درآمد میلیاردی دانشگاه‌ها از طولانی شدن دوره دکتری
تعداد زیادی از دانشجویان دوره دکتری دانشگاه‌های بزرگ کشور، اکنون علیرغم نگارش تمام و کمال رساله دکتری خود به دلیل شروط عجیب و غریبی که مدیران دانشگاهی برای آن‌ها وضع کرده اند، قادر به دفاع از رساله خود و اتمام تحصیل نیستند؛ دانشجویانی که مجبورند به همین دلیل به صورت روزانه ده‌ها هزار تومان جریمه شوند.
روزنامه کیهان: تعداد زیادی از دانشجویان دوره دکتری دانشگاه‌های بزرگ کشور، اکنون علیرغم نگارش تمام و کمال رساله دکتری خود به دلیل شروط عجیب و غریبی که مدیران دانشگاهی برای آن‌ها وضع کرده اند، قادر به دفاع از رساله خود و اتمام تحصیل نیستند؛ دانشجویانی که مجبورند به همین دلیل به صورت روزانه ده‌ها هزار تومان جریمه شوند.
امروزه بسیاری از دانشجویان دکتری دانشگاه‌های کشور که سنوات قانونی تحصیل آن‌ها به پایان رسیده است و براساس روال قانونی باید ضمن دفاع از رساله دکتری‌شان، از دانشگاه فارغ‌التحصیل شوند به دلیل برخی ساز و کار‌های عجیب و غریب حاکم بر دانشگاه‌های کشور قادر به انجام این مهم نیستند. دوره دکتری در ایران بر اساس روال قانونی و منطقی شامل ۴ ترم دوره آموزشی و ۴ ترم دوره پژوهشی می‌شود که دانشجو باید پس از پایان دوره پژوهشی ضمن ارائه مدرک زبان معتبر در آزمون جامع شرکت کند و نمره قبولی خود را اخذ کند. اگرچه بسیاری از دانشجویان در این مرحله از تحصیل‌شان دچار مشکلات فراوانی می‌شوند و به دلیل افتادن درس، افتادن آزمون جامع و یا عدم توانایی برای ارائه نمره زبان قادر به طی این مرحله بر اساس روال عرف آن نمی‌شوند، اما حتی اگر دانشجویی بدون مشکل از این دوره به سلامت عبور کند در دوره پژوهشی نیز ممکن است دچار مشکلات فراوانی شود که سنوات تحصیلی او را از حد مجاز افزایش می‌دهد. برخلاف شرط‌های دوره آموزشی مقطع دکتری که چندان غیرمعقول به نظر نمی‌رسند و پذیرفته شدن در واحد‌های درسی، گذراندن آزمون جامع و ارائه مدرک زمان برای یک دانشجوی دکتری موضوعی بدیهی است، اما در دوره پژوهشی بسیاری از مشکلات پیش روی دانشجو از توان مدیریت او خارج است و فرصت مناسبی برای کسب درآمد توسط دانشگاه‌ها می‌شود. در دوره پژوهشی دانشجوی دکتری باید با انتخاب یک موضوع برای رساله و تصویب آن در گروه آموزشی آن را زیر نظر یک یا دو استاد راهنما انجام دهد و برای دفاع، از آن مقاله علمی استخراج کند. شرط انتشار مقاله از رساله چند سالی هست که در اکثر دانشگاه‌های بزرگ کشور متداول شده است و اگر دانشجویی امکان انتشار مقاله از رساله خود را نداشته باشد، اجازه دفاع از رساله به او داده نمی‌شود؛ شرایطی که باعث می‌شود دانشجو نتواند دوران تحصیل خود را در بازه قانونی به پایان برساند و وارد سنوات غیر مجاز می‌شود. در رشته‌های علوم انسانی برای دانشجویان دکتری ارائه یک تا دو مقاله علمی پژوهشی از رساله اجباری است و اگر دانشجو امکان استخراج و انتشار مقاله پیدا نکند اجازه دفاع به او داده نمی‌شود و با ورود سنواتش به بازه غیرقانونی شامل جریمه می‌شود. این شرایط برای دانشجویان فنی و مهندسی به مراتب سخت‌تر است. چراکه آن‌ها مجبورند برای گرفتن مجوز دفاع از رساله خود یک یا دو مقاله آی اس‌ای در ژورنال‌های خارجی منتشر کنند و با اخذ گواهی انتشار از آن‌ها در ایران از رساله خود دفاع کنند؛ شرایطی که بسیاری از دانشجویان امکان انجامش را ندارند و ناچار می‌شوند ماه‌ها و چه بسا سال‌ها منتظر بمانند و در این مدت جریمه‌های میلیونی به دانشگاه محل تحصیل پرداخت کنند. دو نکته مهم در شرط انتشار مقاله از رساله دکتری وجود دارد که گویا مدیران دانشگاهی چشمانشان را بر روی آن بسته‌اند و تمایلی ندارند به آن حتی فکر کنند، چراکه منافع قابل توجهی از این مسیر عاید آن‌ها می‌شود. اول اینکه تعداد زیادی از فصلنامه‌های علمی پژوهشی داخلی اکنون اسیر لابی‌گری‌های پشت پرده هستند و امکان انتشار مقاله در آن‌ها تنها برای اعضای هیئت تحریریه و سفارش شده‌های آن‌ها فراهم است. با مروری بر مقاله‌های منتشر شده در فصلنامه‌های داخلی و مقایسه نام اساتید با نام اعضای هیئت تحریریه و داوران این مهم کاملاً قابل اثبات است. با پذیرش این حقیقت ناگفته پیداست که مقاله استخراج شده از یک رساله دکتری حتی اگر نو، بدیع و عالمانه باشد ممکن است به دلیل نبود امکان لابی و سفارش حتی در دور داوری نیز قرار نگیرد و یا در اولویت‌های آخر فصلنامه قرار بگیرد. در مورد ژورنال‌های خارجی نیز نکته مهم این است یک دانشجوی دکتری دانشگاه‌های داخل پس از سال‌ها وقت و انرژی که صرف پژوهش می‌کند به دلیل این قانون عجیب دانشگاه‌های کشور ناچار است رساله خود را در اختیار پژوهشگران و سرویس‌های علمی خارج قرار دهد و اجازه دفاع یا عدم دفاع خود را از آن‌ها بگیرد. گویی هیچ نهاد و ابزار مناسبی در کشور برای این مهم وجود ندارد. به نقل از تابناک؛ این شرایط البته بازار کاسبی را برای برخی بنگاه‌های کلاهبرداری و چاپ مقاله نیز داغ می‌کند و یکی از دلایل اصلی شیوع پدیده نگران‌کننده و تأسف برانگیزی، چون مقاله و پایان نامه فروشی می‌شود. همه آنچه مورد‌اشاره قرار گرفت، سبب می‌شود دانشجوی دکتری حتی اگر شایسته فارغ‌التحصیلی از مقطع دکتری باشد، امکان قانونی دفاع را پیدا نکند و چندین ترم بیشتر در دانشگاه باقی بماند. طولانی شدن دوره دکتری از سویی زمان و انرژی دانشجو را تلف می‌کند و از سویی نیز سبب می‌شود تا این دانشجویان به دلیل هر ترم اضافه ماندن در دانشگاه بین ۴ میلیون تا ۸ میلیون تومان وابسته به رشته تحصیلی جریمه شوند. پرسشی که اینجا مطرح می‌شود، این است که آیا نمی‌توان برای تعیین صلاحیت دفاع از یک رساله و سنجش اصالت اثر راه‌های قانونی و منطقی دیگری را فراهم کرد که هم امکان دفاع از رساله‌های بی‌کیفیت فراهم نشود و هم این شرایط ناعادلانه و غیرمنطقی از بین برود؟! در این بین، اما گناه دانشجویی که در این فرآیند توان انتشار مقاله را به دلیل نداشتن رابطه ندارد و مقاله هایش به داوری گذاشته نمی‌شوند، ولی رساله‌اش از کیفیت بالای علمی برخوردار است، چیست؟ دانشگاه‌های کشور تا چه زمان بنا دارند علم و دانش و دانشجو را ابزار درآمدزایی خود کنند؟ با روندی که بر شرایط علمی کشور حاکم است، چه افقی می‌توان برای توسعه علم در کشور متصور شد؟
دیدگاه تان را بنویسید