نامه نمایندگان نشریات دانشگاهی به وزارت علوم

سرویس اجتماعی فردا: 14 نفر از نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشگاهی در شوراهای مرکزی وزارتین و دانشگاه آزاد و خانه نشریات وزارت بهداشت، نامه ای را حول محور مشکلات و مسائل نشریات علمی خطاب به وزاری علوم و بهداشت و رئیس دانشگاه آزاد تهیه کردند. متن نامه را در ادامه بخوانید:

بسمه تعالی

وزیر محترم علوم، تحقیقات و فناوری

وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی

ریاست محترم سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی

با سلام

احتراما اینجانبان به عنوان نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشجویی در شوراهای مرکزی ناظر بر نشریات دستگاه های آموزش عالی و خانه نشریات وزارت بهداشت، با توجه به نقش مهم و اثرگذار نشریات علمی دانشجویی در مسیر تولید علم و دانش افزایی و پیشرفت علمی دانشگاه و کشور از سویی و بی توجهی جدی و گسترده مسئولین نظام آموزش عالی به این نشریات از سوی دیگر، بر آن شدیم تا ضمن بیان مسائل و مشکلات این نشریات، مراتب نگرانی و انتقاد خود را نسبت به وضعیت نامطلوب موجود اعلام نماییم.

نشریات علمی دانشجویی در سطح کشور از محدودیت ها و مشکلات بسیاری رنج می برند که مهم ترین آنها، مسأله مالی است؛ مسأله ای که در تمامی مراحل فرآیند تهیه و تولید و طراحی و انتشار و توزیع این نشریات، آنچنان نقش گسترده و اثرگذاری دارد که بسیاری از دست اندرکاران این نشریات را از انتشار شماره های بعدی نشریه بازداشته و یا کلا دانشجویان را از فعالیت در این عرصه منصرف می کند؛ وجود محدودیت های غیرقانونی بلاوجه برای انتشار آگهی و جذب اسپانسر، نبود مدیریت مالی صحیح در مسئولین مربوطه در دانشگاه ها، ناهماهنگی های بسیار در روند حمایت مالی و عدم حمایت مالی متناسب از نشریات علمی و روند بوروکراتیک فرسایشی موجود برای تخصیص همین حمایت مالی ناچیز، همه و همه از عوامل ایجاد این مشکل می باشند.

نشریات علمی دانشجویی غالبا دارای محتوای علمی و مفاهیم تخصصی هستند و از این رو انتشار آنها نیازمند طراحی و کیفیت چاپی است که با نشریات غیرعلمی متفاوت است؛ لزوم چاپ به صورت تمام رنگی به دلیل استفاده از تصاویر و یا نمودارها و اشکال در مطالب (که به فهم محتوا کمک شایانی می کند) و هم چنین ضرورت بهره مندی از طراحی جذاب و تخصصی، موجب افزایش هزینه های این نشریات نسبت به میانگین هزینه های دیگر نشریات دانشجویی می شود.

حمایت مالی یکسان و ناچیز از نشریات دانشجویی در برخی دانشگاه ها، بدون توجه به کمیت و کیفیت انتشار اساسا متفاوت نشریات علمی، ناشی از عدم شناخت مسئولین دانشگاهی نسبت به تفاوت ها و گوناگونی های موجود در نشریات دانشجویی است. الزام نشریات دانشجویی به انتشار در چاپخانه یکسان و مشخصی که دانشگاه تعیین می کند در بعضی دانشگاه های دیگر، از نشانه های عدم اطلاع مسئولین آموزش عالی از اقتضائات حاکم بر نشریات علمی دانشجویی است.

کیفیت چاپ بسیار نازل و غیرقابل استفاده برای نشریات علمی و یا اختصاص سهمیه انتشار به میزان بسیار محدود (که در برخی موارد حتی به تعداد اعضای فعال در نشریه هم نمی رسد) و یا نظارت های غیرقانونی سختگیرانه قبل از ارسال نشریه به چاپخانه و یا ناهماهنگی ها و مشکلات بسیار در روند انتشار (که به کرات موجب تأخیر های طولانی مدت در انتشار این نشریات در چاپخانه طرف قرارداد دانشگاه شده است)، توان و وقت زیادی از دست اندرکاران نشریات علمی دانشجویی را درگیر خود می کند. جالب اینجاست که در برخی دانشگاه ها، نه تنها تلاشی در بهبود وضع مذکور صورت نمی گیرد، بلکه عدم انتشار نشریات علمی به دلیل وجود این قبیل مشکلات، بهانه ای می شود که مسئولین امر امتیاز انتشار این نشریات را به علت عدم رعایت ترتیب انتشار لغو نمایند!

وضعیت پیش گفته شرایطی را ایجاد کرده که در آن هرچند نشریات علمی متعلق به اشخاص حقوقی (مانند انجمن های علمی) به سختی و با استفاده از دیگر بودجه هایشان منتشر می شود، اما عملا امکان فعالیت علمی در قالب نشریات دانشجویی مستقل از دانشجویان گرفته شده است. حال آنکه این میزان مضیقه مالی، خصوصا با توجه به پتانسیل های موجود در دیگر بخش ها مانند معاونت های پژوهشی دانشگاه ها و دستگاه های آموزش عالی و یا معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و ...، قابل درک نمی باشد.

درنظر گرفتن امتیازات پژوهشی و یا برخی مزایای آموزشی برای نشریات علمی دانشجویی و دست اندرکاران آنها، از دیگر موارد مهمی است که مورد تقاضای دانشجویان فعال در این عرصه می باشد. فضای نسبتا بسته و رانتی حاکم بر نشریات علمی پژوهشی، مسیر تولید علم در دانشگاه های کشور را با مشکلات متعددی مواجه کرده است. در چنین فضایی، تدبیر سازوکارهای حمایت معنوی از نشریات علمی دانشجویی که تکثر، تنوع و آزادی بیان از جمله اقتضائات ذاتی آنها می باشد، قطعا به شکست فضای بسته، آلوده و رانتی حاکم بر پژوهش در دانشگاه ها کمک شایانی می کند.

محدودسازی توزیع نشریات علمی دانشجویی تنها در فضای فیزیکی همان دانشگاه (که فقط به چند ده نفر دانشجو و استاد موجود در آن زمینه تخصصی آموزشی منحصر می شود)، از دیگر محدودیت های بلاتوجیهی است که برای نشریات علمی وجود دارد. حال آنکه شکوفایی علمی در کشور، از طریق تولید و انتشار مطالب علمی در میان اهالی فن و متخصصین و صاحب نظران و دانشگاهیان و امکان ارائه نظرات و گفتگوی علمی در قالب نشریات دانشگاهی حاصل می شود.

لذا محدود کردن دامنه توزیع این نشریات به چارچوب فیزیکی یک دانشگاه، اساسا امکان تبادل نظر و بحث و انتقال مفاهیم علمی و در نتیجه ایجاد فضای بالنده و پویای علمی در دانشگاه ها را از بین می برد. حذف چنین محدودیت هایی و امکان انتشار آزادانه نشریات دانشجویی و هم چنین نقش آفرینی دانشگاه در معرفی نشریات علمی خود به دیگر دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و دستگاه های اداری و یا نهادهای علمی مرتبط و برگزاری جشنواره های تخصصی ویژه نشریات علمی، همه و همه می تواند تأثیر بسزایی در ارتقای سطح اثرگذاری و جایگاه و کیفیت نشریات علمی دانشجویی داشته باشد.

همچنین فرصت بهره گیری از تکنولوژی های روز و امکانات گسترده موجود در نشر الکترونیک (که ذاتا از نظر زمانی و مکانی قابل محدودیت گذاری نیست و هزینه های به مراتب پایین تر و به صرفه تری دارد و عرصه مناسبی برای شکوفایی خلاقیت های دانشجویی است)، مسأله مهم دیگری است که در سالیان اخیر آنچنان که باید و شاید مورد توجه و حمایت مسئولین دانشگاه ها و دستگاه های آموزش عالی قرار نگرفته است.

وجود نظارت ها و سانسورهای قبل از انتشار غیرقانونی و بلاتوجیه و یا الزام نشریات علمی به درج مطالب یا تصاویری خاص، تعیین و اعمال پیش شرط هایی مانند نظارت و مشورت اجباری با برخی اشخاص پیش از انتشار (که منجر به تحمیل نظرات این افراد بر نشریه می گردد)، برخوردهای سختگیرانه و غیرقانونی با برخی نشریات علمی در بعضی دانشگاه ها، صدور احکام توقیف و یا برخوردهای غیرقابل قبول با پاره ای از نشریات علمی (خصوصا نشریات فعال در رشته های علوم انسانی) و یا دست اندرکاران آنها، ایجاد محدودیت های غیرواقع بینانه در انتخاب زمینه های انتشار برای نشریات متعلق به انجمن های علمی و یا اعمال برخی ضوابط سختگیرانه در خصوص رعایت زمینه انتشار علمی توسط نشریات علمی، وجود نگاه های تنگ نظرانه و اعمال ممنوعیت های بلاتوجیه در انتخاب نام و زبان نشریه که منجر به ایجاد مشکلات متعدد برای چاپ و انتشار نشریات چند زبانه و یا غیرفارسی شده است و عدم اهتمام کافی به آموزش دست اندرکاران نشریات دانشجویی، از دیگر مشکلاتی است که روند انتشار و توسعه نشریات علمی دانشجویی در کشور را دچار وقفه و اخلال کرده است.

حال با توجه به اینکه لزوم اهتمام بیشتر دانشگاه به نقش اساسی خود (که همان تولید علم است) بارها مورد تأکید تمامی مسئولین و صاحب نظران و اساتید قرار گرفته و نقش مثبت و اثرگذار دانشجویان در این خصوص غیرقابل انکار است، انتظار می رود که شما به عنوان مسئولین دستگاه های آموزش عالی کشور، بیش از پیش به رفع مشکلات موجود توجه کرده و زمینه های فعالیت دانشجویان در این عرصه را مهیا سازید؛ چرا که توجه بیش از پیش به نشریات علمی دانشجویی، امکان مشارکت آزادانه و برابر تمامی دانشگاهیان در روند تولید و گسترش علم را فراهم می نماید.

با سپاس

نمایندگان مدیران مسئول نشریات دانشجویی در شوراهای مرکزی ناظر بر نشریات دستگاه های آموزش عالی و خانه نشریات وزارت بهداشت:

1- زهرا نعمتی (دبیر خانه نشریات دانشجویی وزارت بهداشت)

2- علیرضا وحدانی (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاه آزاد اسلامی)

3- کوروش دستپاک (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

4- آناهیتا سمریان (عضو شورای مرکزی خانه نشریات دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

5- امیر پویا پیشخوان (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاه آزاد اسلامی)

6- عارف عباس نژاد (عضو شورای مرکزی خانه نشریات دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

7- امین اله ریگی (عضو شورای مرکزی خانه نشریات دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

8- محمدامین کاشانی (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات دانشگاه آزاد اسلامی)

9- محمدعلی کامفیروزی (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)

10- امیر پورپژمان (عضو شورای مرکزی خانه نشریات دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

11- احسان فیض آبادی (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)

12- علی مشکوری (عضو شورای مرکزی خانه نشریات دانشجویی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

13- محمد رسول تقوی (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)

14- محمد حاج زاده (نماینده مدیران مسئول در شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی)