مسیر طولانی «حذف کنکور» بعد از حدود نیم قرن برگزاری

ایسنا: افراد زیادی در دنیا پس از اتمام دوران تحصیل در مدرسه با اهداف مختلفی به دنبال ادامه تحصیل در دانشگاه هستند و معمولا در همه کشور ها برای ورودبه دانشگاه ها به خصوص دانشگاه‌های برتر و سطح بالا رقابت وجود دارد. اما این رقابت در کشورهای مختلف از لحاظ سطح و نوع متفاوت است و معمولا کشورها برای پذیرش افراد در دانشگاه‌ها سازو کارهای متفاوتی را طراحی کرده‌اند تا ضمن استفاده بهینه از امکانات و همچنین حفظ سطح کیفی آموزش، افراد را بر اساس توانمندی و استعداد پذیرش کنند. این سازو کار در کشو ما بر اساس برگزاری یک آزمون سراسری تحت عنوان "کنکور"در نظر گرفته شده و سازمان سنجش آموزش کشور متولی برگزاری آن است و هر ساله در تیر ماه در قالب 4 گروه آزمایشی برگزار می‌شود. در ایران از اواخر دهه چهل، پذیرش در دانشگاه‌ها از طریق کنکور سراسری صورت می‌گیرد. اگرچه در ابتدا اشکالات این نحوه پذیرش دانشجو نمود زیادی نداشت، اما با گذشت سال‌ها از این نوع پذیرش به اعتقاد کارشناسان به دلایلی از جمله حافظه محور بودن سئوالات آزمون، تعیین تکلیف سرنوشت داوطلبان در آزمون چند ساعته و تحمیل فشار و استرس به داوطلبان و خانواده‌های آنها و در نهایت پذیرش بر اساس رتبه در رشته‌های مختلف و نه بر اساس توانمندی و استعداد، این شیوه پذیرش دانشجو مردود بر شمرده می‌شود. لزوم تمرکز بر افزایش خلاقیت و آموزش های مهارتی در دبیرستان در این رابطه دکتر آذر دخت داوری روانشناس در گفت‌وگو با ایسنا، اظهارکرد: کنکور در جامعه ما تبدیل به یک پدیده اجتماعی و شیوه‌ای شده است که علاوه بر تاثیر بر روی شخصیت روانی دانش‌آموز، بر وضعیت روانی خانواده‌ها نیز اثرگذار است. این روانشناس، اظهارکرد: وقتی وضعیت زندگی یک فرد در طول چند ساعت رقم می‌خورد و سرنوشت آینده وی توسط یک آزمون چند ساعته مشخص می‌شود، طبیعتا فشار روانی و استرس زیادی بر وی تحمیل می‌شود که این استرس هم در طول چند ساعتی که در آزمون حضور دارد و قبل از آن هم در طی سال‌های دبیرستان دانش‌آموزان را درگیر می‌کند. وی ادامه داد: دانش آموزان در مدارس به جای اینکه مهارت‌های لازم ارتباطی را فراگیرند و یا از کارگروه‌های آزمایشگاهی و کارگاه‌های مناسب برای آموزش و پرورش خلاقیت دانش‌آموز استفاده کنند در تمام طول تحصیل در دبیرستان تحت تاثیر مساله کنکور قرار هستند و فقط شیوه‌های صحیح تست زدن، سرعت داشتن در جواب دادن به سوال را آموزش می بینند. این روانشناس تاکید کرد: آسیب از این جهت وجود دارد که مسائلی که لازمه دانستن یک نوجوان است، آموزش داده نمی‌شود و در عین حال روش‌های و شیوه‌هایی به او یاد می‌دهند که بتواند فقط در کنکور موفق باشد و این بخشی از آسیب است. داوری همچنین از دیگر آسیب‌های کنکور عدم شناسایی استعدادهای فرزندان توسط خانواده‌ها را برشمرد و گفت: در جامعه بعضا مشاهده می‌شود که خانواده‌ها نمی‌دانند فرزندشان در چه رشته‌ای توانایی دارد و به دلیل اینکه آگاهی لازم را ندارند، فشار زیادی برای یادگیری بیشتر به دانش‌آموز وارد می‌شود و دانش آموزان هم تحت فشار روانی خانواده هستند و هم فشار روانی که از مدرسه برای آن ها به وجود می‌آید را باید تحمل کنند و در صورتی که فردی از توانایی یادگیری‌ پایین تری بهره مند باشد، فشار روانی مضاعفی بر وی بار می‌شود. وی با بیان اینکه کنکور همچنین آسیب های زیادی را برای افرادی که در آن پذیرش شده اند در بر دارد افزود: شرکت کنندگان در کنکور ضمن اینکه تمام این سال‌ها را هم در خانواده و هم در مدرسه تحت فشار بودند و زحمات زیادی کشیده‌اند وقتی در اولویت‌های اول خود پذیرفته می‌شوند احساس خوبی دارند، اما افرادی که در اولویت‌های آخر خود قبول می‌شوند این افراد علاقه‌مندی به رشته‌ای که در آن پذیرش شده‌اند ندارند و این مساله حامل پیامدهای ناخوشایندی است و دانش آموز احساس زیان‌دیدگی و عدم رضایت و رغبت به رشته‌ای که در آن پذیرش شده‌، دارد و احساس می‌کند نوعی جبر در تحصیل وی وجود دارد . به گفته این روانشناس مساله دیگری که باید مطرح شود، کاهش اعتماد به نفس دانش‌آموزی است که در کنکور قبول نشده است، در حالی که گاهی اوقات این دانش‌آموزان تلاش خود را نیز کرده‌اند، اما به دلیل استانداردهایی که در کنکور وجود دارد این دانش‌آموزان قبول نمی‌شوند و این مساله موجب کاهش اعتماد به نفس دانش‌آموز می‌شود که در آینده محور اساسی رفتارهای او باید قرار گیرد و در ابعاد روانی شخصیت او تاثیر بسیار بسزایی دارد. دکتر داوری اظهارکرد: وقتی فشارهای روانی خانواده و مدرسه بر روی افراد قرار می‌گیرد و میزان این فشارها در تحمل فرد نیست،این مساله به عنوان خشم فروخورده‌ همیشه همراه این فرد هست،‌ و اضطراب و استرس را برای وی به وجود می‌آورد که در شخصیت روانی دانش‌آموز در آینده تاثیرگذار است. وی تاکید کرد: بعید به نظر می‌رسد با وجود همه فشارها و استرس‌ها، دانش‌آموزان بتوانند در دوران تحصیلی لذتی از آموزش دیدن و درس خواندن ببرند. به نظر می‌رسد خانواده‌ها و مسئولین متولی کنکور به جای وارد کردن فشارهای روانی به دانش‌آموز بدون در نظر گرفتن فشارهایی که بر روی دانش‌آموز وجود دارد، باید تلاش کنند تا وی را به مهارت‌های اجتماعی و ارتباطی و مسائلی که خلاقیت او را افزایش می‌دهد و همچنین آموزش کارهای گروهی به دانش‌آموزان مسلح کنند . این روانشناس بیان کرد: سوال اساسی این است که اگر دانش‌آموز پروسه تست زدن و آزمون دادن را یاد بگیرد، آیا در آینده او تاثیری خواهد داشت؟ بنابراین به نظر می‌رسد باید تجدید نظری در توسط مسئولان صورت گیرد. حذف کنکور پس از سال ها اما و اگر به عنوان یک قانون در مجلس نهم تصویب شد که براساس آن باید در یک فرآیند چندساله 85درصد معدل دانش‌آموزان در ورود به دانشگاه تاثیر داشته باشد و تنها در برخی رشته‌های خاص که متقاضی زیادی دارند، کنکور برگزار شود. همچنین بر اساس مصوبات مجلس و در راستای حذف تدریجی کنکور، معدل امتحانات نهایی سال سوم دبیرستان با تأثیر ۲۵ درصد به صورت مثبت و معدل امتحانات نهایی پیش دانشگاهی با تأثیر ۵ درصد به صورت مثبت لحاظ مورد لحاظ قرار گرفت اما به گفته متولیان امر تا حذف کامل کنکور از فرآیند ورود به دانشگاه فاصله زیادی وجود دارد. آزمون سراسری علاوه بر آسیب‌هایی که به اعتقاد روانشناسان می‌تواند برای افراد در پی داشته باشد، می‌تواند تبعاتی نیز از نظر جامعه شناسی دربرداشته باشد و در این رابطه برخی جامعه شناسان نیز هم صدا با روانشناسان بر ضرورت حذف کنکور به عنوان عامل ایجاد انفکاک بین جوانان و بدنه جامعه تاکید می‌کنند. "کنکور" به تولید ناکامی در جامعه منجر می‌شود دکتر کوروش محمدی رئیس انجمن آسیب‌های اجتماعی با بیان اینکه کنکور در جامعه ما به نوعی به صورت اتوماتیک به تسلسل و انفکاک جوانان از بدنه اجتماعی جامعه گرایش دارد گفت: کنکور مرزبندی‌ای را صورت می‌دهد و با تولید یک استرس، جمعیتی را در قالب آزمونی برمی‌گزیند که این آزمون الزاما بیانگر همه توانمندی‌های فرد نیست، بلکه این آزمون کار سنجش محفوظات افراد و شرکت کنندگان را انجام می‌دهد و این مساله گاه موجب حذف استعدادهای ناب و ارزشمندی از میان جوانان می‌شود. وی ادامه داد: در واقع کنکور، گرایش به سمت زمینه‌های ایجاد انفکاک و استیصال جوانان دارد چراکه برای بخش عمده‌ای از جامعه ناکامی تولید می‌کند و گاه افراد به سمت افسردگی و حتی آسیب رساندن به خود سوق پیدا می‌کنند و حتی مواردی از خودکشی نیز در این زمینه گزارش شده است،‌ البته زمینه خودکشی افراد قطعا تنها کنکور نیست،‌ اما به عنوان یک علت تامه به ناکامی‌های افراد اضافه می‌کند و این ناکامی بزرگ محسوب می‌شود و موجب تصمیم‌گیری برای خودکشی می‌شود. این جامعه شناس با بیان اینکه کنکور برای کسانی که وارد دانشگاه‌ها می‌شوند، یک فرصت صرفا رقابتی بدون آموزه‌های یادگیری ایجاد می‌کند، اظهار کرد: این افراد با پذیرش و تحمل استرس بسیار شدیدی، صرفا در رقابتی قرار می‌گیرند که حتی اگر در این رقابت پیروز شوند از آن لحظه تحت تاثیر استرس‌های گذشته خود هستند و با بی‌انگیزگی کامل در محیط دانشگاه‌ها ادامه تحصیل می‌دهند. دکتر محمدی تاکید کرد: فشار روانی و استرس قوی‌ای که کنکور بر افراد وارد می‌کند، بخشی از افراد را از ادامه تحصیل به عنوان یک فرد با انگیزه دور می‌کند و برخی افراد تنها به دلیل رفع تکلیف تحصیل می‌کنند و همچنین براساس نتایج مطالعات افراد در دانشگاه دچار اهمال‌کاری می‌شوند و بنابراین نتیجه لازم را از خروجی‌های فارغ‌التحصیلان نمی‌بینیم. وی با اشاره به اینکه در فضای امروز نقش موثری از فارغ التحصیلان دانشگاهی در حوزه‌های پژوهشی، ‌کارکردی و علمی نمی‌بینیم، افزود: این مساله موجب می‌شود نیازهای جامعه به درستی در حوزه دانشگاه برطرف نشود و یا به عبارتی انطباق میان نیازهای جامعه و ورود و گرایش به سمت رشته‌های تحصیلی صورت نگیرد. این جامعه شناس بیان کرد: افراد در رقابت کنکور ناچار هستند براساس میزان رتبه خود، رشته تحصیلی خود را انتخاب کنند و نه براساس علاقه و استعداد و توانمندی خود و به همین دلیل است که ما در حال حاضر تعداد زیادی فارغ‌التحصیل بی کار در رشته‌های دانشگاهی می‌بینیم و در عین حال در حوزه‌هایی از صنعت و تولید کشور نیازمند نیروی تخصصی هستیم بنابراین این عدم تطابق ضرباتی را بر حوزه علمی جامعه وارد می‌کند. دکتر محمدی تاکید کرد: به طور کلی، کنکور بر فرد و خانواده تبعات زیادی را دارد که موجب اضطراب اجتماعی و استرس منتشر در خانواده‌ها و بخصوص مادران می‌شود که نگران فرزندان خود هستند و عمدتا شاهد افرادی هستیم که بدون علاقه به رشته‌هایی ورود پیدا می‌کنند که بعدها کارکرد مناسب را در آن رشته‌ها ندارند و جذب فعالیت‌های دیگر می‌شوند. به دنبال تبعات منفی ای که روانشناسان و جامعه شناسان برای کنکور برمیشمرند کارشناسان آموزشی نیز شیوه های بهتری را برای پذیرش در دانشگاه ها توصیه می کنند. برخی کارشناسان با ارجاع به روش های دیگر کشورها برای پذیرش دانشجو دردانشگاه ها بر این امر که برگزاری کنکور سراسری و همچنین نحوه پذیرش دانشجو در کشور نیازمند بازنگری است تاکید می کنند و اعتقاد بر حذف کنکور حداقل در رشته هایی با متقاضی کمتر، دارند. ضرورت استفاده از تجربیات کشورهای موفق در زمینه پذیرش دانشجو دکتر محمدحسین پورکاظمی اظهارکرد: برای پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها، معیارهایی را لازم داریم تا بتوانیم افراد را بپذیریم. در این پذیرش، معیار می‌تواند نتایج وضعیت علمی هر فرد که علاقه‌مند به تحصیل در رشته خاصی در دانشگاه‌ است، باشد که بیانگر صلاحیت‌های علمی فرد در آن رشته بخصوص باشد. وی ادامه داد: در دنیا سیستم پذیرش دانشجو به این صورت است که در برخی کشورها به هیچ وجه کنکور به مفهومی که ما در کشور خود داریم،‌ ندارند و تنها سوابق تحصیلی دانش‌آموز در دوره تحصیلی در نظر گرفته می‌شود و براساس سوابق تحصیلی دانشگاه‌ها راسا دانشجو را پذیرش می‌کنند. این کارشناس مسائل آموزشی اظهارکرد: در کشور آمریکا با وجود اینکه دانشگاه‌ها راسا اقدام به پذیرش دانشجو می‌کنند، اما کمپانی‌هایی نیز وجود دارد که در بخش خصوص فعالیت می‌کنند و این کمپانی‌ها به برگزاری آزمون‌هایی می‌پردازند و هر شخص که تقاضای پذیرش در دانشگاه‌ها را دارد در این آزمون‌ها شرکت می‌کند. وی ادامه داد: برخی از این کمپانی‌ها آزمون‌های تخصصی نیز دارند و افرادی که درخواست پذیرش در دانشگاه‌های بزرگی همچون هاروارد را دارند در این آزمون‌های تخصصی شرکت می‌کنند و زمانی که افراد درخواست پذیرش در دانشگاه خاصی را دارند، نتایج این آزمون‌ها توسط شرکت‌ها برای دانشگاه‌ها فرستاده می‌شود و دانشگاه‌ها تصمیم به پذیرش دانشجو می‌گیرند و حتی یکی از معیارهای رتبه‌بندی دانشگاه‌ها در آمریکا این است که درصد زیادی از افرادی که توسط شرکت‌ها معرفی می‌شوند برای پذیرش در دانشگاه رد می‌شوند. دکتر پورکاظمی با اشاره به ساز و کار کشور انگلیس برای پذیرش دانشجو در دانشگاه ها، گفت: در این کشور دو آزمون A-Level وجود دارد که افرادی که می‌خواهند در دانشگاه‌ها پذیرش شوند، باید این آزمون‌ها را پشت سر بگذارند و برخی کشورها نظیر ژاپن،‌ چین، ترکیه و کره نیز همانند ایران کنکور برگزار می کنند اما اصولا در همه جای دنیا دانشگاه در پذیرش دانجو تعیین کننده است. وی تاکید کرد: در حال حاضر در کشور ما 85 درصد پذیرش‌ها براساس سوابق تحصیلی است و هر شخصی تقاضای ورود به دانشگاه‌های علمی کاربردی را داشته باشد، نیازی به کنکور ندارد و با ارائه معدل درخواست پذیرش می‌کند و بر همان اساس و انتخاب‌هایی که دارد پذیرش می‌شود. وی افزود: در حال حاضر نزدیک به 80 درصد رشته‌ها در دانشگاه آزاد نیازی به کنکور ندارند و داوطلب نیازی به شرکت در کنکور ندارد و براساس سوابق تحصیلی پذیرش انجام می‌شود به این معنی که در حال حاضر به قدری ظرفیت اضافه شده است که برای حضور در برخی از رشته‌ها به هیچ وجه کنکور نیاز نیست. دکتر پورکاظمی تصریح کرد: در حال حاضر در رشته‌های پزشکی و دندانپزشکی به طور کلی 10 هزار نفر ظرفیت پذیرش داریم، اما 500 هزار نفر برای ورود به این رشته‌ها ثبت‌نام کرده‌اند و از بین این 500 هزار نفر کسانی که معدل بالای 19.5 دارند، در حدود 20 هزار نفر هستند، بنابراین امکان پذیرش همه این افراد وجود ندارد، بنابراین با این وضعیت یا باید شرایط را برای پذیرش توسط خود دانشگاه‌ها فراهم کنیم یا آزمونی نظیر کنکور برگزار کنیم. رئیس مرکز سنجش آموزش پزشکی ادامه داد: در گروه‌های ریاضی، علوم انسانی و هنر مجموع شرکت کنندگان، از داوطلبان رشته‌ تجربی بسیار کمتر است و رقابت در این گروه‌ها برای ورود به دانشگاه‌های برتر وجود دارد. وی تصریح کرد: تمام فشارها در حال حاضر برای حضور در رشته‌های خاص و دانشگاه‌های برتر است. بنابراین یا باید به سمت آزمون‌هایی برویم که دانشگاه‌ها در آن‌ها تعیین کننده باشند و سوابق تحصیلی و نمره این آزمون‌ها تصمیم‌گیری شود و یا کنکور همچنان وجود داشته باشد. دکتر پورکاظمی خاطرنشان کرد: برگزاری امتحان نهایی نیز که امسال برگزار شد، یکی از راهکارها بود و اگر وزارت آموزش و پرورش بتواند این امتحان را در سه سال متوالی برگزار کند، استفاده از نتایج همین آزمون‌ها براساس قانون مجلس می‌توان همین آزمون‌ها را ملاک پذیرش قرار داد و بر همین اساس موسسات کنکور نیز می‌توانند بر روی آماده‌سازی دانش‌آموزان در امتحانات نهایی متمرکز شوند البته ماهیت امتحان‌های نهایی این است که امتحان رقابتی نیستند و ملاکی هستن و تعیین می‌کنند که آیا فرد صلاحیت دریافت مدرک را دارد یا خیر. وی با تاکید براینکه کنکور، مشکلات خود را در پی دارد ولی ما نتوانسته‌ایم جانشین مناسبی برای کنکور پیدا کنیم خاطرنشان کرد: به نظر می‌رسد بهتر است به تجربیات دنیا مراجعه کنیم و از مدل‌های موفق در کشورهای پیشرفته در این زمینه استفاده کنیم. به گزارش ایسنا، با وجود اینکه سال هاست نحوه پذیرش دانشجو از طریق کنکور سراسری با انتقادهایی مواجه است و همچنین با وجود مصوبه مجلس شورای اسلامی در راستای حذف کنکور به نظر می رسد حذف این آزمون در ایران با چالش‌های زیادی همراه باشد، زیرا روش مناسبی به عنوان جایگزین برای جذب دانشجو در دانشگاها دیده نشده است. از آنجایی که امروزه اساس ساختار اقتصاد کشورها را سرمایه‌های انسانی تشکیل می‌دهند به نظر می رسد باید این نیروهای انسانی بر اساس اهداف توسعه پایدار تحت پذیرش و آموزش در دانشگاه‌ها قرار گیرند. البته تحقق این امر نیازمند تغییر در نحوه پذیرش دانشجویان است به گونه‌ای که دانشجو بر اساس توانمندی‌ها و علائق شخصی و نیازهای جامعه مورد پذیرش قرار گیرد.