واکاوی ماجرای پخش یک انیمیشن آموزش جنسی

حدود 10 سال قبل (1387) در نشست هیأت مدیره این سازمان در ژوهانسبورگ، انتقال دفتر مرکزی این سازمان به ایران مورد تصویب قرارگرفته و یک سال بعد در مهرماه 1388، مجمع عمومی این سازمان نیز در تایوان این موضوع را به تصویب رساند تا بدین ترتیب دفتر مرکزی بااهمیت‌ترین سازمان بین‌المللی در عرصه فیلم کودک و نوجوان، در تهران مستقر شود.

مجمع عمومی سیفژ، «فردوس بولبولیا» دبیر کل پیشین این سازمان را از آفریقای جنوبی به‌عنوان رئیس این مرکز در تهران برگزید؛ اما در رسانه‌ها کمتر خبری از فعالیت این نهاد بین‌المللی منتشر شد تا اینکه چندی پیش برخی رسانه‌های کشور همچون روزنامه کیهان جزئیاتی از فعالیت‌های مرکز ملی سیفژ در ایران منتشر کردند.

داستان چیست؟

سیفژ در هفته پایانی آبان‌ماه 97 با همکاری چندین مجموعه خصوصی و دولتی دیگر ازجمله آموزش‌وپرورش و حوزه هنری فارس، برنامه‌ای در شیراز با موضوع «عصر فیلم کوتاه و نمایش فیلم برای کودکان» برای دانش‌آموزان برگزار کرد.

در این برنامه که در محل حوزه هنری فارس و با مشارکت برخی دستگاه‌های دولتی و خصوصی برگزار شد، در میان فیلم‌های تأییدشده و دارای مجوز، یک انیمیشن خارجی با عنوان «کُمِل» نیز با موضوع تعرض به دختر نوجوان هندی و آموزش به نوجوانان جهت جلوگیری از این تعرض‌ها، نمایش داده شده و سپس یک روانشناس نیز آموزش‌های خودمراقبتی در رابطه با مسائل جنسی به دانش‌آموزان را توضیح می‌دهد.

هرچند تاکنون بارها مسؤولان وزارت آموزش‌وپرورش بر کنار گذاشتن سیاست‌های آموزشی «سند بین‌المللی 2030» در مدارس تأکید کرده‌اند، اما اجرای این انیمیشن در حین برنامه سیفژ، موجب شد بار دیگر شبهه اجرای پنهانی این سند بین‌المللی که با ارزش‌ها و فرهنگ ایرانی-اسلامی ناهمگون است، مطرح شود.

اکران این انیمیشن که محتوای آموزشی جنسی را پخش می‌کند، اعتراض والدین دانش‌آموزان را نیز به دنبال داشت؛ چراکه معتقدند فرزندانشان دچار آسیب‌های حاصل از این نوع آموزش شده و روح و روان آن‌ها در هاله‌ای از وحشت فرورفته است؛ به‌طوری‌که به تمام اطرافیان حتی دایی و عمو نیز بدگمان شده و در ارتباطات خانوادگی دچار مشکلات عدیده شده‌اند.

برخی کارشناسان نیز معتقدند در فرهنگ ایرانی بسیاری از کودکان تاکنون با این اتفاقات برخوردی نداشته‌اند و پخش این‌گونه فیلم‌ها در مدارس سبب بلوغ زودرس و افزایش انحرافات اخلاقی خواهد شد و ممکن است به مشکلات عمیق‌تری همچون گوشه‌گیری و افسردگی دانش‌آموزان منجر شود.

اکران انیمیشن جنسی در سایر مدارس

اما پیگیری‌های خبرنگار فارس نشان می‌دهد پخش انیمیشن کُمِل در مورد آموزش مسائل جنسی به دانش‌آموزان، تنها به اجرای برنامه سیفژ در حوزه هنری فارس محدود نشده و ظاهراً در مدارس دیگر نیز این انیمیشین اکران شده است. این اتفاق سبب شده تعدادی از والدین به این اقدام اعتراض کرده و حتی کار به شکایت از عاملان انتشار فیلم به دستگاه قضایی کشیده شود.

یکی از اولیای دانش‌آموزان در این رابطه به خبرنگار فارس گفت: ظاهراً گروهی از معاونت اجتماعی یکی از سازمان‌ها با حضور در مدرسه، انیمیشنی را در باب آموزش مسائل جنسی به آنان نمایش داده‌اند.

وی افزود: مسؤولان و روحانی مدرسه نیز در جریان انتشار این انیمیشن به نام کُمِل نبوده و در حال پیگیری موضوع هستند.

پدر این دانش‌آموز که نخواست نامش فاش شود، همچنین گفت: به‌هرحال این انیمیشن برای فرزندان ما به نمایش درآمده و در باب برخی مسائل جنسی برای آنان بسیار سوال‌انگیز بوده است.

وی افزود: پخش این فیلم‌ این شائبه را به وجود آورده که شاید در راستای سند 2030 انجام‌شده و جای تعجب هم اینجاست که چرا این مسئله برای یک مدرسه امین اتفاق افتاده که معمولاً مسائل اعتقادی در آن پررنگ است و حتی روحانی مقیم دارد.

وی همچنین گفت: جمعی از اولیاء شکایت علیه منتشرکنندگان انیمیشن را امضاء کرده‌اند.

کارشناسان روان‌شناسی چه می‌گویند؟

جدا از مواضع مطرح‌شده در این گزارش، باید اذعان کرد که پرداختن به مباحث آموزش و تربیت جنسی، یک بحث کاملاً تخصصی و علمی است که باید توسط کارشناسان و متناسب با ساختارهای اعتقادی و ارزشی جامعه صورت گیرد. مسئله مهم اینجاست که آیا آموزش‌های مرتبط با مسائل جنسی به دانش‌آموزان به شکلی که در انیمیشن کمل به نمایش درآمده، متناسب با فرهنگ و جامعه ماست یا خیر؟

یک پژوهشگر مسائل اجتماعی در این رابطه می‌گوید: بنده موافق آموزش جنسی هستم؛ البته در جایی که ضرورت داشته باشد. اما ارائه این آموزش‌ها به دانش‌آموزان برای پیشگیری از ایدز و کودک‌آزاریِ جنسی هیچ ‌وجه عقلانی و ضروری ندارد.

حسین مروتی مدعی است: بنده شاید تنها کسی باشم که در یک مطلب ژورنالیستی در موضوع آموزش جنسی به مطالعات متعدد علمی ارجاع داده‌ام. شما می‌توانید به یادداشت بنده با عنوان «ترویج خزنده فحشا» رجوع کنید. ولی مختصراً باید بگویم که محتوای این آموزش‌ها مُحرّک کنجکاوی و غریزه جنسی دانش‌آموزان است و به همین دلیل می‌تواند مضرات مهمی داشته باشد؛ پس باید هزینه فایده را برای آنها سنجید.

برای یک دستمال، قیصریه را آتش نمی‌رنند!

این کارشناس مسائل اجتماعی معتقد است: در شرایط کنونی از هر صدهزار دانش‌آموز ایرانی، نهایتاً چهار نفر از طریق اعتیاد و رابطه جنسی به ایدز مبتلا شده‌اند، حال آیا معقول است برای جلوگیری از ابتلای این چهار نفر، 100 هزار نفر را در معرض آسیب‌زاترین محتواها قرار بدهیم؟ مروتی درباره آموزش مسائل جنسی به دانش‌آموزان نیز همین نظر را دارد و می‌گوید: در این مسأله هم آموزش به کودک فایده‌ای ندارد؛ چون اغلب این تجاوزها با زور و فریب صورت می‌گیرد و کودک در آن سنین، معمولاً توان دفاع از خود و فهم فریب دیگران را ندارد. در واقع برای جلوگیری از وقوع چنین مسائلی باید والدین کودک آموزش ببینند تا بچه‌ها اساساً در معرض کودک‌آزاری قرار نگیرند. البته معدود مطالعاتی که در کشور ما صورت‌گرفته نشان می‌دهد که شیوع این معضل در ایران بسیار اندک است. پس باید بیشتر به سراغ مناطقی برویم که این معضل در آنجا شیوع دارد، وگرنه آموزش عمومی از طریق رسانه می‌تواند به بدبینی عموم جامعه نسبت به یکدیگر و کاهش سرمایه اجتماعی بینجامد.

آموزش جنسی باید از طریق والدین باشد، نه مدرسه

یک کارشناس روان‌شناسی دیگر هم در گفت‌و‌گو با خبرگزاری فارس اظهار داشت: اولین کسی که باید به کودک آموزش جنسی دهد، والد همجنس است؛ اگر نبود مشاور هم‌جنس و اگر در نهایت کسی نبود مدرسه؛ در حالی که اکنون در همان ابتدا مدرسه وارد شده است. وی افزود: مسأله دوم در مورد انیمیشن کُمِل آن است که آموزش جنسی دختر و پسر را با هم انجام می‌دهد که این موضوع بسیار مُخرّب است، حتی در کشورهای دیگر نیز معتقدند که آموزش جنسی باید جداگانه باشد. در بحث آموزش جنسی کودکان باید جدا شده و تک‌تک به سوالات آنان پاسخ داده شود. این روان‌شناس بالینی خاطرنشان کرد: یکی از عیب‌های بزرگی که در این فیلم وجود دارد این است که توضیحات تربیت جنسی را با آزارگری شروع کرده، در حالی که هدف ما آموزش است. روی این فیلم، تحقیقی انجام نشده و کودکی که چنین فیلمی را ببیند، ممکن است به جای آموزش، آزارگری را یاد بگیرد!

این مشاور روان‌شناسی ادامه داد: مسأله مهم بعدی این است که کودکان بین 3 تا 5 سال باید خصوصی‌سازی را یاد بگیرند، اما قبل از اینکه این مسائل را به آن‌ها یاد دهیم، کودک باید ثبات جنسیت و هویت جنسی را بفهمد؛ یعنی بداند یک دختر همیشه دختر است و یک پسر همیشه پسر و با هیچ تغییری، جنسیت و هویتش تغییر نمی‌کند؛ هنگامی که بچه به هویت خود علاقه‌مند شد، پس از آن باید بفهمد فرزند از کجا به دنیا می‌آید که این مساله خود دریایی از مباحث دارد. وی ادامه داد: ما در این سنین قرار نیست اسم اندام جنسی را بیاوریم. فقط می‌گوییم فرزند از زیر شکم به دنیا می‌آید و بعداز آن خصوصی بودن اندام جنسی را یاد می‌دهیم؛ اما اگر از همان ابتدا آموزش دهیم، کودکی که هنوز هویت و ثبات جنسی ندارد، این آموزش را متوجه نخواهد شد. بنابراین ابتدا باید ثبات و هویت جنسی آموزش داده شود.

سند 2030 یک شوخی بی‌مزه بود

اما خبرنگار فارس برای حقیقت‌یابی موضوع، نظر مدیرکل آموزش‌وپرورش استان فارس که مقام عالی این نهاد مهم در استان هست را نیز جویا شد تا فصل‌الخطاب این گزارش باشد.

علی عسکر نجفی در ابتدای گفت‌وگوی خود با خبرگزاری فارس، با تکذیب ادعاهای مطرح‌شده در مورد اجرای مخفیانه سند 2030 در این نهاد، اظهار داشت: اجرای سند 2030 در آموزش‌وپرورش بیشتر شبیه یک شوخی بی‌مزه است و این بحث در آموزش‌وپرورش فارس هیچ جایگاهی ندارد.

وی با بیان اینکه «سند تحول بنیادین» که به تائید مقام معظم رهبری رسیده، ملاک و معیار تمام امور در آموزش‌وپرورش است، خاطرنشان کرد: در این سند جامع که مبتنی بر مبانی اعتقادی عمیق و انسان‌ساز دین مبین اسلام تدوین‌ شده، تمام ساحت‌های تربیتی دانش‌آموز از آموزش تا مهارت‌های گوناگون اجتماعی، مدنظر قرارگرفته است و هیچ دلیلی وجود ندارد که ما سند 2030 که هیچ تناسبی با ارزش‌های جامعه ندارد را ملاک عمل قرار دهیم.

این مقام مسؤول افزود: در سند تحول بنیادین، دانش‌آموز باید در تمام ابعاد و مهارت‌های تربیتی و اجتماعی توانمند شود، درصورتی‌که در گذشته ملاک کار آموزش مهارتی در حد سواد خواندن و نوشتن و یا درنهایت گرفتن دیپلم و رفتن به دانشگاه بود؛ یعنی تنها یک بُعد از ابعاد تربیتی را مدنظر داشت.

سند تحول بنیادین، ملاک کار آموزش‌وپرورش

نجفی ادامه داد: امروز در سند تحول بنیادین ما باید دانش‌آموز را در تمام ابعاد زندگی توانمند کنیم البته متناسب با ساختارهای اعتقادی و ارزشی جامعه اسلامی خودمان نه هیچ برنامه دیگری؛ که متأسفانه شائبه‌هایی نیز که گاهی در این راستا مطرح می‌شود، از همین‌جا شکل گرفته است.

مدیرکل آموزش‌وپرورش فارس تصریح کرد: یکی از ابعاد تربیتی دانش‌آموزان، موضوع جسمی و بحث تربیت و مسائل جنسی است که باید متناسب با ساختار جامعه و طبق سند تحول بنیادین، تعیین تکلیف شود تا همه ما بدانیم که چه مسیری را باید در این عرصه دنبال کنیم.

مقام عالی اداره‌کل آموزش‌وپرورش فارس ادامه داد: در سند تحول بنیادین بر تربیت جنسی مبتنی بر مبانی اسلامی و ارزشی تأکید شده؛ تربیتی که پشتوانه آن فلسفه ازدواج، پاکی و طهارت است و در این زمینه در دین مبین اسلام سفارشات بسیار و کتاب‌ها نوشته شده است.

هنوز سرفصل‌های تربیت جنسی تدوین نشده

نجفی خاطرنشان کرد: متأسفانه به دلیل آنکه هنوز سرفصل‌های تربیت جنسی مبتنی بر مبانی اسلامی در جامعه تدوین‌ نشده و اشخاص مختلف در مورد این مسئله برداشت‌های متفاوت دارند، گاهی نیز واکنش‌های عجولانه از خود نشان می‌دهند.

مدیرکل آموزش‌وپرورش فارس افزود: به‌هرحال امروز در جامعه آمارهایی در مورد آزار و اذیت جنسی از مراجع رسمی منتشر می‌شود و نمی‌توان منکر این قضیه شد؛ بنابراین راه‌حل منطقی و عقلانی این است که راهکارهایی برای خودمراقبتی شکل گیرد؛ البته بازهم تأکید می‌کنم این راهکارها باید دقیقاً بر اساس سند تحول بنیادین و ساختارهای نظام اسلامی باشد.

پخش انیمیشن کُمل بدون هماهنگی و یک اشتباه بزرگ بود

وی در ادامه سخنان خود اظهار داشت: متأسفانه عدم فهم دقیق از مطالبی که ذکر شد، موجب می‌شود که مثلاً عده‌ای مباحث را خلط کرده و دچار اشتباه شوند و انیمیشنی مانند کُمل را با همین قالب خودمراقبتی و بدون توجه به سن مخاطب برای کودکان پخش کنند که یک اشتباه بزرگ بوده و هرگز به آن توصیه نشده است. نکته مهم‌تر اینکه این انیمیشن، فضای کشور هند را نشان می‌دهد که به‌هیچ‌عنوان با معیارها و ارزش‌های اسلامی و اصول اعتقادی ما هم‌خوانی ندارد.

نجفی با تکذیب پخش گسترده انیمیشن کمل در مدارس آن‌گونه که در رسانه‌ها آمده بود، افزود: بررسی دقیق ما نشان می‌دهد که تنها در یک مدرسه امین به نام مدرسه امام جواد (ع) در ناحیه یک شیراز، یک کارشناس مشاوره آن‌هم نه از آموزش پرورش بلکه از نهادی دیگر دعوت‌شده و اقدام به پخش این انیمیشن کرده است که بلافاصله با واکنش مسؤولان روبه‌رو شده و پرونده این انیمیشن همین‌جا مختومه می‌شود؛ بنابراین اینکه گفته‌شده در برخی مدارس این اتفاق افتاده، کاملاً اشتباه است.

تمام مسؤولان مرتبط با ماجرا احضار شدند

مدیرکل آموزش‌وپرورش فارس با اشاره به اساس‌نامه مدارس امین که حاصل همکاری مشترک حوزه و آموزش‌وپرورش است، بیان داشت: بنده تمام مسئولان مرتبط با این ماجرا را احضار کرده و توضیح خواستم و صورت‌جلسه آن نیز نزد ما موجود و به اطلاع برخی از مقامات استان نیز رسیده است و خوشبختانه مسؤولان نیز به این نتیجه رسیدند که اتهامی متوجه آموزش‌وپرورش در این ماجرا نیست.

تیغ دولبه

مقام عالی آموزش‌وپرورش فارس در ادامه این گفت‌وگو با اشاره مجدد به شائبه‌های موجود در جامعه به دلیل نداشتن یک سرفصل مشخص در بحث تربیت جنسی، اظهار داشت: امروز آموزش‌وپرورش واقعاً مظلوم واقع‌ شده؛ از طرفی فلان دستگاه آمارهای نگران‌کننده در این خصوص ارائه می‌دهد و انتظار دارند آموزش‌وپرورش در این مباحث ورود کند و از طرفی سرفصل مشخص در این رابطه متناسب با ساختار جامعه هنوز تدوین‌نشده است. ما ورود نکنیم می‌گویند آموزش‌وپرورش بی‌خیال است و کاری نمی‌کند؛ اگر هم ورود کنیم عده‌ای می‌گویند سند 2030 را می‌خواهید اجرا کنید! درصورتی‌که همان‌طور که اشاره کردم برای ما مدیران، بحث اجرای سند 2030 بیشتر شبیه یک شوخی بی‌مزه است.

نجفی افزود: به‌هرحال ما بیکار ننشسته و از وزارت خانه کسب تکلیف کردیم و آن‌ها نیز به ما صراحتاً گفته‌اند که آموزش جنسی طبق سند 2030 کاملاً مطرود و مردود است؛ اما بحث تربیت جنسی در قالب یک طرح متناسب با ساختارهای اسلامی و عقیدتی در شورای عالی انقلاب فرهنگی در حال تدوین است. به همین خاطر بنده به تمام همکاران خود در آموزش‌وپرورش فارس تأکید کرده‌ام که تا زمان تدوین نهایی این برنامه توسط شورای عالی انقلاب فرهنگی، هیچ مقامی اجازه ندارد برنامه‌ای در این خصوص دنبال کند.

وی در مورد پخش این انیمیشن در حوزه هنری فارس نیز گفت: جشنواره‌ای در این حوزه برگزار شده که باید 12 فیلم مورد تأیید کانون پرورش فکری در آن به نمایش درمی‌آمده که همگی مجاز بوده است، اما در میان پخش این فیلم‌ها، انیمیشن کمل پخش‌ شده که به‌سرعت با واکنش مسؤولان آموزش‌وپرورش روبه‌رو می‌شود.

چرا رسانه‌ها توضیحات ما را نخواستند؟

نجفی با انتقاد از عدم دقت برخی رسانه‌ها در انعکاس واقعیت، افزود: عامل انتشار انیمیشن نیز وقتی ما از وی توضیح خواستیم با ابراز پشیمانی از این کار گفت «بنده با نیت خیرخواهانه فکر می‌کردم که شاید این انیمیشن برای دانش آموزان مناسب بوده و در زمان فاصله بین پخش دو فیلم اقدام به انتشار آن کردم». این فرد وقتی با بازخواست ما مواجه گشت، متوجه کار اشتباهش شد. اما متأسفانه رسانه‌ها بدون نگاه حقیقت‌جویی در انعکاس این رویداد، حرفه‌ای عمل‌ نکرده و بدون بررسی حقایق، کل آموزش‌وپرورش را زیر سؤال بردند.

مدیرکل آموزش‌وپرورش فارس در توصیه‌ای دوستانه به رسانه‌ها برای انعکاس اخبار و رویدادها نیز گفت: انتظار ما از اصحاب رسانه که به دنبال رسالت حرفه‌ای خود هستند، این است که وقتی اتفاقی می‌افتد، قبل از انتشار وقایع با ما و همکاران روابط عمومی ارتباط گرفته و اصل ماجرا را جویا شوند تا خدای‌نکرده طوری قلم نزنیم که آبروی افراد را تحت‌الشعاع قرار داده و فردای قیامت جوابگو باشیم؛ چراکه حفظ آبروی افراد جزو آموزه‌های دینی ماست.

وی در پایان نیز گفت: ما به رسالت رسانه‌ها اعتقاد داریم و انتقادات آنان را می‌پذیریم و می‌دانیم که برای توسعه باید با رسانه‌ها تعامل نزدیک داشت، اما انتظار نیز این است که اصحاب رسانه با رویکرد حرفه‌ای و اخلاق‌مدار، با پیشنهادات و انتقادات سازنده در راه توسعه همه‌جانبه کشور، یاریگر مدیران باشند.