زندگی بخور و نمیر ۲.۵ میلیون زن سرپرست خانوار

خبرگزاری فارس: «زنی 35 ساله ام که با دختر هفت ساله ام زندگی می کنم، ده سال پیش همسرم فوت کرد و هیچ چی ندارم و با بدبختی زندگیمو می چرخونم، مستاجرم. کار درست و حسابی ندارم و توی خونه های مردم یا با روز مزدی خرج بخور و نمیری دارم.اما الان دیگه توان کار کردن ندارم آرتروز و دیسک کمر گرفته ام و سختمه خونه مردم برای کار برم. چرا کسی به داد من نمی رسه،همه فقط شعار میدن،ما باید چه خاکی سرمون بریزیم فقط محض رضای خدا کمکمون کنید تا سرپناهی داشته باشم یا یه کاری که شرمنده بچم نشم.» این تنها گوشه ای از زندگی یک نفر از 2 میلیون و 500 هزار زن سرپرست خانوار است که حدود 70 درصد آنها که یک میلیون و 80 هزار نفر می‌شود، به دلیل فوت شوهر سرپرست خانوار شده‌اند. 350 هزار نفر از زنان سرپرست خانوار به دلیل از کارافتادگی، زندانی شدن یا ترک شوهر از خانواده در این گروه جای دارند، 250 هزار نفر به دلیل طلاق و جدایی و 135 هزار نفر به دلیل عدم ازدواج، خودسرپرست‌اند. زنانی که هم پدرند و هم مادر! و متاسفانه این روزها روبه افزایش است و به گفته مدیرکل سازمان ثبت احوال، آمار خانواده‌های تک والد نسبت به دهه های قبل در حال بیشتر شدن بوده به طوریکه حدود 12 درصد خانواده‌ها به دلیل فوت، طلاق، ازکارافتادگی و یا ترک خانه توسط مرد، «زن سرپرست» هستند. با تشکیل نخستین مجلس، قانون تأمین زنان و کودکان بی سرپرست، آبان ماه سال 62 به تصویب رسید که البته روند قانون گذاری در این زمینه طی سال های بعدی ادامه یافت و وظایف و حدود کاری سازمان های حمایتگر مثل، وزارت رفاه، بهزیستی و کمیته امداد مشخص شد. طبق قانون جامع رفاه و تأمین اجتماعی که در سال 83 به تصویب رسید، مشخص شد دولت به عنوان متولی رفاه اجتماعی وظیفه دارد برنامه ریزی و سیاستگذاری را در حوزه‌های رفاهی، حمایتی و بیمه‌ای برای رفاه عموم انجام دهد و بهزیستی و کمیته امداد نیز همکاری های لازم را در این زمینه داشته باشند. زنان سرپرست خانوار؛ 40 درصد جمعیت تحت پوشش کمیته امداد فاطمه رهبر به عنوان معاون حمایت و سلامت کمیته امداد امام خمینی(ره) در این باره می گوید: بیش از یک میلیون و 30 هزار نفر یعنی حدود 40 درصد از زنان سرپرست خانوار کشور تحت پوشش کمیته امداد هستند که قریب به 10 درصد آنان به دلیل طلاق از خدمات این نهاد استفاده می‌کنند. وی با بیان اینکه کمیته امداد 3 میلیون و 400 هزار مددجوی کمک معیشت‌بگیر دارد، می گوید: در حال حاضر از این تعداد یک میلیون و 30 هزار نفر را زنان سرپرست خانوار تشکیل می‌دهد که 40 درصد جمعیت تحت پوشش کمیته امداد را شامل می‌شوند. معاون حمایت و سلامت کمیته امداد امام خمینی (ره) ادامه می دهد: 40 درصد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش کمیته امداد هستند که ما در حمایت از این خانواده‌ها برنامه‌های مختلفی را انجام می‌دهیم. رهبر تصریح می کند: این 3 میلیون و 400 هزار نفر مددجو در قالب یک میلیون و 740 هزار خانوار از خدمات متنوع کمیته امداد در طول سال بهره‌مند هستند. متاسفانه علیرغم اینکه 40 درصد مددجویان امداد زن سرپرست خانواده هستند اما اکثر مددکاران فعلی مرد هستند و این موضوع زنان را در مراجعه آنها با برخی محدودیت‌ها مواجه می‌کند بنابراین ایجاد تمهیدات خاص متناسب مددکاران زن، تقویت و تعداد مددکاران و مشاوران زن باید در دستور کار قرار گیرد. بسته‌های سیاستی اقدام و عمل برای زنان تنها حبیب الله مسعودی فرید معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور از ارائه «بسته‌های سیاستی، اقدام و عمل؛ ویژه خانوارهای زن سرپرست» خبر داده و می گوید: بهزیستی از طریق شورای اجتماعی کشور و شورای عالی رفاه تصویب این بسته حمایتی جدید ویژه خانوارهای زن سرپرست را پیگیری می‌کند؛ زیرا با تصویب این طرح اقدامات بسیار مثبتی را می‌توان در این حوزه به انجام رساند. وی ادامه می دهد: این طرح برای تمامی خانوارهای زن سرپرست کشور خواهد بود و می‌توان از این سیاست‌ها به عنوان سیاست‌های حمایتی چند لایه یاد کرد که در جریان آن هر خانوار براساس علت زن سرپرست شدن و نیازشان خدمت دریافت خواهند کرد. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور همچنین تاکید می کند: بهزیستی برای تدوین این سیاست‌ها با تمام دستگاه‌های فعال کشور در حوزه زنان سرپرست خانوار جلسه برگزار کرده و نظر تمامی صاحب‌نظران برای تدوین این طرح در نظر گرفته شده است. فرید همچنین عنوان کرد: در حال حاضر براساس تقسیم کار ملی که در شورای اجتماعی کشور صورت گرفته، بهزیستی به عنوان «متولی ملی زنان سرپرست خانوار» تعیین و مصوب شده است ؛ به این ترتیب جلسات متعددی را به منظور بررسی این موضوع در کشور با پژوهشکده آمار دانشگاه‌ها، کمیته امداد و سایر نهادهای مرتبط برگزار کرده‌ایم. وی ادامه داد: در حال حاضر زنان سرپرست خانوار در 4 گروه به لحاظ علت سرپرستی از جمله فوت همسر، دارای همسر، طلاق و زنان مجرد تقسیم‌بندی شده‌اند و به این ترتیب برنامه اقدام و عمل ویژه خود را نیاز دارند. معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور در ادامه افزود: برنامه اقدام و عمل زنان سرپرست خانوار کشور متناسب با وضعیت آنها آماده و پس از آن در صورت تصویب به صورت مشخص این زنان خدمات را دریافت خواهند کرد. فرید همچنین عنوان کرد: در جریان این طرح یک آمار کاملی از خانواده‌های زن سرپرست کشور به دست خواهیم آورد که برخی از آنها اگرچه نیاز مالی نداشته باشند اما قطعاً نیازمند خدمات دیگری همچون خدمات مشاوره‌ای و غیره بوده که نیاز است این خدمات به آنها نیز تخصیص داده شود. وی اظهار کرد: در واقع در این طرح نگاه صرف حمایت مادی از زنان سرپرست خانوار برداشته شده ونگاه حمایتی به این قشر تکمیل می‌شود. نظام کارآمد رفاه برای زنان سرپرست خانوار سید حسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری ایران می گوید: با نگاهی اجمالی به این آمارها می‌بینیم که در یک فاصله 10 ساله از سال 75 تا 85، جمعیت زنان سرپرست خانوار در ایران حدود 39 درصد افزایش داشته، در حالی که در یک فاصله پنج ساله از سال 85 تا 90، آمار زنان سرپرست خانوار حدود 53 درصد افزایش یافته است. وی می گوید: گرچه هنوز آمارهای سرشماری سال 95 منتشر نشده، اما پیش‌بینی می‌کنیم که با توجه به افزایش آمار طلاق و آمار بالای تصادفات رانندگی، بیماری و سالمندی در جامعه، تعداد زنان سرپرست خانواده در سال 95 به مراتب بسیار بیشتر از سال 90 باشد. موسوی ادامه می دهد: این گروه از زنان نیاز به حمایت جدی سازمان‌های مسئول دارند، اما هم‌اکنون شاهدیم که یک زن سرپرست خانوار در ایران که تحت پوشش نهادهای حمایتی باشد، حدود 53 هزار تومان مستمری دریافت می کردند که با افزایش مستمری های جدید و احتساب ٩٥ هزار تومان از محل هدفمندی یارانه‌ها در نهایت دریافتی یک خانوار تک نفره با احتساب یارانه‌اش به ١٩٣ هزار تومان می‌رسد. در حالی که قرار بود بر اساس قانون برنامه پنجم توسعه، هر سال 10 درصد این زنان، توانمند و از چرخه حمایت سازمان‌ها خارج شوند، اما در مقام عمل به طور واقعی چنین اتفاقی نیفتاده است. متاسفانه به دلیل حس ناامنی اقتصادی که این زنان به آینده دارند، خیلی از زنان سرپرست خانوار ترجیح می‌دهند که از پوشش نهادهای حمایتی خارج نشوند تا همین مستمری ناچیز را هم از دست ندهند. کاهش مسئولیت‌های اجتماعی برای حمایت از زنان سرپرست خانوار، نبود حمایت کافی از اشتغال این زنان، نوع نگاه سنگین جامعه به زنان طلاق و وضعیت معیشتی نامناسب اغلب آنان، موجب شده که این زنان خیلی زودتر از سنشان پیر شوند. بنابراین حمایت از این زنان به یک نظام کارآمد رفاه و تامین اجتماعی نیاز دارد که این رویکرد با پرداخت مستمری ناچیز به آنان، فاصله معناداری دارد.