واژه رمضان به چه معنی است؟

باشگاه خبرنگاران جوان: ماه رمضان در بین ماه‌های قمری از قداست و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در باب معنای واژه رمضان آمده است: ۱. واژه رمضان مشتقی از «رَمَض» به معنای شدّت حرارت و حرارت سنگ بر اثر شدّت حرارت خورشید است. [۱]همچنین گفته شده که این کلمه از «حرّ» گرفته شده که به معنای برگشت از بادیه به شهر می‌باشد. [۲]بنا بر این وقتی گفته می‌شود، ارْتِمَاضاً [رمض‏]من الحزن؛ یعنی باطن آن مرد از غم و اندوه سوخت، یا وقتی گفته می‌شود، ارْتِمَاضاً [رمض‏]لِفُلان؛ یعنی براى فلانى اندوهگین شد، و همچنین وقتی گفته می‌شود، ارْتِمَاضاً {رمضتْ} کبدُهُ؛ یعنی کبد او تباه شد؛ مثل این که گونه‏ اى بیمارى او را می‌سوزاند. [۳]۲. «رمضان» از کلمه «رمیض»، به معناى ابر و باران در پایان‏ چلّه تابستان و ابتداى فصل پاییز است که گرماى تابستان را دور می‌کند. به این دلیل این ماه را «رمضان» گفته‌اند که بدن‌هاى آدمیان را از گناهان می‌شوید. [۴]۳. «رمضان» بر گرفته از «رمضت النصل ارمضه رمضاً» است؛ به این معنا که نیزه را میان دو سنگ می‌گذاشتند و بر آن می‌کوفتند تا نازک شود. [۵]به این تعبیر، رمضان؛ یعنى، انسان خود را میان طاعت الهى قرار می‌دهد تا نفس او نرم و آماده‌ی بندگى شود. ۴. معناى «رمضان» در روایات؛ در بسیارى از احادیث اهل بیت‏ (ع) از گفتن کلمه «رمضان» به تنهایى نهى شده و سفارش شده است که آن‌را «ماه رمضان» نام گذارند؛ زیرا «رمضان» یکى از اسماء الهى است. [۶]از امام علی (ع) نقل شده است: «نگویید رمضان، بلکه بگویید ماه رمضان و احترام آن را رعایت کنید». [۷]. امّا در اصطلاح، رمضان نام ماه نهم از ماه‌هاى عربى و ماه روزه اسلامى است و آن ماه نزول قرآن است: «شَهْرُ رَمَضانَ الَّذِی أُنْزِلَ فِیهِ الْقُرْآنُ ...» [۸]و {۹}.

حقیقت و باطن ماه مبارک رمضان هر آنچه که در عالم هستی وجود دارد، حقیقت و باطنی دارد؛ زیرا دنیا تنزّل یافته‌ی عوالم بالا است. هرچه در عالم دنیاست نمونه‌ای است از آنچه در عالم معنا است. احکام و قوانین الهی هم که در دنیا به صورت دین و دستورات عبادی ظهور کردند، اسرار و باطنی دارند. اشیا، زمان‌ها و مکان‌ها نیز دارای حقیقت و باطن می‌باشند. یکی از آن زمان ها، ماه مبارک رمضان است. در فرهنگ اسلامی ماه رمضان یکی از مهم‌ترین و محترم‌ترین ماه‌های سال است؛ ماهی که نزد مسلمانان به ماه عبادت و طهارت معروف بوده و آن را -به تعبیر پیامبر (ص) - ماه خدا می‌نامند. [۱۰]امام سجاد (ع) در صحیفه سجادیه در استقبال از ماه مبارک رمضان با بیانی شیوا و رسا از ماه رمضان سخن گفته و حقیقت آن را روشن ساخته است. ما در این مقال تنها گوشه‌ای از آن را بیان می‌کنیم. امام در این دعا، ابتدا خداوند متعال را جهت هدایت شدن به دین الهی و بهره‌مندی از نعمت بندگی و عبادت، شکر می‌کند و سپس می‌فرماید: «سپاس خداى را که از جمله آن راه‌های هدایت، ماه خود، ماه رمضان را قرار داد. ماه روزه، ماه اسلام، ماه طهارت، ماه آزمایش، ماه قیام، ماهى که قرآن را در آن نازل کرد، براى هدایت مردم، و بودن نشانه‏ هایى روشن از هدایت و مشخص شدن حق از باطل، و بدین جهت برترى آن ماه را بر سایر ماه‌ها بر پایه احترامات فراوان، و فضیلت‏هاى آشکار روشن نمود». [۱۱]توصیف ماه رمضان با عباراتی؛ نظیر ماه اسلام، ماه نزول قرآن، حاکی از آن است که در نظر امام سجاد (ع) و در مکتب اهل بیت (ع)، ماه مبارک رمضان، عرصه‌ای برای تجلی حقیقت اسلام است؛ یعنی تسلیم محض در برابر خداوند متعال. این عرصه، مجالی است تا بندگان خدا به امر و رضای او، حتی از نیاز‌های طبیعی و حلال خود چشم‌پوشی کنند و سر تسلیم بر بندگی شکوه‌مند خالق بی همتای خویش فرود آورند. این تمرین یک ماهه در کفّ نفس و خودداری از درخواست نفسانی، تمرینی مفید و نیکو است برای تقویت اراده و خویشتن داری در باقی سال؛ چون انسانی که یک ماه به دستور الهی در مقابل خواست حلال نفس خویش مقاومت کرده و فقط به خاطر رضای خداوند از نیاز‌های طبیعی خود مانند خوردن و آشامیدن اجتناب نموده است، این قدرت را خواهد داشت تا در یازده ماه دیگر سال در مقابل وساوس شیطانی و درخواست‌های نفسانی خویش مقاومت نموده و اهل تقوا و رستگاری شود. ماه مبارک رمضان، ماه طهارت است. ماهی که بنده وجود خود را از تمایلات مادی و حیوانی زدوده و با روزه ضمن تطهیر جسم، به تطهیر جان نیز می‌پردازد تا روحش در عالم پاکی و رشد و تعالی، از انوار هدایت بخش خدای متعال بهره‌مند شود. پس می‌توان گفت: حقیقت ماه رمضان عبارت است از: آزادی از خود؛ آزادی از خود حیوانی، و تولد خود الهی. ماه مبارک رمضان، ماه تخلق به اخلاق الهی است و حقیقت و باطن آن عبارت است از: رسیدن به لقای خداوند. در حدیثی آمده است که خداوند سبحان فرمود: «الصَّوْمُ لِی وَ أَنَا أَجْزِی بِه‏»؛ [۱۲]روزه مال من است و من خود به آن جزا می‌دهم. بعضی کلمه «اجزی» در این روایت را به صیغه مجهول «اُجزَی» خوانده اند؛ یعنی روزه برای من است و من پاداش آن هستم. حیف است که انسان به خودش و به غیر خدا و به هر آنچه که متغیر است، دل ببندد؛ زیرا هرچه غیر خدا است، در معرض زوال و تغییر است و نمی‌تواند جزای انسان باشد؛ جزای روزه دار، لقای حق است. [۱۳]________________________________________ [۱]. ابن منظور، محمد بن مکرم‏، لسان العرب، ج. ‏۷، ص. ۱۶۰، چاپ سوم‏، دار صادر، بیروت، ۱۴۱۴ ق‏. [۲]. همان. [۳]. مهیار، رضا، فرهنگ أبجدی عربی - فارسی، ص. ۴۱، بی تا، بی جا. [۴]. لسان العرب، ج. ‏۷، ص. ۱۶۱. [۵]همان، ص. ۱۶۲. [۶]. ‏طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تحقیق: حسینی‏، سید احمد، ج. ۲، ص. ۲۲۳، کتابفروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم، ۱۳۷۵ ش. [۷]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج. ۴، ص. ۶۹، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، ۱۴۰۷ ق. [۸]. بقره، ۱۸۵. [۹]. قرشى، سید على اکبر، قاموس قرآن، ج. ‏۳، ص. ۱۲۳، چاپ ششم، دار الکتب الإسلامیة، تهران، ۱۳۷۱ ش‏. [۱۰]شیخ صدوق، أمالی، ص. ۹۳، انتشارات کتابخانه اسلامیه، ۱۳۶۲. [۱۱]. صحیفه سجادیه کامله، شعرانی، ابوالحسن، دعای ۴۴، ص. ۲۶۷، چاپ ششم، قائم آل محمد، قم، ۱۳۸۶ ش. [۱۲]. شیخ صدوق، من ‏لایحضره ‏الفقیه، ج. ۲، ص. ۷۵، انتشارات جامعه مدرسین، قم، ۱۴۱۳ ق. [۱۳]. جوادی آملی، عبد الله، حکمت عبادات، ص. ۳۳ و ۱۳۱- ۱۳۵ و ۱۴۵- ۱۴۷، اسراء، قم، چاپ اول، ۱۳۷۸ ش.

انتهای پیام/ ماه رمضان چه ماهی است؟