جزئیات بررسی بازنمایی جرم در ۵۷ فیلم سینمایی ایرانی

خبرگزاری مهر: به نقل از واحد اطلاع رسانی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع قوه قضائیه، نتایج پژوهشی با عنوان بازنمایی جرم وآسیب ­های اجتماعی در فیلم ­های سینمایی ایرانی (۱۳۸۰ تا ۱۳۹۴) توسط مهدی سلطانی گردفرامرزی عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی واحد البرز در کمیته تخصصی پشگیری از انحرافات و آسیب­های اجتماعی مرکز مطالعات اجتماعی و جرم‌شناسی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه ارائه شد.

سلطانی گردفرامرزی دراین نشست گفت: اگر ما جرم‌شناسی را به عنوان تلاشی برای فهم جرم و مجرمان تعریف کنیم، فیلم‌ها می‌توانند موضوعات جرم‌شناختی را تولید کنند.

وی افزود: موضوعات فیلم‌های جنایی با جرم‌شناسی آکادمیک همپوشانی دارند؛ اما فیلم‌های جنایی با موضوعاتی فراتر از دامنه جرم‌شناسی آکادمیک سروکار دارند. از نظر فلسفی، آن‌ها پرسش‌هایی درباره طبیعت خوب وبد را برمی­انگیزند. از نظر روانشناختی، آن‌ها بینندگان را تشویق می­کنند تا با قربانیان و مجرمان سکسوالیته­ها، آسیب­پذیری­ها و اخلاقیات که ممکن است کاملا ناشناخته باشند، آشنا شوند. از نظر اخلاقی، آن‌ها موقعیت­های اخلاقی پرشوری را به خود می­گیرند که خارج از مکان تحلیل­های آکادمیک است. فیلم‌های جنایی نوعی گفتمان متفاوت از جرم‌شناسی آکادمیک را تشکیل می ­دهند، گفتمانی که با نوع ویژه­ای از حقیقت و الزامات آن همراه است.

این پژوهشگر اظهارکرد: جرم‌شناسی عامه‌پسند، گفتمانی است درباره جرم که نه تنها در فیل مها، بلکه همچنین در اینترنت، تلویزیون، روزنامه‌ها، داستان‌ها وموزیک‌ها و اسطوره‌های رپ پیدا می­شود. جرم‌شناسی عامه‌پسند متفاوت از جرم‌شناسی آکادمیک است، زیرا که ادعای دقت تجربی و اعتبار نظری ندارد. در عرصه جرم‌شناسی، فیلم‌های جنایی، قلمرو گسترده‌تری را پوشش می‌دهند. مخاطبان جرم‌شناسی عامه‌پسند بیشتر از جرم‌شناسی آکادمیک هستند و اهمیت اجتماعی آن نیز بیشتر است. جرم‌شناسی آکادمیک نمی‌تواند مجموعه گسترده­ای از ملاحظات (wares) جرم‌شناختی را ارائه کند. با این اوصاف، این دو نوع جرم‌شناسی (عامه‌پسند و آکادمیک) یکدیگر را تکمیل می‌کنند، بدین صورت که هر کدام از آن‌ها به شیوه خاص خودشان در فهم جرم سهیم می‌شوند.

وی گفت: بنابر نتایج این پژوهش ۷۵.۴ درصد مجرمان نقش اول فیلم‌ها مرد و ۵۷.۹ درصد قربانیان نقش اول فیلم‌ها زن بودند. همچنین بیش از ۷۵ درصد آسیب­دیدگان نقش اول فیلم‌ها زن هستند. جنسیت شخصیت‌های نقش اصلی درسه گروه مجرم، آسیب دیده و قربانی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج پژوهش نشان داد که ۶۶ درصد مجرمان نقش اصلی مرد و ۴۴ درصد زن بودند. همچنین ۵۷.۵ درصد قربانیان مرد و ۴۳.۲ درصد آن‌ها زن بوده‌اند. قریب۶۰ درصد آسیب دیدگان نقش اصلی نیز زن هستند. این بدان معناست که فیلم‌های ایرانی گرایش به نمایش بیشتر زنان در نقش قربانی و آسیب­دیده داشته‌اند.

عضو هیئت علمی جهاد دانشگاهی واحد البرز در ادامه با تاکید بر نوع جرم شخصیت‌های نقش اصلی فیلم­ها گفت: جرایم شخصیت‌های نقش اصلی به تفکیک جنسیت مجرم (زن و مرد) و همچنین نحوه ارتکاب جرم (برنامه­ریزی شده و اتفاقی) بررسی شدند. در مجموع ۳۲۱ جرم در فیلم‌ها به تصویرکشیده شده بود که عبارتند از: خرید و فروش مواد مخدر، قتل، ضرب و جرح، خیانت زناشویی، مشروب خوری، اجبار همسر به تن فروشی، روابط جنسی نامشروع، تن فروشی، تجاوز جنسی، جعل سند، سرقت، اخاذی، کلاهبرداری، ضرب و شتم همسر، شرکت در پارتی، نصب ماهواره، وندالیسم، سقط جنین، آدم ربایی، قاتل زنجیره­ای، قاچاق انسان، قاچاق کالا، کیف قاپی، مزاحمت خیابانی، تهدید کردن، بستن دست بیمار، چک برگشتی، رفتار‌های بزهکارانه، تیراندازی، همخانگی، تشکیل باند فساد، جرم سیاسی، خرید اموال سرقتی، ضرب و شتم پلیس، قتل پلیس، خلع سلاح پلیس، فراری دادن مجرم، فساد اقتصادی، اخلال در نظم بانکی، فراری دادن مجرم، فساد اقتصادی، اخلال در نظم بانکی، هک کردن سایت، پناهندگی و اقدام به قتل، جرایمی بودند که به نمایش درآمدند.

۶۶.۶ درصد جرایم توسط مردان و مابقی توسط زنان اتفاق افتاده است. ۶۳.۵ درصد جرایم برنامه­ریزی شده و ۳۶.۵ درصد نیز بصورت " اتفاقی" رخ داده است. به عبارتی بیش از نیمی از جرایم بصورت برنامه­ ریزی شده بوده است. زنان تقریباً نیمی از جرایم را به صورت اتفاقی و نیم دیگر را برنامه­ ریزی شده انجام می­دهند در حالیکه ۶۷ درصد جرایم توسط مردان به صورت "برنامه ریزی شده" بوده است.

این پژوهش با بررسی ۵۷ فیلم­ خانه روی آب، شام آخر، من ترانه ۱۵ سال دارم، آواز قو، آب و آتـش، زندان زنان، شب‌های تهـران، شـب یلـدا، پـارتی، زهـر عسـل، دنیا، ارتفاع پست، بوتیک، مارمولک، کما، شمعی در باد، شهر زیبا، دوئل، سگ‌کشی، سالاد فصل، آکواریم، زن زیادی، تله، چهارشنبه‌سوری، پارک وی، تسویه حساب، سنتوری، دایره زنگی، همیشه پای یک زن در میان اسـت، سوپراسـتار، انعکـاس، محاکمه در خیابان، دعوت، نیش زنبور، افراطیها، مـن مـادر هستم، جدایی نادر از سیمین، مرهم، اسب حیوان نجیبی اسـت، شـیش و بش، زندگی خصوصی، قصه ­ها، دربند، خوابم میاد، گشت ارشـاد، رسوایی، به خاطرپونه، آرایش غلیظ، دهلیز، هیس دختر‌ها فریاد نمی­زنند، کلاشینکف، امروز­، سعادت آباد، خـط ویـژه، اسـتراحت مطلق، سیزده، رخ دیوانه انجام شده است.