وقتی اختراع مهندس آمریکایی جان فضانوردان روس را نجات داد

خبرگزاری ایسنا: روز ۲۶ سپتامبر ۱۹۸۳ دو فضانورد روس به نام‌های استرکالف و تیتف در ناو خود قرار گرفتند تا به فضا پرتاب شوند، اما حادثه بسیار وحشتناکی بروز کرد که اگر هوشیاری مسئولان پرتاب نبود هر دو فضانورد کشته می‌شدند.

طبق برنامه پیش‌بینی شده برای فعالیت‌های فضایی سال ۱۹۸۳ باید ولادیمیر تیتف و گنادی استرکالف در اواسط اوت با سایوزتی-۱۰ به فضا پرتاب می‌شدند تا ناو خود را به سالیوت-۷ متصل کرده و این ایستگاه را از گروه قبلی یعنی لیاخف و الکساندروف تحویل بگیرند.

اما مشکل باز نشدن یکی از باتری خورشیدی در جریان سفر سایوزتی-۹ باعث گردید کارشناسان موسسه انرگیا تا انجام آزمایش و یافتن دلیل این اشکال، به سفینه بعدی اجازه پرواز ندهند. به هر حال پرتاب سایوزتی-۱۰ به ۲۶ سپتامبر موکول شد و دو کیهان نورد یک ماه تمرین و آموزش اضافه داشتند.

در روز ۲۶ سپتامبر طبق روال همیشگی کیهان نوردان پس از پوشیدن لباس‌های مخصوص در مصاحبه مطبوعاتی شرکت کردند و سپس در داخل سفینه قرار گرفتند تا به فضا پرتاب شوند. شمارش معکوس طبق روال پیش می‌رفت، اما درست ۱ دقیقه و ۴۸ ثانیه قبل از پرتاب، ناگهان یک آتش غیرمنتظره موشک را فرا گرفت. این آتش در اثر نقص فنی در سامانه سوخت‌رسانی به ژنراتور گازی موشک رخ داد.

بر روی سفینه‌های سایوز در زمان پرتاب، موشک کوچکی نصب است که در صورت بروز حادثه می‌تواند آن را از طبقه سوم جدا کرده و در فاصله قابل اطمینان رها کند تا با استفاده از چتر نجات فرود آید.

در حالی که فرمان پرتاب در دقیقه‌های آخر شمارش معکوس صادر شده بود و بازو‌های نگهدارنده یکی بعد از دیگری کنار می‌رفت. موتور موشک فوران زد در صفحه تلویزیون و پریسکوپ‌ها زبانه‌های آتشی پیدا شد که سکوی پرتاب را در بر گرفت، اما آتش طبیعی نبود. بجای رنگ روشن و درخشان همیشگی در پایین موشک شعله‌های سرخ و دود سیاهی به چشم می‌خورد که به تدریج بیشتر و بیشتر شد. زبانه‌های آتش و دود هر لحظه افزایش می‌یافت.

تنها ۵ ثانیه از دیدن صحنه گذشته بود که صدای مسئول شمارش پرتاب در یک لحظه ناگهان تغییر کرد و اسم رمز وضعیت اضطراری را فریاد زد. دو افسر مسئول عملیات، از جریان خبردار شدند تنها ۱ تا ۲ ثانیه طول کشید که فرمان عملیات نجات صادر و موشک نجات عمل کرد و سفینه را به بالا و فاصله چند کیلومتری پرتاب کرد. در ارتفاع یک کیلومتری درحالی که ناو کیهانی در ۷/۳ کیلومتری سکوی پرتاب بود موشک نجات، آن را رها کرد تا با استفاده از چتر، آرام به زمین بنشیند. چهار ثانیه بعد از شروع به کار سامانه نجات، موشک بالا برنده در حالی که در شعله‌های آتش آن را در بر گرفته بود به گودال سکوی پرتاب افتاد.

آتش سوزی تقریباً همه سکوی پرتاب را ویران کرد. به این دلیل تا سال بعد، پرتاب سایوز‌ها و ناو‌های باربری پروگرس در میدان شماره ۳۱ انجام می‌شد.

در مورد حادثه ۲۶ سپتامبر هیچ خبری در مطبوعات شوروی به چاپ نرسید. گرچه تیتف و استرکالف از حادثه جان سالم بدر بردند، اما کمتر کسی است که حدس بزند ابتکار یک مهندس آمریکایی آن‌ها را از مرگ نجات داد. این مهندس کسی نیست غیر از ماکسیم فاژَی.

ماکسیم فاژَی به عنوان سرمهندس طراح مرکز مهندسی و توسعه ناو‌های سرنشین‌دار قریب به ۲۰ سال در سازمان فضانوردی آمریکا-ناسا- فعالیت داشت.

هنگامی که ناسا در سال ۱۹۵۸ کار بر روی ناو مرکوری را شروع کرد، تعداد کمی مهندسان در مورد قابل اطمینان بودن ناو امید داشتند و در خوشبینانه‌ترین شکل، آمار موفقیت پرواز این ناو تنها ۷۵ درصد بود. کارشناسان می‌دانستند احتمال بروز حادثه وجود دارد و ممکن است موشک بالابرنده ناو سرنشین‌دار نتواند به خوبی عمل کند، بطور مثال بر روی سکوی پرتاب منفجر شود و یا به دلیل نقص فنی نتواند ناو کیهانی را به مدار برساند، سرنشین این ناو از بین خواهد رفت به همین دلیل باید سامانه‌ای ساخت که در برابر خطر‌های مختلف مربوط به موشک بالابرنده، جان فضانورد را حفظ کند.

در اینجا فاژی طرح ابتکاری خود را ارائه داد: نصب یک موشک بر روی ناو که می‌توانست آن را در وضعیت اضطراری از موشک بالابرنده جدا کرده و در فاصله ایمن با چترنجات فرود آورد. به این ترتیب او بود که «سامانه موشکی نجات» را پیشنهاد و طراحی کرد، سامانه‌ای که بعد‌ها در سیستم پرتابی سفینه سایوز از آن استفاده شد و جان باید ولادیمیر تیتف و گنادی استرکالف را از مرگ حتمی نجات داد.