آیا نمی‌توانستیم زلزله را پیش‌بینی کنیم؟/ حیوانات زلزله را پیش از وقوع می‌فهمند
مقیاس ریشتر که به جنوب کالیفرنیا اختصاص داده شد و این مقیاس برای مقابله با زلزله در آن زمان مفید بوده و اکنون تنها یک تصویر ناقص از خطرات را ارائه می‌دهد
سرویس اجتماعی فردا: زلزله کرمانشاه حالا دیگر تمام ایران را در غم و اندوه فرابرده است و خاطره تلخ زلزله وحشتناک بم را در اذهان ملت بیدار کرده است با این حال خوشبتختانه این زلزله به دلایل متعدد بسیار بسیار کم‌تر از زلزله بم تلفات داشته است و این در حالی است که شدت آن به مراتب بیش‌تر از بم بوده است. تاکنون بیش از ۴۰۰ کشته و چندین هزار مجروح از نتایج این زلزله بوده است و البته با افزایش آواربردای‌های طبیعتا این تعداد افزایش پیدا خواهد کرد. زلزله اخیر در ایران پس از چند زلزله‌ای است که در ماه سپتامبر در مکزیک رخ داد، زلزله‌ای که شدت آن در تاریخ ۱۰۰ ساله این کشور بی سابقه بوده است.
۱- زلزله چه زمانی رخ می‌دهد؟
توضیح ساده پدیده زمین لرزه را از قدیم این گونه شنیده ایم که با تکان خوردن یکباره بلوک‌های بزرگ از پوسته زمین رخ می‌دهد.این بدان معنا است که صفحات تکتونیکی در طول زمان امکان دارد که همدیگر را تکان دهند و یا حتی بر روی هم قرار گیرند.مکان‌هایی که در آن یک صفحه با یکدیگر برخورد می‌کنند، مستعد ابتلا به زمین لرزه هستند. سطوح خاصی از زمین که از یکدیگر فاصله می‌گیرند، گسل‌ها نامیده می‌شوند. همانطور که صفحات حرکت می‌کنند، فشار در سراسر مرز‌های آن‌ها افزایش می‌یابد، در حالی که نیروی دیگری آن‌ها را در جای خودشان نگاه می‌دارد. زمانی که نیروی اول بر نیروی دوم غلبه کند زمین لرزه رخ می‌دهد. با این حال، زمین لرزه‌ها نیز ممکن است در صفحات تکتونیکی اتفاق بیافتد، زیرا فشار در امتداد لبه‌ها موجب تغییر شکل در وسط می‌شود. این خطرات برای تشخیص و اندازه گیری سخت‌تر است.بروزا، استاد دانشکده ژئوفیزیک دانشگاه استنفورد می‌گوید: «درک ما از این زمین لرزه‌های درون صفحه‌ای کافی نیست.دو زمین لرزهای که در مکزیک اتفاق افتاده است از این نوع هستند.» ۲-برای اندازه گیری شدت زمین لرزه تنها نمی‌توان به میزان ریشتر آن اکتفا کرد
مقیاس ریشتر، که توسط چارلز ریچر در سال ۱۹۳۵ برای اندازه گیری زمین لرزه در جنوب کالیفرنیا ابداع شد دیگر چندان جوابگوی نیازهای بشر نیست.زمانی که از ۵ ریشتر در مقایسه با ۶ ریشتر سخن گفته می‌شود بسیاری گمان می‌کنند که تفاوت این دو زمین لرزه چندان زیاد نیست چرا که فقط یک واحد ریشتر با هم اختلاف دارند با این حال بد نیست بدانیم که زلزله ۷ ریشتری ۱۰ برابر ۶ ریشتری و ۱۰۰ برابر ۵ ریشتری قدرت دارد. مقیاس ریشتر در واقع اندازه گیری پیک امواج لرزهای است، و این تنها باعث تخمین غیر مستقیم این زلزله می‌شود. در واقع اگر زلزله را سنگی فرض کنیم که در یک حوضچه افتاده است، مقیاس ریشتر اندازه گیری ارتفاع بزرگترین موج است و نه اندازه سنگ و نه میزان موجها.البته این تفاوت بزرگ وجود دارد که در یک زلزله، امواج از یک محیط همگن مانند آب عبور نمی‌کنند، بلکه از طریق سنگ جامد که در اشکال، اندازه ها، تراکم‌ها و ترتیبات مختلف است رد می‌شودد. سنگ جامد نیز از انواع مختلف امواج پشتیبانی می‌کند. (برخی از سازه‌های زمین شناسی می‌توانند زلزله‌های بزرگ را کاهش دهند در حالی که برخی دیگر می‌توانند لرزش‌های کوچکتر را تقویت کنند.) مقیاس ریشتر که به
جنوب کالیفرنیا اختصاص داده شد و این مقیاس برای مقابله با زلزله در آن زمان مفید بوده و اکنون تنها یک تصویر ناقص از خطرات را ارائه می‌دهد و دقت کافی برای نشان دادن چشم اندازی برای رویداد‌های عظیم‌تر را از دست می‌دهد.همچنین این مقیاس برخی از تفاوت‌های موجود در مناطق زلزله خیز در جهان را ارائه نمی‌کند، و این برای افرادی که سعی در ایجاد سازه‌ای برای مقاومت در برابر زلزله دارند اصلا مفید نیست. استیون مک کیب، رهبر گروه مهندسی زلزله در موسسه ملی استاندارد و فناوری می‌گوید: «ما نمی‌توانیم از این مقیاس در محاسبات طراحی مان استفاده کنیم.» در عوض از مفهومی با نام جابجایی زمین استفاده می‌کنم. این مفهوم مقیاسی برای اندازه گیری میزان جابجایی واقعی زمین است که می‌تواند شدت یک زمین لرزه را بهتر از ریشتر توضیح دهد. یکی دیگر از مقیاس ها، مقیاس لحظه‌ای است که با استفاده از ابزار دقیق و محاسبات بهتر اندازه گیری قابل اعتمادتری برای مقایسه رویداد‌های لرزهای است. ۳-زمین لرزه را می توان پیش بینی کرد؟
پیش بینی زمین لرزه‌ها یک مسئله بسیار صعب برای دانشمندان است، به طوری که هر چند یک بار فرضیه‌ها و نظریه‌هایی درباره احتمال پیش بینی زلزله توسط افراد مختلف گفته می‌شود و مورد بحث قرار می‌گیرد. دانشمندان اکنون در مورد این که زمین لرزه‌ها کجا می‌توانند اتفاق بیفتند تخمین خوبی دارند. با استفاده از مقیاس‌های تاریخی و اندازه گیری‌های زمین شناسی، آن‌ها می‌توانند نقاط داغ لرزهای بالقوه و انواع لرزهای که با آن‌ها روبرو هستند را برجسته کنند. بسیاری این خطوط از میان عراق و ایران رد می‌شوند. در سال ۲۰۱۲، دو زلزله در شمال غربی کشور با مقادیر ۶.۴ و ۶.۳ به وقوع پیوست، ۳۰۰ نفر کشته و بیش از ۵۰۰۰ مجروح شدند. بیش از ۱۵۰۰۰ نفر پس از زلزله ۶.۶ ریشتری که در سال ۲۰۰۳ در بم مورد حمله قرار گرفتند، گزارش شدند. در سال ۱۹۹۰، زمین لرزه ۷.۷ ریشتری در شمال کشور ۴۰ هزار نفر را کشت. «بسیاری از لرزه نگاری‌ها در طول دهه‌ها بر روی این مشکل کار کرده اند. ما در کوتاه مدت نمی‌توانیم وقوع زلزله را پیش بینی کنیم، این امر وابسته به اطلاعاتی است که ما بسیاری از آن را در اختیار نداریم.» این جملات را بروزا می‌گوید.نکته مهم‌تر در این میان عدم
قابلیت پیش بینی زلزله با استفاده از کنش‌های دریافت شده از زمین است چرا که ممکن است یک زلزله ناشی از کنش‌های چند میلیون ساله یک منطقه باشد. پیش بینی زمین لرزه‌ها نیاز به اندازه گیری‌های با وضوح بالا در عمیق در بسیار پایین در طول چند دهه دارد. حتی در این صورت هم بعید است مدت زمان کافی از پیش بینی تا وقوع داشته باشیم؛ بنابراین در نهایت متغیر‌های زیادی وجود دارد و ابزار‌های بسیار کمی برای تجزیه و تحلیل آن‌ها به شیوه‌ای معنی دار وجود دارد. در حال حاضر بسیاری از کشور‌ها سیستم‌های هشدار دهنده را برای استفاده از ارتباطات الکترونیکی مدرن برای تشخیص لرزش‌ها و ارسال هشدار‌ها در برابر لرزه‌های کوچک در اختیار دارند تا اگر مردم متوجه لرزش‌های کوچک بشوند و برای احتیاط در مقابل زلزله سنگین احتمالی به پناهگاه‌ها بروند. البته مواردی نیز وجود دارد که برخی با اطلاعات غلط مردم را به گمراهی انداخته اند. در سال ۲۰۱۲، شش دانشمند ایتالیایی به شش سال زندان محکوم شدند، زیرا با قاطعیت گفته بودند که احتمال زلزله سال ۲۰۰۹ بسیار بسیار اندک است، در حالی که زلزله رخ داد و بیش از ۳۰۰ نفر نیز در آن کشته شدند. تنها ۶ روز پس از پیش بینی
آن‌ها بود که زلزله‌ای عظیم اتفاق افتاد. ۴- با استفاده از حیوانات می‌توان از زلزله مطلع شد؟ این گزاره در واقع متعلق به دوران یونان باستان است واکنون نیز پس از زلزله‌های مختلف فیلم‌های مختلفی منتشر می‌شود که نشان می‌دهد حیوانات پیش از وقوع آن بی قرار بوده اند. اما بسیاری از محققان معتقدند این مساله برای پیش بینی زلزله مورد اطمینان نیست چرا که همه حیوانات هر روزه رفتار‌های مشابهی انجام می‌دهند و تمایز این رفتار‌ها با هشدار در مورد زلزله تقریبا غیر ممکن است.
دیدگاه تان را بنویسید