گذری بر زندگی حافظ شیرازی

رپورتاژ آگهی: در مقاله فال حافظ آنلاین از سایت کوکا با زندگی نامه خواندنی یکی از بزرگترین شاعران ایران زمین بیشتر آشنا خواهیم شد :

حافظ شیرازی از محبوب ترین شعرای ایران زمین است که با گذشت قرن ها، آثارش نه تنها در ایران بلکه در سراسر نقاط جهان به شهرت رسیده است.

تاکنون زندگی نامه و اشعار حافظ مورد بررسی و پژوهش بسیاری از بزرگان ادبیات ایران و جهان قرار گرفته است. موضوع اشعار حافظ بسیار متنوع بوده و بیشتر درباره معشوق، فراق، عرفان الهی و آشکار ساختن دورویی می باشد.

از اشعار حافظ به صورت مکرر در موسیقی سنتی ایرانی، هنرهای تجسمی و خوشنویسی استفاده شده است. ایرانیان در مراسم مختلف سنتی و ملی به ویژه عید نوروز و شب یلدا به خواندن غزلیات حافظ پرداخته و تفال به دیوان حافظ سنتی دیرینه محسوب می شود.

شمس الدین محمد بن بهاالدین محمد حافظ شیرازی ، از شاعران نامی و غزلسرایان مشهور ایران و جهان می باشد که در زمینه شعر از آثار مولانا، سعدی و نظامی پیروی کرده است. اگرچه شهرت حافظ زبانزد عام و خاص است و اشعار او تاثیر عمیقی روی فرهنگ و زندگی مردم ایران زمین داشته است اما جزئیات کمی از زندگی او در دسترس است.

شیخ حافظ شیرازی در سال 727 هجری قمری برابر با سال 1326 میلادی در شیراز متولد شد. بهاالدین، پدر حافظ تاجر زغال سنگ بود. حافظ دو برادر بزرگ تر از خودش داشت ( طبق روایتی دیگر، یک خواهر و یک برادر داشته است).

گفته شده حافظ در سنین کودکی و با گوش کردن به صوت قرآن پدرش توانست کل قرآن را حفظ کند و علت تخلص "حافظ" نیز به این دلیل می باشد. همچنین دردوران نوجوانی اشعار شاعران بزرگی همچون سعدی، عطار، مولانا و نظامی را از بر بود.

هنگامی که پدر حافظ از دنیا رفت بدهی های زیادی داشت و حافظ و مادرش با دنیایی از قرض به نزد عمویش رفتند. به دلیل فقر و تنگدستی، حافظ مجبور شد مدرسه روزانه را رها کرده و از سن کم در یک مغازه لباس و سپس در نانوایی کار کند.

شیخ حافظ شیرازی در سن 21 سالگی ( یا 20 یا 27 سالگی) در حالی که هنوز در نانوایی کار می کرد و نان را به منطقه ثروتمندنشین شهر می رساند، برای اولین بار با "شاخه نبات" یار و معشوق شیرین زبانش، دیدار کرد. در آن زمان هنوز با شیخ عطار که بعدها در رکابش شاگردی کرد، ملاقات نکرده بود.

شاخه نبات دختر زیبای 14 ساله ای بود که حافظ مسحور زیبایی و کمالات او شد، اما در عین حال گمان می کرد این دختر برای عشق او ارزشی قائل نخواهد شد. حافظ اذعان داشته برای رسیدن به وصال یار، به مدت 40 شبانه روز در آرامگاه بابا کوی شب زنده داری کرد و با دعا و استعانت از پروردگار، سرانجام به مراد دل رسیده و با شاخه نبات ازدواج کرد، او در بسیاری از اشعارش به صورت مکرر از شاخه نبات یاد کرده است.

برخی معتقدند ازدواج حافظ در سال های 744 تا 745 هجری قمری و در زمان پادشاهی ابواسحاق بوده است. حاصل این ازدواج یک فرزند بود. حافظ علاقه زیادی به همسرش داشت به طوری که بعد از درگذشت او تا پایان عمر تجدید فراش نکرد.

در مورد نام همسر حافظ نیز روایات متعددی وجود دارد، برخی معتقدند نامش "شاخه نبات" است، اما از آن جایی که این نام چندان رایج نبوده ممکن است حافظ شیرین زبانی معشوقش را به شاخ نبات تشبیه کرده باشد:

حافظ چه طرفه شاخ نباتی ست کلک تو کش میوه دلپذیرتر از شهد و شکر است

گروهی دیگر بر این اعتقاد هستند که نام همسر حافظ، نسرین بوده به طوری که در 14 غزل نام نسرین را آورده، اما حافظ هیچگاه مستقیما از نام همسرش در اشعار سخن نگفته و این موضوع در هاله ای از ابهام باقی می ماند:

به بوی او دل بیمارِ عاشقان چو صبا فدای عارض نسرین و چشم نرگس شد

مرگ همسر حافظ در یکی از مسافرت ها اتفاق افتاد و دوری از دیار و همسر باعث شد حافظ از آرامگاه واقعی او اطلاعی نداشته است:

ای نسیم سحر آرامگه یار کجاست منزل آن مه عاشق کش عیار کجاست

عقل دیوانه شد آن سلسله ی مشکین کو دل ز ما گوشه گرفت ابروی دلدار کجاست

ساقی و مطرب وی جمله مهیاست ولی عیش بی یار مهیا نشود یار کجاست

حافظ از باد خزان در چمن دهر مرنج فکر معقول بفرما گل بی خار کجاست

پسر حافظ نیز مدتی بعد از فوت مادرش، در دوران جوانی و در سفر به هند از دنیا رفت. اگرچه طبق برخی پژوهش ها، حافظ دارای دو فرزند بوده که فرزند دومش را در سن 7 سالگی از دست داده است.

دلا دیدی که آن فرزانه فرزند نصیبش بودی از این تاق رنگین

به جای لوح سیمین در کنارش فلک بر سر نهادش لوح سنگین

حافظ در سنین 20 تا 30 سالگی یکی از شاعران دربار ابواسحاق شد، در طول این مدت شهرت و نفوذ زیادی در شیراز به دست آورد.

در سن 33 سالگی اتفاق سیاسی ناخوشایندی رخ داد، امیر مبارزالدین به شیراز حمله کرد و شیخ ابواسحاق متواری شد، مدتی بعد ابواسحاق را کشتند و این اتفاق غم انگیز در روحیه حافظ تاثیر بدی گذاشت به طوری که در برخی اشعار به این حوادث اشاره کرده و درباره ابواسحاق چنین گفت که:

یاد باد آنکه سر کوی تو ام منزل بود دیده را روشنی از خاک درت حاصل بود

5 سال بعد و زمانی که حافظ 38 ساله بود، شاه شجاع، پدرش مبارزالدین را زندانی کرد و حافظ دوباره به منصب خود بازگشت اما بعد از مدتی رابطه اش با شاه شجاع تیره شد و در سن 48 سالگی برای ایمنی جانش از شیراز به اصفهان رفت.

حافظ در سن 52 سالگی به دعوت شاه شجاع دوباره به شیراز بازگشت.

از جمله نقاط عطف و روحانی در زندگی شیخ حافظ شیرازی، ملاقاتش با عطار بود که بعد از ازدواجش صورت گرفت. او تا پایان عمر از عطار به عنوان مراد و استادش یاد کرده و در برخی اشعار نیز به این مسئله اشاره کرده است.

از جمله دانستی های عجیب درباره حافظ این است که گفته شده در سن 60 سالگی، به مدت 40 شبانه روز، در یک دایره که به دور خود کشیده بود زندگی کرد. قدرت ذهنی و جسمی مورد نیاز برای این تمرین روحی در چنین سن و سالی حیرت انگیز است.

طبق روایات متعدد، در صبحگاه روز چهلم که مصادف با چهلمین سالگرد اولین دیدار حافظ و عطار بود، به نزد استادش رفت، عطار یک جام نوشیدنی به او داد و با نوشیدن آن جام، بعد معنوی و درک جدیدی از خدا به روی حافظ گشوده شد.

حافظ بیش از نیمی از غزلیاتش را از حدود سن 60 سالگی تا زمان مرگش سروده است، موضوع اشعار او بیشتر عرفانی و با موضوع وحدت وجود می باشد.

حافظ شیرازی، شاعر گرانقدر و عارف بزرگ ایرانی در سال 792 هجری قمری دنیا را وداع گفته و به ملکوت اعلی عروج کرد.

حافظ دارای تخلص و القاب متعددی می باشد که از آن جمله می توان به لسان الغیب، ترجمان الاسرار، لسان العرفا، ناظم الاولیا، بلبل شیراز، خواجه عرفان، خواجه شیراز، کاشف الحقایق، مجذوب سالک و ترجمان اللسان اشاره کرد.

حافظ شیرازی از همان زمان که در قید حیات بود، در سراسر جهان اسلام توسط شاعران معاصر از بغداد تا هند مورد تحسین واقع شده و امروز محبوب ترین شاعر در میان ایرانیان و از شاعران بزرگ جهان است که آثار او در اکثر کتابخانه های بسیاری از کشورها از جمله آذربایجان، ارمنستان و گرجستان به وفور یافت می شود.

اشعار حافظ توسط بسیاری از شاعران و بزرگان دنیای غرب از جمله گوته، ثورو و رالف امرسون مورد تحسین و از حافظ به عنوان "شاعر شاعران" نام برده شده است. در سال 1771 میلادی، آثار حافظ توسط ویلیام جونز (محقق هندی) برای اولین بار به انگلیسی ترجمه شد.

- دیوان حافظ شامل 500 غزل، 42 رباعی و چندین قصیده می باشد که در طول 50 سال سروده است. از آن جایی که حافظ تنها در لحظاتی که خاص و الهام بخش بود به سرودن اشعارش می پرداخت، به طور متوسط در هر سال فقط 10 غزل سروده و تمرکز او خلق اثری شایسته مقام واقعی معشوق بوده است.

- گردآوری دیوان حافظ که توسط محمد گل اندام در سال 1410 میلادی و 22 سال بعد از مرگ حافظ تالیف شده است.

- یکی از شاگردان حافظ به نام سید کاظم انور 569 غزل از حافظ را جمع آوری کرد.

از مهم ترین خصوصیت های اشعار حافظ قدرت تاویل پذیری است. به طوری که هر کس دیوان حافظ را باز می کند و غزلی می خواند، با توجه به شرایط روحی و حال و هوای خود برداشت خاصی از شعر خواهد داشت، گویی حافظ آن شعر را فقط برای حال آن لحظه او سروده است!

گوته و امرسون از مشهورترین افرادی هستند که حافظ را مورد تحسین قرار داده و هر دوی آن ها اشعار حافظ را به انگلیسی ترجمه کردند و گوته پس از بررسی ژرف اشعار، به سادگی گفت:" حافظ همتایی ندارد!"

اشعار حافظ توسط متفکران بزرگ دنیای غرب از جمله نیچه و آرتور کانن دویل (خالق شخصیت شرلوک هولمز) مورد ستایش قرار گرفته است. گارسیا لورکا و یوهانس برامس حافظ را ستوده و حتی گفته می شود ملکه ویکتوریا در مواقع خاص و ضروری از دیوان حافظ مشورت می گرفته است!

نیچه در نوشته هایش بارها از نام حافظ در کنار گوته یاد کرده و از هر دو به عنوان قله های خردمندی ژرف نام برده است.

گوته : حافظ در اشعارش حقیقت انکارناپذیر را ماندگار کرده است…. او هیچ همتایی ندارد!

امرسون : حافظ از چیزی نمی ترسد، او بسیاری چیزها می بیند، کل را می بیند و تنها فردی است که آرزوی دیدنش را داشته ام یا دوست دارم مانند او باشم.

ادوارد فیتزجرالد : حافظ بهترین نوازنده کلمات است.

ای.جی. باربری : حافظ در میان هموطنانش همانند شکسپیر برای ما، مورد احترام است.

علامه محمد تقی جعفری : شکوه و زیبایی بیان هنری شعر حافظ به ‏اندازه‏ ای است که شخص را، چه بداند و چه نداند، حتی چه بخواهد و چه نخواهد، چنان متحیر می کند که آن معنا را که در حال شنیدن یامطالعه و احساس عمیق آن است، مانند حقیقت مطلق و مستقل از دیگر واقعیات درمی ‏یابد.

شهریار : حافظ را ببینید که غزلش هیچ گاه بلندو طولانی نیست، هر مصرع آن، نقش ضمیر همه فارسی زبان‏ هاست… این همه شاعر هستند، هیچ کدام سعدی و حافظ نمی ‏شوند.

دکتر عبدالحسین زرین‏ کوب : عارف و عامی، هر یک در حد وسع و فهم خویش از سخن حافظ ذوق می ‏یابند و لذت حاصل می‏ کنند.

شهید مطهری : شعر حافظ، نیرویی از زیبایی دارد که هر کسی که آن را می‏ شنود، به سوی آن کشیده می‏ شود.

بهاالدین خرمشاهی : حافظ آموزگار نیست، معلم اخلاق نیست، واعظ نیست، امّا نفوذ کلام عظیمی دارد. شعرش بی‏ آن که ارشادی یا تعلیمی باشد، زندگی ‏آموز سده ‏ها و هزاره ‏هاست.

استاد معین 60 ضرب المثل برگرفته از اشعار حافظ را در کتاب "حافظ شیرین سخن" بیان کرده است. از جمله:

• پای ما لنگ است و منزل بس دراز
• دست ما کوتاه و خرما بر نخیل
• در کار خیر حاجت هیچ استخاره نیست
• صلاح مملکت خویش خسروان دانند
• ما ز یاران چشم یاری داشتیم
• تکیه بر جای بزرگان نتوان زد به گزاف

در تقویم رسمی ایران روز 20 مهر با نام روز بزرگداشت حافظ شیرازی انتخاب شده است. در این روز در آرامگاه حافظیه مراسمی با حضور پژوهشگران و محققان ایرانی و خارجی برگزار می گردد.