکت کردند به عنوان اعتراض به آتش سوزی مسجد الاقصی. لذا دولت ها آمدند گفتند یک ساختاری بوجود آوردیم برای مقابله با اسرائیل که مردم احساس عافیت طلبی کنند و بروند به خانه هایشان! نقشی که ملت ها می توانستند انجام دهند، این دولت ها با این سازمان عملا محدود کردند. نه این ساختار جدید کاری انجام داد و نه گذاشت مردم کاری پیش ببرند.

آنچه الان محسوس ایت اینکه خواست عمومی در کشورهای مسلمان و بخصوص عربی بر خلاف خواست های سران این کشورهاست. تمایلات دولت ها عمدتا در اتحاد و اشتراک منافع با غرب است اما ملت ها راه دیگری می روند.

بله همین طور است. شاید یک نمونه بارز و زنده آن مصر باشد. رژیم مصر با اسرائیل صلح کرد و قرارداد امضا کرد. مصر عملا با قرارداد کمپ دیوید از جهان اسلام خارج شد و در جبهه آمریکا و اسرائیل قرار گرفت. همین که حرکت های مردمی در آنجا شروع شد شاخصه های حرکت مردمی در تعارض کامل با اسرائیل قرار گرفت. از حمله به سفارت اسرائیل بگیرید تا انفجار خط لوله انتقال گاز به این رژیم تا باز شدن معبر رفح و حمله مصری ها به بندر ایلات اسرائیل نشان می دهد که جامعه مصری در کنار فلسطین و آرمان آزادی فلسطین است و تمام سیاست های که رژیم قبلی در اتحاد با رژیم صهیونیستی دنبال می کرد هیچ جایگاهی در بین مردم ندارد. این واقعیتی که در مصر است به کل جهان اسلام قابل تعمیم است و این کنفرانس اسلامی هم متاسفانه یک ساختاری در جهت ایجاد وحدت در جهان اسلام نیست بلکه ساختاری در جهت ایجاد وحدت بین نظام های عمدتا استبدادی در جهان اسلام است. به همین دلیل هم می بینید که ایران در این اجلاس در یک اقلیت و انزوا قرار می گیرد.

حضور ایران در اجلاس مذکور خود محل بحث است. برخی کارشناسان معتقد بودند که با توجه به قرائن و شواهد موجود و بخصوص که اتحادیه عرب پیش از این عضویت سوریه را تعلیق کرده بود و مواضع ایران با عربستان هم کاملا متفاوت است، چنین تصمیماتی مثل تعلیق سوریه قابل پیش بینی بوده است.

تا الان نتایج دقیقی از اجلاس بدست نیامده و قضاوت کردن درباره آن زود است. ولی هیات ایرانی در عالی ترین سطح شرکت کرده و در آنجا بحث تعلیق سوریه صورت گرفته، اگر هیات ایرانی عملا هیچ کاری انجام ندهد، آنوقت در ارزیابی ها، رفتن هیات ایرانی جای بحث و سوالات زیادی خواهد داشت. اینکه آیا چنین چیزهایی پیش بینی می شد یا نمی شد؟ ولی الان چون شرایط شناور است و معلوم نیست در نهایت چه تصمیماتی گرفته می شود زود است قضاوت کنیم. اما به طور کل به نظر من ایران در این اجلاس دچار یک ارزیابی های اشتباهی شده است.

برخی دیگر هم برگزاری اجلاس مکه را اقدامی زیرکانه از طرف عربستانی ها می دانند برای تحت الشعاع قراردادن اجلاس عدم تعهد در تهران. به نظر شما مقامات سعودی در پس ذهن خود چنین هدفی را دنبال می کرده اند که مثلا توجهات را از تهران به سمت مکه سوق دهند؟

اولا ساختار کشورهای عدم تعهد یک ساختار سیاسی است که عربستان در آن خیلی نقش جدی ندارد. مصر، یوگسلاوی سابق، هند، اندونزی و ایران بعد از انقلاب کشورهایی هستند که نقش جدی تر داشته اند. من تصور می کنم این برداشت را در حد پاینی می شود قبول کرد ولی در چارچوب کلان نه. عربستان در کنفرانس اسلامی می تواند به دلیل حرمین شرفین یک نقش محوری برای خود قائل باشد چون دبیر خانه سازمان کنفرانس اسلامی در این کشور است و اجلاس های فوق العاده هم در آنجا برگزار می شود اما در بحث عدم تعهد عربستان کاملا در حاشیه است. لذا ممکن است عربستان می خواسته اجلاس تهران را تحت الشعاع قرار دهد اما این تلاش 10 - 20 درصد می تواند تاثیر داشته باش نه بیشتر.