سابقه سیاه گسلی که زلزله تهران را راه انداخت!

تابناک: سامانه گسل شمال تهران با طول تقریبی ۱۰۰ کیلومتر، گسلی فعال است که متوسط دوره بازگشت زلزله‌های روی این گسل حدود سه هزار و پانصد سال است. ممکن است زلزله ۱۱۷۷ میلادی (شرق بوئین زهرا- اشتهارد) ناشی از فعالیت این سامانه گسلی بوده باشد. زمین‌لرزه باستانی در حدود سه هزار و دویست سال قبل در اثر جنیایی این گسل رخ داده است. گسل شمال تهران توان ایجاد زمین‌لرزه‌های با بزرگای بیش از ۷ تا ۷.۵ را دارد. بر اساس شواهد از وقوع زمین‌لغزش‌های بزرگ روی این گسله می‌توان رخداد توان لرزه‌زایی- با بزرگای ۷.۵ تا ۷.۸ را نیز برای گسل شال تهران لحاظ کرد.

مهدی زارع نوشت: پهنه رومرکز پسلرزه‌ای زلزله دهم شهریور ۱۳۴۱ بوئین‌زهرا در راستای پهنه گسله ایپک واقع شده است. قطعه‌ای از گسل زمین‌لرزه‌ای ایپک که در زمین‌لرزه ۱۰/۶/۱۳۴۱ (و احتمالاً در سال ۵۵۶ خورشیدی) فعال شده است در حد فاصل بین این تلاقی‌های ساختاری در خاور اشتهارد تا جنوب بوئین زهرا و شمال آبگرم واقع است.

قطعات گسل زمین‌لرزه‌ای ایپک در راستای مرز بین کوه و دشت در جنوب دشت قزوین و در جنوب بوئین زهرا و در ادامه روند گسل جنوب اشتهارد (به سوی باختر) و به موازات گسل قدیمی ایپک در مرز پستی و بلندی یاد شده مشاهده شد. قطعه گسل‌های زمین‌لرزه‌ای در زمان زمین‌لرزه با گسیختگی‌های سطحی و تغییرمکان‌های قائم (بخش جنوبی بالا آمده بود) و راستالغز چپگرد به صورت ناپیوسته مشهود بوده است.

در جنوب توفک و شمال باختر رودک در حال حاضر مرز‌های پستی و بلندی (حدفاصل پادگانه آبرفتی و بخش مسطح مخروط افکنه‌های پای دامنه) قابل مشاهده است. پهنه رومرکزی زلزله ۱۳۴۱ بوئین زهرا محل رخداد زلزله‌های مخرب تاریخی، به‌ویژه در راستای گسل ایپک بوده است. زلزله ۱۳۴۱ بوئین‌زهرا با پس‌لرزه‌های مهمی (نظیر پس‌لرزه ۱۳/۷/۱۳۴۱ با بزرگای ۵.۵=mb) همراه بود. پهنه رومرکزی زلزله‌های مهم تاریخی (به‌ویژه زلزله ۵۵۶) دقیقاً در ادامه روند لرزه‌ای بوئین‌زهرا (به سوی خاور ناحیه زلزله زده در سال ۱۳۴۱)، واقع بوده است. علاوه بر آن با مقایسه روند خاوری- باختری لرزه‌ای می‌توان به لرزه خیزتر بودن روند خاوری- باختری در این ناحیه (نسبت به راستا‌های شمال خاور- جنوب باختر و شمال باختر- جنوب-خاور) پی برد.