نظر امام صادق (ع) درباره تذهیب و نگارش قرآن با طلا

خبرگاری مهر: از این که امام صادق (ع) نگارش قرآن با طلا را عیب گرفت و فرمود: بهتر آن است که قرآن را با همان روش سابق و با قلم بنگارید، نشان می‌دهد که آنان با نگارش قرآن با طلا موافق نیستند. با توجه به بحث و گفتگو‌هایی که در چند روز اخیر درباره نگارش قرآن با طلا رخ داده با صرف نظر از بحث‌های پیرامونی در این باره، مناسب است دیدگاه اهل بیت (ع) را درباره تذهیب قرآن بازتاب دهیم. ۱. بدون تردید آن دست از هنرمندانی که قرآن را با طلا می‌نگارند، هدف خیر داشته و درصدد انتشار بیش از پیش فرهنگ قرآنی و معرفی این کتاب آسمانی به مخاطبان مختلف اند؛ به ویژه مورد اخیر که شنیدم از مال شخصی این کار را انجام داده و از کشتی به عنوان نماد نجات بهره برده است. ۲. فارغ از نیت هنرمندان، بازخوانی متون دینی نشان می‌دهد که پیشوایان دینی و آموزه‌های آنان با همراه ساختن امور منتسب به دین با آرایه‌ها و پیرایه‌های دنیوی روی خوش نشان نداده و گاه نهی‌های آنان تاسرحد حرمت پیش رفته است. از نمونه‌های آن ورود روایات مختلف در نهی از تزیین مساجد و به ویژه مطلا کردن در و دیوار آن‌ها است؛ چنان که از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمود: «لا تزخرفوا مساجدکم، کما زخرفت الیهود والنصاری بیعهم.» وضعیت موجود در کنیسه ها، کلیسا‌ها و معابد مختلف که نقش و نگار‌های زرین در همه جای آن‌ها مشهود است، به نیکی این فرمایش رسول اکرم و نگرانی ایشان از شبیه شدن مساجد مسلمانان به این دست از مراکز را تایید می‌کند. ساده بودن کعبه به عنوان مهم‌ترین مسجد مسلمانان که قطعاً مورد تاکید اهل بیت (ع) بود، گواه این مدعا است. باز در همین راستاست که از هر گونه دریافت همراه با شرط مزد برای تعلیم قرآن ابراز ناخشنودی شده است. این بحث چندی پیش در درس خارج این ناچیز در بررسی روایات «بَابُ کَرَاهَةِ الْأُجْرَةِ عَلَی تَعْلِیمِ الْقُرْآنِ مَعَ الشَّرْطِ» در جلسه ۳۱۷ تاریخ ۲۵/۷/۹۶ مورد بررسی قرار گرفت. بر همین اساس، اهل بیت نسبت به مطلا کردن قرآن و به عبارت روشن‌تر نسبت به نگارش قرآن با طلا ابراز ناخشنودی کردند و اگر دلالت روایات را تاسر حد حرمت ندانیم، قطعاً کراهت و ناخشنودی آنان از این امر قابل اثبات است. از دست قضا بحث مطلا کردن قرآن در درس خارج فقه جلسه ۳۲۴ و در تاریخ ۱/۹/۹۶ ارایه شد. مرحوم شیخ حر عاملی در کتاب تجارت بابی را با این عنوان گشوده است: «۳۲- بَابُ أَنَّهُ یُکْرَهُ أَنْ یُعَشَّرَ الْمُصْحَفُ بِالذَّهَبِ ...» دو روایت ذیل در این باب ناظر به بحث ماست: ۱. «عِیسَی عَنْ سَمَاعَةَ قَالَ: سَأَلْتُهُ عَنْ رَجُلٍ یُعَشِّرُ الْمَصَاحِفَ بِالذَّهَبِ فَقَالَ لَا یَصْلُحُ فَقَالَ إِنَّهُ مَعِیشَتِی فَقَالَ إِنَّکَ إِنْ تَرَکْتَهُ لِلَّهِ جَعَلَ اللَّهُ لَکَ مَخْرَجاً.» طبق این روایت علامت گذاری در پایان هر ده آیه با طلا که گویا در عصر اهل بیت (ع) رواج پیدا کرده بود، مکروه اعلام شده است. ۲. مُحَمَّدِ بْنِ الْوَرَّاقِ قَالَ: عَرَضْتُ عَلَی أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع. کِتَاباً فِیهِ قُرْآنٌ- مُخَتَّمٌ مُعَشَّرٌ بِالذَّهَبِ وَ کُتِبَ فِی آخِرِهِ سُورَةٌ بِالذَّهَبِ فَأَرَیْتُهُ إِیَّاهُ فَلَمْ یَعِبْ فِیهِ شَیْئاً إِلَّا کِتَابَةَ الْقُرْآنِ بِالذَّهَبِ فَإِنَّهُ قَالَ لَا یُعْجِبُنِی أَنْ یُکْتَبَ الْقُرْآنُ- إِلَّا بِالسَّوَادِ کَمَا کُتِبَ أَوَّلَ مَرَّةٍ. طبق این روایت امام صادق (ع) نگارش قرآن با طلا را عیب گرفت و فرمود: بهتر آن است که قرآن را با همان روش سابق و با قلم بنگارید. این امر نشان می‌دهد که آنان با نگارش قرآن با طلا موافق نیستند. مراجعه به آراء فقهاء نیز نشان می‌دهد که برخی از آنان تذهیب قرآن و کتابت آن با طلا را حرام و لی عموماً مکروه می‌دانند.