بی‌توجهی به تربیت معلم بحران آفرید
سند تحول بنیادین برای اجرا با مشکلاتی مواجه است و آن‌گونه که وزیر آموزش و پرورش می‌گوید صرفاً بخش‌های آسان آن اجرا شده است،، اما تا زمانی که معلمان و مدیران مدارس با مفاهیم سند آشنا نباشند تحولی ایجاد نخواهد شد.
خبرگزاری تسنیم: سند تحول بنیادین برای اجرا با مشکلاتی مواجه است و آن‌گونه که وزیر آموزش و پرورش می‌گوید صرفاً بخش‌های آسان آن اجرا شده است،، اما تا زمانی که معلمان و مدیران مدارس با مفاهیم سند آشنا نباشند تحولی ایجاد نخواهد شد.
هفته معلم امسال، دیدار فرهنگیان با رهبر معظم انقلاب به‌شیوه‌ای متفاوت رقم خورد و رهبر انقلاب برای نخستین بار با حضور در دانشگاه فرهنگیان با دانشجومعلمان، اساتید دانشگاه و مسئولان آموزشوپرورش دیدار کردند.
در این دیدار رهبر معظم انقلاب پیرامون آموزشوپرورش به موضوعات مختلفی اشاره کردند که می‌توان سرفصل‌های آن را این‌گونه نام برد: سند تحول بنیادین: "مطالبه اصلی من از آموزش و پرورش این است که برای تحقق سند تحول، زمانبندی دقیقی معین و این سند اجرا شود".
معاونت پرورشی: "من بار‌ها بر موضوع معاونت پرورشی تأکید کرده‌ام و انتظار این است وزیر محترم که فردی باانگیزه و بانشاط هستند، این موضوع را به‌طور جدی پیگیری کنند".
دانشگاه فرهنگیان: "دانشگاه‌های تربیت معلم باید از نظر کیفی و کمّی توسعه یابند، زیرا تا چند سال آینده تعداد زیادی از معلمان بازنشسته می‌شوند و کشور با بحران کمبود معلم مواجه خواهد شد. متأسفانه در خصوص دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه‌های تربیت معلم کوتاهی شده است و این دانشگاه‌ها از لحاظ استاد، بودجه و فضای آموزشی دچار کمبود‌های جدی هستند".
یکی از مطالبات جدی رهبر معظم انقلاب، اجرای سند تحول بنیادین بود و درباره چرایی اجرای فقط ۱۰ درصد از این سند سؤال داشتند؛ اگرچه سند تحول بنیادین در سال ۹۱ مصوب و رونمایی شد، اما در تمام سال‌های اخیر صرفاً اجرای آن در ساختار خلاصه شده است به‌گونه‌ای که شاهد تغییر نظام آموزشی به ۶.۳.۳ بودیم و مراحل اصلی این سند وارد فاز اجرا نشده است.
در همین رابطه سید محمد بطحایی وزیر آموزشوپرورش می‌گوید "اخیراً در پایشی که از اجرای این سند انجام دادیم مشخص شد در استقرار سند آن گونه که باید جلو نرفته‌ایم و اجرای آن در بخش‌هایی است که آسان بوده و در بخش‌های کیفی درصد اجرا پایین‌تر است".
اما دلیل اصلی عدم اجرای سند تحول بنیادین چیست؟ معلمان به‌عنوان عناصر اصلی ایجاد تحول تا چه‌اندازه نسبت به این سند و محتوای آن شناخت دارند؟ عادت به روزمرگی و مقاومت در برابر تحول تا چه‌اندازه در عدم اجرای سند مؤثر است و از سوی دیگر بدنه آموزشوپرورش به‌ویژه در سطوح میانی تا چه‌اندازه باور لازم به اجرای سند تحول را دارد؟
دانشگاه فرهنگیان که مسئولیت مهم تربیت معلم و تأمین نیروی انسانی برای نظام آموزشوپرورش کشور را به‌عهده دارد به‌دلیل بی‌توجهی و کاهش تعداد پذیرش دانشجو در سال‌های گذشته هم‌اکنون با مشکلاتی مواجه است که از تأمین معلم مورد نیاز کشور ناتوان است و در چنین شرایطی مسئولان با کاهش جذب پذیرش دانشجومعلمان به‌روش تعهد خدمت، شیوه پذیرش از طریق استخدام را در پیش گرفته‌اند، شیوه‌ای که شاید در بحث مباحث مالی و با نگاه چرتکه‌ای به آموزشوپرورش، هزینه‌های کمتری را نسبت به دوره چهارساله تربیت معلم به‌همراه دارد.
* وضعیت تدوین زیرنظام‌های سند تحول بنیادین
در همین رابطه مجید رعنایی معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش با اشاره به اینکه سند تحول جامع و منسجم است و آینده‌پژوهانه تهیه شده اظهار کرد: قرار است تا سال ۱۴۰۴ با اجرایی شدن راهکار‌ها و سیاست‌های سند تحول بنیادین، آموزش و پرورش از وضعیت موجود به یک وضعیت مطلوب برسد و برای اجرا، این سند نیازمند گذر از چند لایه است؛ نخست لایه نظری که اتفاق افتاده و تدوین سند انجام شده است، پس از آن لایه برنامه‌ای است و تمام تلاش این بود برنامه‌هایی که قرار است راهکار‌ها را عملیاتی کند در آموزشوپرورش تدوین شود برهمین اساس ۶ زیرنظام سند تحول که نقش اسناد واسطه‌ای را دارند تدوین شده‌اند و از میان آن‌ها چهار زیرنظام تصویب شده و دو زیرنظام در دستور کار شورای عالی آموزشوپرورش است.
وی افزود: چهار زیرنظام سند تحول بنیادین مصوب شده و در دستور کار آموزشوپرورش است و برنامه‌های سالانه براساس آن تدوین می‌شود، هم‌اکنون زیرنظام برنامه درسی تصویب شده است و کتاب‌های درسی براساس این برنامه تدوین می‌شوند. زیرنظام فضا، تجهیزات و فناوری تصویب شده است و ساخت‌وساز مدارس براساس آن انجام می‌شود. زیرنظام مدیریت و راهبری که مدیریت مدارس براساس آن انجام می‌شود و زیرنظام پژوهش و ارزیابی نیز تصویب شده‌اند، اما دو زیرنظام مدیریت و راهبری و پژوهش و ارزیابی هنوز ابلاغ نشده‌اند.
رعنایی گفت: دو زیرنظام تربیت معلم و تأمین منابع انسانی و زیرنظام تأمین و تخصیص منابع مالی آماده شده و برای بررسی در دستور کار شورای عالی آموزشوپرورش است.
* رویکرد اصلی در تحول تأمین معلم از طریق دانشگاه فرهنگیان است
معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش در ادامه سخنان خود با اشاره به موضوع دانشگاه فرهنگیان بیان کرد: رویکرد اصلی در بحث‌های تحولی این است که ورودی‌های آموزشوپرورش از طریق دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی وارد شوند تا بتوانند برنامه‌های تحولی را در آموزشوپرورش انجام دهند البته مجلس مصوباتی دارد که بخشی از نیرو‌ها از طریق مصوبات مجلس برای استخدام تأمین می‌شوند.
وی درباره نظارت بر نحوه اجرای سند تحول بنیادین در آموزشوپرورش گفت: کارگروه هماهنگی و پایش برنامه‌های اجرایی سند تحول بنیادین در شورای عالی آموزش و پرورش مستقر است و دائم بر برنامه‌هایی که در آموزشوپرورش اجرا می‌شود نظارت و بازخورد‌ها را ارائه می‌کند همچنین کمیته پایش در شورای عالی انقلاب فرهنگی تأسیس شده است که مسئولان آموزشوپرورش درباره پیشرفت برنامه‌ها به آن‌ها گزارش می‌دهند اخیراً نیز وزیر آموزشوپرورش سامانه جدیدی تحت عنوان پایش برنامه‌های تحول را ایجاد کرده است البته ارتباط این سامانه فعلاً با معلمان برقرار نیست و اطلاعات خود را از استان‌ها دریافت می‌کند به‌گونه‌ای که می‌توان بررسی کرد؛ در هر راهکار سند تحول چقدر پیشرفت داشته‌ایم و در چه مواردی پیشرفت نبوده است و علت آن چیست؟
* چرایی طولانی‌شدن تدوین زیرنظام منابع انسانی و منابع مالی
رعنایی درباره چرایی طولانی شدن تدوین زیرنظام‌های سند تحول بنیادین بیان کرد: آموزشوپرورش تجربه تدوین و اجرای برنامه‌های راهبردی را نداشته است و یکی از عواملی که باعث طولانی شدن کار شد نداشتن تجربه بود، البته در بحث زیر نظام منابع مالی و منابع انسانی نیاز به هماهنگی با سازمان اداری و استخدامی و سازمان مدیریت داشتیم همچنین باید منتظر می‌ماندیم تا سایر زیرنظام‌ها تدوین و بعد زیرنظام مالی با پیش‌بینی‌های اولیه تدوین و تصویب شود.
* تحول با بخشنامه ایجاد نمی‌شود
معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش با ابراز اینکه تحول به‌صورت بخشنامه‌ای انجام نمی‌شود، افزود: تحول نیازمند تغییر در نگرش‌ها و نگاه‌هاست وقتی در نگاه مدیر، معلم و کارشناس اتفاقی نیفتد تحول رخ نمی‌دهد و انرژی زیادی گرفته شد تا گفتمان تحول را برای اجرای برنامه‌ها فراهم کنیم. در بحث اجرای سند تحول تلاش آموزشوپرورش با توجه به منابع و فرصت‌های در اختیار قابل قبول است و تمام تلاش این است در برنامه‌ریزی‌ها نگاه تحولی وجود داشته باشد و دائم نسبت برنامه‌ها با سند تحول را رصد می‌کنیم تا در اجرای تحول شاهد تضعیف، تحریف و تحمیل نباشیم.
وی تأکید کرد: برنامه‌های تحولی به زیرساخت نیاز دارد، برخی زیرساخت‌ها قانونی است که باید توسط مجلس فراهم شود، از سوی دیگر در بحث مالی نیاز به سرفصل ویژه برای اجرای سند تحول داریم تا هر سال برای اجرای برنامه‌های تحولی در سرفصل بودجه‌ها ردیف اجرای سند تحول مدنظر قرار بگیرد.
* تربیت ۴۶ هزار معلم در افق ۱۴۰۴ توسط دانشگاه فرهنگیان و رجایی
معاون دبیرکل شورای عالی آموزشوپرورش یادآور شد: در برنامه زیرنظام منابع انسانی در افق ۱۴۰۴ تعداد فارغ‌التحصیلان دانشگاه فرهنگیان و شهید رجایی سالانه در حوزه فنی و حرفه‌ای ۵ هزار نفر، در دوره ابتدایی ۲۵ هزار نفر، متوسطه اول ۱۲ هزار نفر و متوسطه دوم ۴ هزار نفر تعیین شده است.
* بی‌توجهی به تربیت معلم بحران نیروی انسانی را رقم زد
در همین رابطه محمدرضا فتحی استاد دانشگاه فرهنگیان با اشاره به اینکه هنوز این تفکر در بخشی از مسئولان وجود دارد که آموزشوپرورش را هزینه‌ای می‌دانند، گفت: این دیدگاه باعث شد دوره تربیت معلم که نیرو‌های کیفی ترییت می‌کرد تعطیل شود و در دو دهه اخیر بار‌ها ۴۰ هزار نفر ۳۰ هزار نفر استخدام نیرو در آموزشوپرورش داشتیم و در سه سال اخیر نیز روند بدین شکل است در حالی که باید بر تربیت معلم تأکید شود و بی‌توجهی به آن باعث بحران نیروی انسانی در آموزشوپرورش شده است و در سال تحصیلی جاری با گذشت چند ماه از آغاز سال تحصیلی کلاس درس خالی داشتیم.
* در شرایطی که کمبود معلم وجود دارد ظرفیت جذب دانشگاه فرهنگیان کاهش یافت
وی افزود: برآورد نیاز به نیروی انسانی به‌سادگی قابل محاسبه بود و وضعیت فعلی قابل توجیه نیست، وزیر آموزشوپرورش اعلام کرده است تا سال ۱۴۰۰ حدود ۳۰۰ هزار نفر از آموزشوپرورش بازنشسته می‌شوند، اما در شرایطی که این وزارتخانه با کسری نیروی انسانی مواجه بود دانشگاه فرهنگیان پذیرش خود را کاهش داد البته با استقرار رئیس جدید اعلام شده است که می‌توانند ۲۵ هزار دانشجومعلم را پذیرش کنند.
این استاد دانشگاه فرهنگیان بیان کرد: در سال تحصیلی ۹۷ــ۹۶، ۷ هزار نفر در دانشگاه فرهنگیان جذب شدند و با بحث ردیف استخدامی مواجه هستیم که از ۲۵ هزار ردیف استخدامی ۱۸ هزار نفر از طریق ماده ۲۸ یعنی استخدام جذب می‌شوند یعنی فارغ التحصیلان دانشگاهی که رشته مرتبط خوانده‌اند جذب و دوره یک‌ساله معلمی را طی می‌کنند، اما به‌دلایلی که عمدتاً مادی است این دوره آموزشی به یک ترم خلاصه شده است و از ۲۵ هزار ظرفیت ۷ هزار ظرفیت به دانشگاه فرهنگیان اختصاص دارد.
فتحی گفت: تجربه نشان داده است بهترین معلمان از دوره تربیت معلم هستند و دانشگاه فرهنگیان در سال ۹۱ به‌دنبال تجربه تربیت معلم ایجاد شد. آموزش‌هایی که در این دانشگاه ارائه می‌شود تحت عنوان تربیت معلم فکور برای تربیت معلمی است که نیاز‌های امروز مدارس و دانش‌آموزان را پاسخ دهد.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سند تحول بنیادین در دانشگاه فرهنگیان تدریس می‌شود، عنوان کرد: یکی از نقد‌ها عدم اطلاع جامعه و معلمان از سند تحول است، اما در دانشگاه فرهنگیان دروسی برای تبیین سند تحول وجود دارد و برخی سرفصل‌های دروس متأثر از سند تحول بنیادین است.
* بازخواست صوری از آموزشوپرورش
ابوالفضل کمالی مدیر سابق آموزشوپرورش منطقه هفت اظهار کرد: از سال ۹۱ تا به امروز فقط چهار زیرنظام سند تحول بنیادین تدوین و تصویب شده است و دو زیرنظام بسیار مهم آن هنوز تصویب نشده، وزیر آموزشوپرورش آبان سال گذشته اعلام کرد این دو زیرنظام تا سه ماه دیگر تدوین و تصویب خواهد شد، اما این اتفاق هنوز نیفتاده است.
وی افزود: پیش‌بینی می‌شود آمار بازنشستگان و معلمان مورد نیاز در مهر ۹۷ بیش از ۸۰ هزار نفر است همچنین موج جدیدی از افزایش تعداد دانش‌آموزان آغاز شده است. در بحث نیروی انسانی آموزشوپرورش چند نگرانی وجود دارد؛ کمبود، توزیع نامناسب، و نیروی اضافه در برخی جنسیت‌ها، به‌عنوان مثال در برخی مناطق ۸۵ درصد معلمان خانم هستند و نیرو‌های ناکارآمد.
مدیر سابق آموزشوپرورش منطقه هفت بیان کرد: اینکه آموزشوپرورش به‌خاطر عدم اجرای برنامه‌های تحولی در شورای عالی آموزشوپرورش و شورای عالی انقلاب فرهنگی بازخواست می‌شود صوری است و اتفاقات نشان می‌دهد این روند به‌خوبی انجام نمی‌شود به‌عنوان مثال در بحث حذف آزمون مدارس سمپاد و نمونه دولتی از پایه هفتم هرچند تصمیم خوبی بود، اما زمان آن اصلاً خوب نبود و مردم با شوک مواجه شدند، این قانون باید به شورای عالی می‌رفت و شورا، چون با وزیر همکار نزدیک است آن را تأیید کرد و شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز آن را تأیید نکرد، آیا نباید نگران این مسائل بود که نظارتی وجود دارد یا خیر؟
دیدگاه تان را بنویسید