شیعیانی که با شفاعت فاطمه معصومه (ع) بهشتی می‌شوند

خبرگزاری تسنیم: به نقل از شیخ محمد تستری در قاموس الرجال؛ در میان فرزندان حضرت موسی بن جعفر با همه کثرتشان، بعد از امام رضا (ع) کسی هم شأن حضرت معصومه (س) نیست. ایشان ملقب به "کریمه اهل‌بیت" بوده و به نقل از روایات در روز قیامت، به شفاعت ایشان همه شیعیان وارد بهشت می‌شوند.

در ایام ولادت حضرت معصومه سلام الله علی‌ها و دهه کرامت به سراغ دکتر سید محسن میرباقری رفته‌ایم و در رابطه با زندگی و مقامات این بانوی گرانقدر موضوعاتی را از محضر ایشان جویا شده ایم.

لطفاً درباره ابعاد مختلف زندگی حضرت معصومه (س) و مقام و منزلت ایشان نزد معصومین برایمان بفرمایید.

درباره وجود حضرت معصومه چند نکته را باید توجه داشت. اگر بخواهیم چند امامزاده مشهور که همه مسلمانان و شیعیان آن‌ها را می‌شناسند، نام ببریم، حضرت معصومه سلام الله علی‌ها در رده اول هستند.

نگاهی به تاریخ زندگی این بانو می‌اندازیم؛ ایشان در سال ۱۷۳ در مدینه از مادری به نام تکتم چشم به جهان گشودند و گفته اند دختر بزرگ حضرت موسی بن جعفر امام هفتم علیه السلام بوده اند. در سال ۲۰۰ هجری امام رضا علیه السلام به سمت ایران حرکت کردند. مأمون برای اهداف خود حضرت را به مرو دعوت کردند. زمانی که حضرت ولایتعهدی را به اجبار پذیرفتند البته با قیودی که برای این امر گذاشتند که ذره‌ای با الودگی‌های دستگاه خلافت ارتباطی نداشته باشند، یک مقام تشریفاتی شدند و بدین گونه از فرصت نهایت استفاده را کرده و با مناظراتی که انجام دادند و نماز بارانی به پا کردند، عظمت ویژه‌ای یافتند.

مقام رضا مقام بلندی است، اینکه راضی بر مرضی مقدم شده است، سرّش در این است که انسان باید از خدا راضی باشد تا مرضی او قرار گیرد.

جلوه و عظمت امامت و تشیع در زمان امام رضا (ع)

در زمان امام رضا علیه السلام جریاناتی پیش آمد که امامت و تشیع جلوه‌ی عظیمی پیدا کرد. از جمله آن‌ها این بود که با آمدن امام به ایران و مسأله ولایتعهدی بسیاری از مسائل دگرگون شد. در ایران زمزمه‌ها و قیام‌هایی علیه بنی عباس شده بود که گاهی ظاهر و چهره‌ای غیر اسلامی داشت ک. با آمدن امام به ایران امامزاده‌های بسیاری از بنی هاشم و شیعیان وارد ایران شده و به جای جای این کشور رفته و به تبلیغ اسلام حقیقی و تشیع پرداختند. از جمله این‌ها دختر موسی بن جعفر علیه السلام حضرت معصومه سلام الله علی‌ها بود که در حسب ظاهر هدف دیدن برادر و پیوستن به ایشان بود، اما گویی دست تقدیر برنامه‌ی دیگری داشت و خود حضرت هم از آن با خبر بودند.

در بین راه زمانی که حضرت معصومه سلام الله علی‌ها به ساوه رسیدند بیمار شدند. در این بین از شهر قم سؤال کردند و به ایشان گفتند که قم به این جا نزدیک است. حضرت خواستند که ایشان را به قم ببرند. در قم توسط پسران سعد اشعری و بزرگان قم مورد استقبال عظیمی گرفتند. بعد به خانه موسی بن خزرج بن سعد اشعری رفتند. ۱۷ روز در قم در قید حیات بودند و بعد از ۱۷ روز در آن شهر از دنیا رفتند.

ساخت اولین بارگاه برای حضرت معصومه (س)

حضرت معصومه سلام الله علی‌ها در باغی به نام بابلان دفن شدند. موسی بن خزرج، سایبانی بر قبر ایشان قرار دادند تا اینکه در سال ۲۵۶ دختر امام جواد علیه السلام به نام زینب اولین بارگاه را بر قبر حضرت معصومه بنا نهادند و این نکته مهمی است که ایشان در بین همه امامزادگان آمدند روی قبر حضرت معصومه بنایی را به عنوان شاخص نهادند و چه بسا در این زمینه از پدر بزرگوارشان دستورالعملی داشته اند. بعد‌ها در زمان شاه طهماسب در سال ۹۶۵ بارگاه جدید ساخته شد و به تدریج وضعیتی پیش آمد که امروز حرم حضرت معصومه سلام الله علی‌ها جزو حرم‌های درجه اول جهان اسلام و تشیع است.

در میان فرزندان موسی بن جعفر، حضرت معصومه بالاترین مقام را دارا هستند

در رابطه با مقام و منزلت این بانوی بزرگوار سخنان بسیاری گفته شده است؛ ابن سباق مالکی می‌گوید: به یقین بعد از امام رضا علیه السلام در میان فرزندان امام موسی کاظم، حضرت معصومه بالاترین مقام را دارا هستند؛ و همین طور شیخ محمد تستری در قاموس الرجال درباره حضرت معصومه سلام الله علی‌ها چنین بیانی دارد که در میان فرزندان حضرت موسی بن جعفر با همه کثرتشان، بعد از امام رضا کسی هم شأن حضرت معصومه سلام الله علی‌ها نیست با این که همه آن‌ها امام زاده بوده اند.

فدا‌ها ابوها؛ پدر این دختر به فدای او

در زمان امامت حضرت موسی بن جعفر عده‌ای از شیعیان به مدینه آمدند و به منزل امام هفتم وارد شدند. مطلع شدند که حضرت مسافرت هستند. سؤالات خود را را به منزل حضرت به دست حضرت معصومه دادندو ایامی را منتظر ماندند که حضرت از سفر باز گردند وتا پاسخ سؤالاتشان را دریافت کنند. بعد که دیدند حضرت نیامدند، به خانه حضرت مراجعه کردند تا سؤالات را بگیرند و بروند. مشاهده کردند که حضرت معصومه سؤالات را پاسخ فرموده اند. در راه بازگشت در خروج از مدینه حضرت موسی بن جعفر را در راه دیدند و گزارش دادند که ما سؤالاتی داشتیم و شما تشریف نداشتید، اما دختر شما پاسخ دادند. حضرت سؤالات و جواب‌ها را ملاحظه کردند. نوشته اند که حضرت سه مرتبه فرمودند؛ فدا‌ها ابو‌ها:پدر این دختر به فدای او.

در رابطه با حضرت زهرا سلام الله علی‌ها داریم که پیامبر رفتارها، جملات و تعابیری، چون "ام ابی‌ها و... " داشته اند که اعلام کننده عظمت خاص برای حضرت بود که شبیه این رفتار‌ها و بیانات را در رابطه با حضرت معصومه از سوی موسی بن جعفر می‌بینیم.

درجه‌ای از مقام عصمت برای حضرت معصومه (س)

از مجموعه بیانات و روایات احساس می‌شود که حضرت معصومه درجه‌ای از مقام عصمت را دارا بوده اند. "عالمة غیر معلمة"؛ جمله‌ای درباره اولیای خدا و مقامات عصمت به کار می‌رود که در رابطه با حضرت معصومه سلام الله علی‌ها نیز بیان شده است.

القاب حضرت معصومه (س)، تشریفاتی نبوده و منطبق با واقعیات است

نکته دیگر که جزو امتیازاتی برای این بانو ذکر شده و درباره هیچ امامزاده دیگری مطرح نیست، اینکه حرم ایشان حرم اهل بیت قلمداد شده است. تمام این خصوصیات نشان می‌دهد القابی که برای حضرت معصومه سلام الله علی‌ها گفته شده، القاب تشریفاتی نبوده و منطبق با واقعیات بوده است.

در میان فرزندان حضرت موسی بن جعفر با همه کثرتشان، بعد از امام رضا کسی هم شأن حضرت معصومه سلام‌الله‌علی‌ها نبوده و دیگر فرزندان موسی بن جعفر وجوشان قابل مقایسه با ایشان نیست با این که همه آن‌ها امام زاده بوده اند.

اخت الرضا ک. این ویژگی عام نسبت به همه امامزادگان از نسل موسی بن جعفر می‌تواند باشد. راضیة و مرضیة که این صفات در رابطه با حضرت زهرا سلام الله علی‌ها و در قرآن درباره نفس مطمئنه بیان شده است؛ "یا أَیَّتُهَا النَّفْسُ الْمُطْمَئِنَّةُ، ارْجِعِی إِلى رَبِّکِ راضِیَةً مَرْضِیَّة. نفس مطمئنه بالاترین حالتی است که نفس می‌تواند به آن دست یابد. چیزی که ابراهیم خلیل به دنبال او بود و از پروردگار درخواست کردند؛ "رَبِّ اَرِنی کَیْفَ تُحْیِ الْمَوْتى" «نشان بده مردگان را چگونه زنده می‌کنی؟» "قالَ أَ وَ لَمْ تُؤْمِنْ": فرمود: «مگر ایمان نیاورده‌اى؟» "قالَ بَلى‏ وَ لکِنْ لِیَطْمَئِنَّ قَلْبی‏" گفت: «چرا، ولى تا دلم آرامش یابد» و به اطمینان قلبی برسم.

اولیای خدا دنبال این هستند که خودشان از خدا راضی باشند

از خصوصیات نفس مطمئنه این است که راضیه و مرضیه است، هم از خدا راضی است و هم خدا از او راضی است. حال کدام مهم‌تر است خود بحثی است؛ اهل دلی می‌گفت: اهل تقوا به دنبال این هستند که خدا از آن‌ها راضی باشد که این بسیار مهم است، ولی اولیای خدا دنبال این هستند که خودشان از خدا راضی باشند، چرا که خدا سریع الرضا است، مهم این است که ما راضی باشیم. بله در نعمت‌ها از خدا راضی و خشنود هستیم، اما در کمبود‌ها و نقمت هاو در مشکلات باز هم راضی هستیم؟ مقام رضا مقام بلندی است، اینکه راضی بر مرضی مقدم شده است، سرّش در این است که انسان باید از خدا راضی باشد تا مرضی او قرار گیرد.

کسی به حرم حضرت معصومه برود دست خالی بر نمی‌گردد

یکی از القابی که اختصاص به حضرت معصومه دارد، "کریمه اهل بیت" است، لقبی که خاص ایشان بوده. ما در میان ائمه کریم اهل بیت داریم که اختصاص به امام حسن مجتبی است و نیز کریمه اهل بیت که خانم حضرت معصومه سلام الله علی‌ها می‌باشند. کرامت به معنای بزرگی و عظمت و بخشش فوق العاده، گشاده دست، اهل گذشت می‌باشد. به خداوند عرضه می‌داریم: یا اکرم الاکرمین:‌ای کسی که از کرامت‌ها کرامتش بالاتر است. کریم اهل بیت یعنی "مفتوح الباب للاحسان"؛ "کسانی که خانه کرامتشان برای احسان و بخشش باز است. " حضرت معصومه بسیار با کرامت هستند. کسی به حرم حضرت معصومه برود دست خالی بر نمی‌گردد و حاجتی بخواهد ان شاء الله به آن‌ها عطا می‌شود.

مرحوم آیت الله سید شهاب الدین مرعشی نجفی از پدرشان مرحوم آیت الله سید محمود نجفی مرعشی، نقل می‌کنند که؛ "من سال‌ها دنبال این بودم که قبر حضرت زهرا سلام الله علی‌ها را بیایم. سال‌ها نذر کردم، توسل جستم تا در خواب امام صادق یا باقر علیهما السلام را دیدم. (تردید از خود آیت الله نجفی بوده است.) در خواب به ایشان می‌فرمایند که چرا انقدر تلاش می‌کنی و نا آرام هستی؟ گفتم اقا من می‌خواهم قبر حضرت زهرا سلام الله علی‌ها را بدانم کجا است و حضوری بروم. حضرت فرمودند: (به این مضامین) مخفی بودن آن سری دارد که تا ظهور امام زمان علیه السلام هم امکان پیدا شدنش نیست.

نکته‌ای که حضرت در خواب می‌فرمایند این است که "علیک بکریمة اهل البیت". مرحوم آیت الله مرعشی گفتند: من فکر کردم حضرت زهرا سلام الله علی‌ها را می‌فرمایند که گفتم خوب آقا من هم دنبال همین امر بوده و به دنبال قبر حضرت زهرا سلام الله علی‌ها هستم. فرمودند: نه! حضرت معصومه در قم. بعد در ادامه به این مضمون فرمودند: هر جلالت و عظمتی که قرار بود در حرم حضرت زهرا سلام الله علی‌ها قرار دهند، آن را در حرم حضرت معصومه قرار داده اند و این نکته مهمی است که این در مورد هیچ کدام از امامزادگان دیگر مطرح نشده است.

اوضاع علم در آخرالزمان

در حدیثی مشهور است که علم در آخر الزمان مثل ماری که خود را جمع می‌کند، از کوفه خود را جمع کرده و به سمت قم پرتاب می‌کند و علم از آن جا به تمام دنیا منتشر می‌شود و قم مأمن و مأوای اهل بیت می‌شود که این هم شد.

از زمان مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری حوزه علمیه قم تأسیس شد. با اینکه در زمان رضاخان بود که عمامه‌ها بر می‌داشتند و اجازه نمی‌دادند لباس روحانیت باقی بماند. بعد در زمان آیت الله بروجردی حوزه توسعه یافت و اکنون هم بزرگترین پایگاه فق و دانش و معارف اهل بیت قم است و چقدر آثار از اینجا به دنیا توسعه داده و منتشر می‌شود.

هر جلالت و عظمتی که قرار بود در حرم حضرت زهرا سلام‌الله‌علی‌ها قرار دهند، آن را در حرم حضرت معصومه قرار داده اند و این نکته مهمی است که این در مورد هیچ کدام از امامزادگان دیگر مطرح نشده است

زیارتی که بهشتی شدن را واجب می‌کند

در روایت دیگری امام رضا (علیه السلام) خطاب به «سعد بن سعد اشعری» فرمودند:‌ای سعد! از ما قبری در نزد شما هست. سعد می‌گوید: عرض کردم: فدایت گردم، آیا قبر فاطمه دختر حضرت موسی بن جعفر (علیه السلام) را می‌فرمایید؟ امام رضا فرمودند: آری، هر کس او را زیارت کند در حالی که عارف به حقّ او باشد، بهشت از آن ِاوست.

شفاعت در رابطه با ایشان چه مفهومی دارد؟

در زیارتنامه حضرت معصومه بیان شده که یا فاطمه اشفعی لی فی الجنة. شفاعت یعنی همراهی، شفع یعنی جفت و وتر یعنی فرد. شفاعت به معنای جفت شدن، نفر دوم شدن است. کسی که می‌خواهد کاری را انجام دهد، به دلیلی کمک می‌گیرد یا نفر دومی را برای انجام کاری با خودش همراه می‌کند یا کسی با او برای کار همراه می‌شود. مثلا من باری را می‌خواهم بردارم برای من سنگین است از دیگری کمک می‌خواهم، او کمک می‌کند. او در حقیقت در انجام این کار شفیع من می‌شود.

آیا خداوند در کارهایش برای خودش شفیع می‌گیرد؟

با بررسی‌های بیشتر می‌بینیم که عمده کار‌های عالم با شفاعت انجام می‌شود. یعنی حکمت خدا اقتضا می‌کند که از ایادی خودش استفاده کند. آیا روزی دادن به طفل با خدا است یا خیر؟ بله با خداوند است "وَمَا مِن دَآبَّةٍ فِی الأَرْضِ إِلاَّ عَلَى اللّهِ رِزْقُهَا" خداوند پدر و مادر را مأمور می‌کند و روزی طفل را با محبتی که در قلب پدر و مادر می‌اندازد می‌رساند. خداوند در اداره جهان شفیعانی دارد که به اذن او عمل می‌کنند. فرق ما با کافران این است که آن‌ها می‌گفتند" خدا همکاران مستقلی دارد رب آب، رب باد، رب آتش که این‌ها مستقلاً کار‌ها را می‌دهند و اعتقاد ما این است که خدا به دست دیگران کارهایش را انجام می‌دهد، ولی این‌ها استقلالی ندارند و همه مأمور انجام فرمان خدا هستند؛ این تفکر توحید و آن تفکر شرک است. شفیع مأذون تفکر توحیدی و شفیع مستقل شرک است. خداوند در هدایت ما می‌توانست مستقل عمل کند، اما پیامبر صلی الله و علیه وآله را می‌فرستد و در حقیقت پیامبر کار خدا را انجام می‌دهد و این مأذون و به فرمان خداوند است.

شفاعت پارتی بازی نیست

در قیامت ظلمی وجود ندارد، ولی رحمت خدا گشوده استو این بخشش را توسط مأمورین خود انجام می‌دهد. پیامبر دوست دارد بندگان را شفاعت کند و خداوند هم این مأموریت را به دست ایشان قرار داده و به او واگذار می‌کند. شفاعت باز شدن باب رحمت خداوند است نه پارتی بازی.

مقام اول را در شفاعت پیامبر اکرم دارند است که ناظر بر کل صحنه قیامت هستند، بعد امیرالمؤمنین بعد ائمه هداة برای امت اسلام بعد انبیاء برای امت‌های خودشان و بعد مقربان. در بعضی روایات است که به بعضی مؤمنان وارسته متقین درجه‌ای از شفاعت را می‌دهند که می‌توانند تا حدودی به اذن خدا به دیگران کمک کند یا پدر و مادر