چرا مکه را «ام‌القرى» مى‏‌نامند؟

خبرگزاری فارس: بیست و پنجم ذی‌القعده به نام «دحو الارض» مشهور و معروف است، دحو به معنای بسط دادن و گستراندن است و «دحو الارض» نیز به معنای گستراندن زمین است و علت نامگذاری این است که خداوند بعد از خلق محل کعبه از آنجا شروع به گستراندن زمین و قابل سکونت قرار دادن زمین کرده است، این اتفاق در این روز به وقوع پیوسته است و به خاطر عظمت چنین روزی، روزه و غسل آن سفارش شده است. (اینجا)

میان مفسران و دانشمندان درباره نحوه گسترانیده شدن زمین اقوال مختلفی وجود دارد که به برخی آن‌ها اشاره می‌شود:

۱- زمین در ابتدا زیر آب غرق بود، تدریجا آب‌ها در گودال‌های زمین قرار گرفت و خشکی‌ها سر برآورد و گسترده شد و اول نقطه‌ای که سر بر آورد محل کعبه بود و از آن تعبیر به دحوالارض می‌شود.

۲- در آغاز زمین به صورت پستی‌ها و بلندی‌های تند و غیر قابل سکونت بود و باران‌های سیلابی به صورت مدام می‌بارید، ارتفاعات زمین را می‌شست و در دره‌ها جمع می‌کرد و تدریجاً زمین‌های مسطح و قابل استفاده برای زندگی انسان و کشت و زرع به وجود آمد.

۳- از امام محمد باقر (ع) نیز قول سومی نقل شده است که فرمودند: خدای متعال وقتی می‌خواست زمین را خلق کند، باد‌ها را فرمان داد تا به شکم آب بزنند و آب را به موج در آورند، آب‌ها در اثر طوفان کف کرده، همه کف‌ها یک جا جمع شد که همان محل فعلی کعبه به وجود آمد. آنگاه آن را به صورت کوهی از کف درآورده، زمین را از زیر (دامنه) آن کوه بگسترانید و آیه «ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکا و هدی للعالمین» سخن از همین مطالب دارد.

با این وجود اولین بقعه‌ای که خدا از زمین خلق کرده «کعبه» بود و سایر نقاط از ناحیه کعبه گسترانیده شدند و به این امر «دحو الارض» گفته می‌شود، پس خداوند در خلقت زمین ابتدا موضع و محل کعبه را خلق کرد که آن محاذی بیت المعمور در عرش الهی است و ملائکه در آسمان همانند انسان‌ها در روی زمین دور آن طواف می‌کنند و بعد از خلق محل کعبه زمین از نقطه کعبه وسعت یافت و گسترانیده شد.

از قرآن مجید طبق تفسیر اهل بیت (ع) درباره انبساط و تکامل تدریجى زمین مى‏‌توان به این آیه استدلال کرد: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّةَ مُبَارَکًا...»؛ نخستین خانه‏‌اى که براى مردم قرار داده شد، در سرزمین مکه است‏، از این رو مردى از امیرالمؤمنین (ع) سؤال کرد چرا مکه را ام‌القرى (مادر شهرها) مى‏‌نامند؟ فرمود: «لأنَّ الأَرْضَ دُحِیَتْ مِنْ تَحْتِهَا»؛ چون زمین از زیر آن گسترش یافت.

امام صادق (ع) با اشاره به گسترش و تکامل تدریجى زمین از زیر کعبه فرمود: «خَلَقَهُ اللَّهُ قَبْلَ دَحْوِ الْأَرْضِ بِأَلْفَیْ عَامٍ‏»؛ خداوند بیت‌الله را ۲ هزار سال پیش از گسترش زمین آفرید. همچنین امام رضا (ع) درباره‏ اینکه چرا بیت الله وسط زمین به شمار مى‏‌رود، فرمود: «أَنَّهُ الْمَوْضِعُ الَّذِی مِنْ تَحْتِهِ دُحِیَتِ الْأَرْضُ»؛ کعبه جایى است که از زیر آن زمین گسترده شد.

درباره فضیلت روز دحوالارض از امیرالمؤمنین (ع) در کتاب المراقبات صفحه ۱۸۶ آمده است: حضرت علی (ع) فرمود: نخستین رحمتی که از آسمان به زمین نازل شد، در روز بیست و پنجم ماه ذی‌القعده، روز دحوالارض بوده است و هرکس این روز را روزه بدارد و شب آن را به عبادت بپردازد، به پاداش عبادت ۱۰۰ ساله رسیده است، عبادت صد ساله‌ای که روز‌های آن را به روزه و شب‌های آن را به عبادت گذرانیده است و هر جماعتی که در این روز گردهم آیند و به ذکر پروردگار بپردازند، پراکنده نخواهند شد، مگر آنکه خواسته‌های آنان برآورده خواهد شد و در این روز هزاران رحمت از سوی پروردگار نازل می‌شود که ۹۹ درصد آن از آنِ کسانی است که روزش را به روزه و ذکر و شبش را به احیا و عبادت مشغول باشند.