قرض دادن بهتر است یا صدقه دادن؟

باشگاه خبرنگاران جوان: کمی تفقد در آیات شریفه‌ی قرآن کریم، نشان می‌دهد که پرداخت قرض الحسنه و صدقه از اعمال نیکو و پسندیده است. ابتدا آیاتی که به قرض دادن اشاره کرده است را بیان می‌کنیم و سپس سراغ موضوع صدقه می‌رویم. در سوره حدید آیه ۱۸ آمده است: «إِنَّ الْمُصدِّقِینَ وَ الْمُصدِّقَتِ وَ أَقْرَضوا اللَّهَ قَرْضاً حَسناً یُضعَف لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ کَرِیمٌ؛ مردان و زنان انفاق کننده و آن‌ها که (از این طریق) به خدا قرض الحسنه دهند براى آن‌ها مضاعف مى شود و پاداش پرارزشى دارند.»

همچنین در بخشی از آیه ۲۰ سوره مزمل آمده است: «أَقِیمُوا الصلَوةَ وَ ءَاتُوا الزَّکَوةَ وَ أَقْرِضوا اللَّهَ قَرْضاً حَسناً وَ مَا تُقَدِّمُوا لاَنفُسِکم مِّنْ خَیرٍ تجِدُوهُ عِندَ اللَّهِ هُوَ خَیراً وَ أَعْظمَ أَجْراً ...؛ نماز را بر پا دارید و زکات ادا کنید، و به خدا قرض الحسنه دهید (در راه او انفاق نمائید) و (بدانید) آنچه را از کارهاى خیر براى خود از پیش مى فرستید نزد خدا به بهترین وجه و بزرگترین پاداش خواهید یافت...»

در سوره تغابن آیه ۱۷ نیز نکاتی ذکر شده است که در آیات دیگر قرآن کریم مورد تاکید واقع شده است. در این آیه شریفه گفته شده: «إِن تُقْرِضوا اللَّهَ قَرْضاً حَسناً یُضعِفْهُ لَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ شکُورٌ حَلِیمٌ؛ اگر به خدا قرض الحسنه دهید، آنرا براى شما مضاعف مى سازد، و شما را مى بخشد و خداوند شکر کننده و بردبار است.»

آیات و روایات وارده در فضیلت صدقه هم بسیار است. مثلا گفته شده است که صدقه سبب زیادی رزق و روزی، شفای بیماری ها، دوری آتش جهنم، دفع هفتاد بلا و مصیبت در دنیا، طولا نی شدن عمر و ... می‌شود.

نکته‌ی قابل ذکر درباره صدقه این است که خداوند دو روش صدقه دادن را نمى ‏پسندد؛ یکى صدقه ریایى که از همان اول باطل انجام مى ‏شود، و دیگری صدقه‌ایست که پس از انجام آن، به وسیله منت و اذیت ثواب و ارزش آن از بین می‌رود.

درباره این دو عمل صالح و ارزشمند و برای روشن شدن ریشه‌های معنوی قرض الحسنه و صدقه با حجت الاسلام و المسلمین سید احمد حسینی کارشناس مذهبی و سخنران گفتگو کردیم. او به خبرنگار حوزه قرآن و عترت گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، گفت: قرض الحسنه و صدقه دو مطلب ارزشمند در شریعت اسلام هستند. هر دو عمل در محضر حضرت حق تعالی، محبوب هستند، اما تفاوت‌هایی با هم دارند. ائمه اطهار (ع) فرمودند، صدقه بدهید، چراکه به وسیله‌ی آن روزی را مثل باران دریافت می‌کنید. در جایی دیگر آمده است که صدقه بدهید بلا را دفع کنید. همچنین آمده است صدقه دهید و خشم الهی را از بین ببرید.

حجت الاسلام و المسلمین حسینی با اشاره به فضیلت قرض الحسنه نسبت به صدقه بیان کرد: در کنار صدقه، مفهومی داریم که در قرآن به قرض الحسنه تعبیر شده است. قرض به مراتب فضیلت بیشتری نسبت به صدقه دارد، چراکه صدقه، بویی از تن پروری دارد. کسی که صدقه می‌گیرد، به دلیل ملزم ندانستن خود برای باز پس دادن پول، کمتر تلاش می‌کند. صدقه باعث می‌شود که عده‌ای نگاهشان به دست دیگران باشد.

این کارشناس مذهبی در خصوص قرض الحسنه اظهار کرد: هر کس قرض دهد، رحمت و درود ملائکه را به دنبال دارد. یک مطلبی هم برای سفارش به قرض گیرنده است؛ ما نباید در قرض دادن چیزی شرط کنیم. اینکه مبلغی را بیشتر از مبلغ قرض داده‌ایم درخواست کنیم، حرام است. اما مستحب است قرض گیرنده در زمان پس دادن مبلغ، بیشتر از مبلغ دریافت کرده به قرض دهنده پرداخت کند؛ مثلا اگر کسی ۵۰ هزار تومان قرض گرفته است، باز پس دادن ۵۵ هزار تومان مستحب است.

وی افزود: ما گاهی وقت‌ها قرض می‌گیریم، گاهی وقت‌ها قرض می‌دهیم. آنچه که در دین مبین اسلام، به آن اشاره شده، قرض دادن است. در مقابل قرض گرفتن خوب نیست. از پیامبر اکرم (ص) روایت شده است که قرض گرفتن، موجب پایین آمدن ارزش فرد قرض گیرنده می‌شود. اصل قرض گرفتن، حلال است، اما طبق گفته بزرگان دین و فقها، این عمل مکروه است.

این کارشناس مذهبی در ادامه به شرایط قرض دادن اشاره کرد و گفت: مومن باید برای قرض دادن، به موضوعاتی توجه کند؛ مومن باید با اخلاص، رضایت و از مال حلال قرض بدهد. اگر قرض دیر پرداخت شد، قرض دهنده عذر قرض گیرنده را بپذیرد و او را تحت فشار قرار ندهد. باید توجه شود که در مسئله‌ی قرض دادن، بلند‌ترین آیه کلام الله مجید بر وجود مقدس، پیامبر اکرم (ص) نازل شده است. در سوره مبارکه بقره به موضوع کتابت دِین اشاره شده و در این آیه آمده است، پس از پرداخت قرض، میان دو طرف برگه‌ای کتابت شود.

حجت الاسلام و المسلمین حسینی در خصوص تفاوت میان صدقه و قرض الحسنه بیان کرد: در روایتی، پیامبر اکرم (ص) بین صدقه و قرض مقایسه کردند. ایشان فرمودند، اگر صدقه ۱۰ حسنه داشته باشد، قرض ۱۸ حسنه دارد. وقتی انسان قرضی می‌دهد، انگار به خدا قرض داده است. امروزه قرض الحسنه تحت عنوان وام نیز انجام می‌شود. پول دستی، وام و ... همه این موارد در شریعت اسلام یکی است. تفاوت این‌ها در شیوه‌ی پرداختشان است. قرض گیرنده وام، در فواصل زمانی مبلغ را باز می‌گرداند، اما در قرض الحسنه، یک جا تمام قرض پرداخت می‌شود.