چرا قبر حضرت فاطمه (س) پنهان است؟

باشگاه خبرنگاران: او سیده نساء العالمین است و برتر والاتر از آنچه در وصف‌های شاعرانه یا فیلسوفانه بگنجد. فاطمه (س) را صرفاً نباید به‌عنوان زنی قدیسه و قابل‌احترام شناخت که البته چنین هم هست اما این گوهر والا باید الگویی در زندگی اجتماعی ما به‌خصوص بانوانمان قرار بگیرد و تلاش برای شناختن زنی که سقف ارزشمند بودن موجودی به نام زن را تا سببیت خلقت بالابرده، می‌بایست هدف اصلی و ملاک ذهن افرادی قرار بگیرد که خود را پیروان او می‌دانند. درباره شخصیت حضرت زهرا (س) و مشی و سیره ایشان و نیز ارتباطی که بین دوران زندگی آن حضرت با اوضاع این زمانه می‌توان یافت، با فقیه ارزشمند استاد سید مرتضی خاتمی خوانساری گفتگویی کرده‌ایم که آن را در ادامه می‌خوانید:

جایگاه حضرت فاطمه نزد رسول اکرم(ص) و امام علی(ع) چه بود؟

قرآن در بین زن های بزرگ عالم زنهایی را برشمرده است: یکی حضرت مریم(س)، کلثوم خواهر حضرت موسی که فعالیت های زیادی در دین داشته که مردم با وی زیاد آشنا نیستند، یکی از زنهای بزرگ تاریخ آسیه بنت مزاحم زوجه فرعون است که در آن شرایط دینش را حفظ کرد و باعث حفظ حضرت موسی(ع) شد. حضرت خدیجه(س) مادر حضرت زهرا(س) هم از زنهای بزرگ نام برده در قرآن است. اما حضرت زهرا(س) از همه اینها شخصیت بالاتری دارد.

علم و آگاهی اینها و عمل به احکام شرع در اجتماع است که نشان می دهد یک زن هم می تواند الگو باشد و چگونه احکام را اجرا می کند. حضرت زهرا(س) از همه برتر بودند با اینکه سنشان کم بود. تربیت های حضرت رسول(ص) باعث شده بود تمام احکام اسلام را به خوبی اجرا کنند.حضرت زهرا(س) دربین اطرافیان از همه در درگاه الهی رتبه بالاتر و اثرگذاری بیشتری داشتند. حتی از مادرشان هم افضل تر هم بودند.

دلیل افضل بودن حضرت فاطمه(س) نسبت به اطرافیانشان چه بود؟

دلیل افضل بودن چه مرد چه زن بعد از ایمان به خدا و رسول(ص) و آخرت، فرا گرفتن تعالیم دین است وعمل به آنها و همچنین صبر و استقامت به عمل است. علت پیشرفت ها همین بود. تمام تعالیمی که پیامبر(ص) می آوردند همه را حضرت زهرا(س) می گرفتند و در عمل کاملا دنبال پدرشان بودند. اینکه پیامبر(ص) فرمود فاطمه روح من است اینها تعارفات پدر و فرزندی نیست یعنی ایشان هم گویا پیغمبری به لباس زن است. یعنی تمام احکام و تعالیم آسمانی را صد درصد فرا می گرفتند و عمل می کردند یا پیامبر(ص) می فرماید فاطمه ام ابیها. این تعارف نیست یعنی آنچنان در دین من برای تربیت تعالیم دینی مردم و زنها تلاش کرده و مثل مادری که فرزند را تربیت می کند دین من را در بین مردم تربیت می کند.

چگونه حضرت زهرا(س) این کار یعنی ترویج دین اسلام را انجام می دادند؟

زمانی که سه سال به هجرت مانده بود، در مکه خدیجه(س) از دنیا رفت . در آن زمان حضرت زهرا(س)، 5 ساله بودند. اما معصومین در سنین طفولیت زود رشد می کنند. مثلا دختر 5 ساله مانند دختر 14 ساله است. همانطور که امام زمان(عج) در زمان شهادت پدرشان، 5 ساله بودند و بر جنازه پدر نماز گذاشتند. خداوند در قرآن درباره حضرت مریم می گوید: وانبتناها نباتا حسنا رشد خوبی به مریم دادیم.

حضرت زهرا (س) از همان سنین طفولیت اداره کار پیغمبر(ص) را به عهده داشتند. منظور از اداره، اداره ی کارهای خانه نیست. مردم وقتی به دیدار پیامبر می آمدند، تمام مسائل اسلام را در حضرت زهرا(س) می دیدند.حضرت زهرا(س) تمام عمل به احکام را به نمایش می گذاشتند. وقتی شبها پیامبر(ص) در نماز و عبادت بود، حضرت زهرا(س) پا به پای او نماز می خواند. در مدینه وقتی با حضرت علی(ع) ازدواج کرد، علی(ع) سرباز صددرصد رسول خدا بود و فاطمه(س) زندگی این چنین مردی را اداره کرد. اولین کسی که عملا چادر را سر کرد که مردم ببینند، حضرت زهرا(س) بودند. در تمام احکام شرع اعم از وضو، غسل، شوهر داری؛ فرزند داری حضرت زهرا(س) الگو بودند. زندگی حضرت علی(ع) مرفه نبود. به جنگ می رفتند و هر لحظه ممکن بود مجروح یا شهید شوند. در این قضایا حضرت زهرا(س) صبور بودند.

سال دوم هجرت، حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) ازدواج کرد. تمام دارایی حضرت علی(ع) همان زره 500 درهمی بود که مهریه حضرت زهرا(س) داد. حتی همین مبلغ هم پیامبر(ص) برای حضرت زهرا(س) اثاثیه خریدند. ایشان اینکه در این زندگی چگونه یک خانم نمازبخواند، روزه بگیرد، حجاب کند و چگونه در مشکلات صبر و تحمل داشته باشد، را نشان می دادند. مردم از عمل ایشان صبر کردن را می آموختند. جنگ شوخی بردار نیست. مردم زهرا(س) را که می دیدند که پدرش نفر اول جنگ است و شوهرش سرباز وسط میدان، با این حال چگونه صبور و قانع است و اضطرابی ندارد، درس می گرفتند.

زنان در بخش خودشان مسائل دینی و تعلیمات خیلی فراوان دارند. دختر رسول خدا به عنوان دختر اولین شخصیت آن زمان و همسر دومین شخصیت، همان زندگی ساده مانند بقیه را داشتند. غنایم گاهی می آمد ولی بلافاصله به مردم و اطرافیان می دادند که آنها اداره شوند و دل نبرند. در آن زمان زنان باید بسیاری از کارها را خودشان انجام می دادند. زنان دیگر می دیدند که دختر پیامبر(ص) چگونه صبورانه به کارهای منزل می پردازند. نماز می خواند، برخوردش با مردها چگونه است و چگونه حجاب و حیا را حفظ می کند. آن زمان، اول کار در اسلام بود و زنها تعلیم میدیدند. پیامبر(ص) گفت فاطمه(س) روح من است یعنی با عمل کردن به احکام برای دین کار می کند که مردم ببینند. حضور ایشان را بعد از پیغمبر(ص) برای دفاع از ولایت ببینید. بهترین حضور را داشتند.

در مورد این حضور بیشتر توضیح بفرمایید؟

مردم متوجه شدند که ایشان شخصیت الهی نزد پیامبر دارد و تعارف پدر فرزندی نیست. عملا هم عظمت و موقعیت ایشان را می دیدند. در مسایل سیاسی و اجتماعی زن و مرد نداریم. هر کسی در بخش خودش باید اقدام داشته باشد. ایشان اقدامش مثلا در فدک و برخورد با خلیفه اول و سخنرانی و گریه های طولانی در بقیع بود. کنار شهر در معبری که پر رفت و آمد بود 95 روز نشست و گریه کرد.همه می دانستند که برای این گریه می کند که ولایت را در خطر می بیند. این یک کار سیاسی بود. و می دانستند مخالف قضیه ایست که اتفاق افتاده. در برخورد با ابوبکر اصل برخورد این بود که چرا دین پدرم اجرا نمی شود و خدا مورد اطاعت نیست. ایشان که نمی توانست با تیر و کمان بیاید. مردم آن زمان هم می دانستند که بحث، بحث سیاسی است و آگاه بودند.

پس چرا مردم از حضرت زهرا(س) حمایت نکردند؟

به دلیل بی دینی. موسی بیست سال با فرعون درگیر بوده. بعد از نازل شدن تورات وقتی به مردم گفت برای جنگ بروید، گفتند موسی خودت با خدا برو و جنگ کن. ایشان فرمودند دوباره بی دین نشوید، دستور را اجرا کنید. کار به جایی رسید که موسی گفت: قالَ رَبِّ إِنِّی لا أَمْلِکُ إِلاَّ نَفْسی‏ وَ أَخی‏ فَافْرُقْ بَیْنَنا وَ بَیْنَ الْقَوْمِ الْفاسِقی من فقط اختیار خودم و برادرم را دارم. فقط دو نفر از موسی حمایت می کردند. همانطور که حضرت علی سه نفر را داشت که به او کمک کردند سلمان، ابوذر و مقداد.

دفاع مقداد و سلمان و ابوذر مانند دفاع حضرت زهرا(س) تاثیرگزار بود؟

چون مردم حضرت زهرا(س) را بیشتر می شناختند و ایشان دختر حضرت رسول(ص) بود و عظمتی داشت. آنها هم به قدر موقعیت کاری خودشان تا آنجا که اقتضا داشت کار انجام دادند. و ارتد الناس بعد رسول الله الا ثلاث، همه ازدین برگشتند. اگر تاریخ را ببینید سلیمان نبی بر کل کره زمین حکومت مستقل داشت. ایشان که از دنیا رفت عاصف بن برخیا وصی ایشان بود.

مردم حتی یک ثانیه اجازه حکومت را به عاصف نداند. بعد حتی خود حضرت سلیمان را هم گفتند ساحر بوده و معجزه ای در کار نبوده! عیسی بن مریم(ع) که از دنیا رفت 12 نفر از حواریون را کشتند. به حضرت آدم(ع) دستور آمد که بعد از تو هابیل جانشین است، قابیل او را کشت. از زمان آدم این دعواهای حکومتی وجود داشت. در دنیا از این مسائل حکومتی وجود دارد و تازه نیست. اشد دعواهای مردم همین بوده و حب سیاست است.

نقش حضرت زهرا(س) در تربیت فرزندان چه بود؟

همه اینها در ریز دستورات اسلام هست. دستورات اسلام را هم باید یاد بگیریم و هم عمل کنیم. بچه داری خود، احکامی دارد. شیر دادن بچه، تربیت بچه، حضرت زهرا(س) اول کار در اسلام بودند وهمه این احکام اسلام را اجرا می کردند.ما هم باید تمام احکام را بلد باشیم. در سیاست احکام داریم. در خانه داری احکام داریم. در شغل و دررفاقت با مردم همچنین. اصل، انجام آن احکام است. اگر می خواهیم حضرت زهرا(س) را الگو قرار بدهیم باید به سراغ احکام شرع برویم.

حضرت زهرا(س) بین فرشته ها منصوره نامیده می شود؟

فرشته هایی که اعمال را ضبط می کنند به همه چیز اشراف دارند. از باب اینکه حضرت مهدی(عج) که ظهور می کنند به صراحت به دنبال نصرت به نزد فاطمه(س) می آیند چرا که حضرت فاطمه(س) در زمان شهادت و خوردن در به پهلویشان حضرت مهدی(عج) را صدا کردند و نقل است که حضرت مهدی به دنبال قبر حضرت فاطمه(س) می آید. قبور مادران تمام پیامبران و امامان مشخص است. با اینکه خودشان می دانند قبر مطهر مادرشان کجاست ولی از آنجا که باید مسائل سیاسی به مردم برسد و مردم بیدار شوند، به دنبال مزار مادر می گردد. حضرت فاطمه (س) خودشان خواستند که کسی نداند قبرشان کجاست که برای مردم سوال ایجاد شود که بزرگترین زن زمان از نظر شخصیت و موقعیت و مقام چرا قبرشان پنهان است؟ تا سنه 260 هجری ائمه در میان مردم راه می رفتند و حضور داشتند. حتی یک بار، یک امام اشاره به قبر ایشان نکردند. فردای روز دفن حضرت زهرا(س)، عمر از مقداد محل دفن ایشان را پرسید و جوابی نداد و او را کتک زد ولی باز هم جواب نداد. چرا که مردم بروند دنبال جواب این سوال که چرا قبر سید النساء العالمین را کسی نمی داند کجاست؟ و این انگیزه شود و دین اصلی و مذهب تشیع را پیدا کنند.

ما اگر بعد از پیامبر به دنبال علی(ع) نرویم، یقینا و بدون اغراق کافر و اهل جهنم هستیم. پیغمبر(ص) در روایت معتبر بین سنی و شیعه فرمود: امت موسی بعد از موسی هفتاد و یک فرقه گردیدند که از آنها یک فرقه اهل نجاتند و هفتاد فرقه دیگر در دوزخند و امت حضرت عیسی بعد از عیسی به هفتاد و دو فرقه تقسیم شدند که یک فرقه آنها اهل نجات و هفتاد و یک فرقه آن در دوزخند و بدرستی که امت من بعد از من زود باشد که بر هفتاد و سه فرقه تقسیم شوند که یک فرقه از آنها نجات یافته پیروان وصیم علی بن ابیطالب و هفتاد و دو فرقه آنها در دوزخند.

تمام فرقه های مسلمین این روایت را نقل می کنند که مَنْ ماتَ وَ لَمْ يَعْرِفْ إمامَ زَمانِهِ ماتَ مَيْتَةً جاهِلِيَّةً خب باید بروند دنبالش که این امام زمانی که آنقدر روی آن تاکید است که اگر بمیریم و نشناسیم به مرگ جاهلیت مردیم، کیست؟ هر کس را الان روی کره زمین دفن کنند و حضرت مهدی را نشناسد، کافر قبض روح شده است. نشناختن امام زمان یک چنین خطری دارد.

شناختن امام زمان چگونه باید باشد؟

بشر اگربخواهد سلامت خود را حفظ کند، به دنبال حقیقت می رود.خداوند این را به همه افراد داده که فقط بخواهند، برای مثال زمان آیت الله خمینی، آقایی بود که پدرش ثروتمندترین فرد اروپا بود که مسیحی بود و مسلمان شده بود. او از روی ترجمه قرآن مسلمان شد. اول سنی شده بوده بعد خودش تحقیق کرده و دیده است که اینها با هم در صحبتها و اعمال اختلاف دارند. بعد شیعه شده . اصل اسلام کجاست؟

چند سال پیش یکی از بزرگترین دانشمند های سنی در لبنان شیعه شد. گفتند چرا شیعه شدی؟ گفت قرآن فرمود لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ النَّاسِ عَداوَةً لِلَّذينَ آمَنُوا الْيَهُودَ وَ الَّذينَ أَشْرَکُوا َ یعنی سرسخت ترین مردم را در دشمنى با کسانى که ایمان آورده اند یهودیان و مشرکان خواهى یافت. شدیدترین دشمنی با مومن را یهود دارد. من هر چه تحقیق می کنم یهود فقط با شیعه اثنی عشری دشمنی دارد نه با ما. یا باید این قرآن باطل و دروغ باشد ببندیم و برویم یا اگر نه پس مومن آنها هستند.

بسیاری از اوقات با اینکه می بینیم رهبر بر روی ساده زیستی و حفظ بیت المال تاکید دارند، اما بعضی مسئولین فقط ظاهر دینی دارند و در عمل، پایبند به دستورات دین نیستند، نظر شما چیست؟

خداوند به همه ما عقل و گوش و فهم و شعور داده است إن السمع والبصر والفؤاد كل أولئك كان عنه مسئولا . اسلام مشخص است. کتاب قرآن وجود دارد. باید ببینیم دستورات اسلام و احکام اسلام چیست. حضرت آیت الله خامنه ای مرجع و فقیه و عالم هستند . علم که ادعا نیست، ایشان از اسلام و دستور شرع می فرمایند. بیت المال باید حفظ شود چون مال مردم است. وقتی عقیل برادر حضرت علی(ع) از او طلب حقوق بیشتر کرد، ایشان به برادرش فرمود: ای عقیل از حرارت آهنی می نالی که انسانی آن را گرم ساخته اما مرا به حرارت دوزخی می خواهی که خدای جبار با خشم خود آن را برافروخته تو از حرارت ناچیز می نالی و دستت را می کشی پس چگونه من از آتش الهی و از نافرمانی خدا دوری نگزینم؟ اسلام همین را می گوید. یک مجتهد می گوید دستور شرع چیست.

این مطالبی که از رهبری بیان می شود حتی اختلاف فتوا هم در آن نیست. اسلام همین را می گوید. باید اجرا بشود. وقتی موقعیت طوری است که مسئولان اگر طوری زندگی بکنند که صدمه ای برای مردم داشته باشد تکلیف شرعی شان اقتضا می کند صدمه شرعی برای مردم نداشته باشند. به امام باقر(ع) گفتند شما لباس های خوبی به تن می کنید پدرتان علی لباسهایش وصله دار بوده فرمودند آن زمان اقتصاد همگانی خراب بود، اگر می خواستند لباس های بهتر از آن بپوشند مردم تکلیف خود را نمی دانستند .

داشتن محبت به معصومین کفایت می کند یا عمل هم لازم است؟

قرآن می فرماید: وَالَّذِینَ آمَنُواْ أَشَدُّ حُبًّا لِّلّهِ. پیامبر فرمود اگر کسی خودش را بیشتر از من دوست داشته باشد به من ایمان نیاورده و اگر فرزندان خودش را بیشتر از فرزندان من دوست داشته باشد، به من ایمان نیاورده. مودت اگر حقیقت داشته باشد، پشتش عمل است.

امام محمد باقر به جابر فرمودند: جابر والله دوست علی کسی است که به دنبال علی است و علی را اذیت نمی کند. اعمال به ائمه عرضه می شود. اگر اشتباه کنی، امام رنج می بیند و دشمن ائمه هستی. قرآن در سوره توبه آمده است: قُلْ إِنْ کانَ آباؤُکُمْ وَ أَبْناؤُکُمْ وَ إِخْوانُکُمْ وَ أَزْواجُکُمْ وَ عَشيرَتُکُمْ وَ أَمْوالٌ اقْتَرَفْتُمُوها وَ تِجارَةٌ تَخْشَوْنَ کَسادَها وَ مَساکِنُ تَرْضَوْنَها أَحَبَّ إِلَيْکُمْ مِنَ اللَّهِ وَ رَسُولِهِ وَ جِهادٍ في‏ سَبيلِهِ فَتَرَبَّصُوا حَتَّي يَأْتِيَ اللَّهُ بِأَمْرِهِ وَ اللَّهُ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقينَ نباید مال و ثروت و پدر و مادر را بیشتر از خدا و رسول خدا(ص) دوست داشته باشیم. نمی شود امام علی(ع) را دوست داشت و غیبت هم کرد. آن که علی(ع) را دوست دارد نمی خواهد یک لحظه او را مکدر کند و دلش را به درد بیاورد. با اسم نیست باید حقیقتی پشتش باشد.

زنان و دختران جامعه چگونه از حضرت زهرا الگو بگیرند؟

تمام مسائلی که حضرت زهرا و فرزندانش ائمه معصومین و شوهر و پدرش و قرآن فرمودند، همه اینها در رساله ها جمع شده است. یعنی شغل فقیه این است که همه اینها را جمع کند. دختران باید احکام شرع را فرا بگیرند. حجاب، عفت و وظیفه ای که برایشان شمرده شده را در هر شرایطی باید انجام بدهند. هر جا تصمیمی خواستند بگیرند از مرجع تقلید بگیرند. دین بدون تخصص خراب می شود. همانطور که وقتی بیمار می شویم باید با نسخه پزشک عمل کنیم. دین هم دکتر دارد. مراجع و حوزه دکتر های دین هستند.

خانمها باید بدانند واجب و مستحب و مباح چیست، در چه شرایطی چه کاری انجام دهند با نامحرم و در بیرون از خانه و در خانه و در مقابل شوهر و بچه ها چگونه رفتار کنند. احکام اسلام را بلد باشند. خدا و پیغمبر(ص) همه حساب ها را کردند. نباید ذوقیات خود را داخل احکام کنیم. اگر در طلاق ها دقت کنیم، می بینیم یا یکی از دو طرف دین را رعایت نکرده، یا هر دو. وقتی کسی مریض می شود حتما یکی از دستورات بهداشتی را رعایت نکرده دستور شرع هم همینطور است. غیر از دستور شرع، مفسده شروع می شود.

در مورد حضرت زهرا(س) صحبت دیگری دارید؟

یک مطلبی که باید توجه داشته باشیم این است که تمام ائمه خیلی زحمت کشیدند و خیلی گرفتاری ها داشتند که قابل مقایسه با گرفتاری های امروز ما نیست. برای دین داشتن و زندگی کردن در دنیا و پیش رفتن به جلو، باید تحمل مصائب را داشته باشیم.همانطور که در قرآن آمده است:

والعصر.

انّ الِانسان لَفی خُسر.

الّا الّذین آمنوا و عَمِلوا الصّالحاتِ وَ تَواصوا بِالحقِّ‌ وَ تَواصَوا بِالصَّبرِ

عمل صالحات، کار می برد. مثل روزه صحیح گرفتن، نماز درست خواندن، پرداخت خمس و زکات، حج و جهاد. منظور از تواصوا بالحق این است که حقایق در قرآن و روایات است . باید پای قرآن بایستیم. امروز ما برای امام حسین گریه می کنیم. آن گریه برای مصیبت است ولی باید بدانیم ائمه برای حفظ دین تا کجا ایستادگی کردند.حضرت زهرا(س) زندگی سخت و مشکلی در زمان خودش داشت.

حضرت زهرا(س) مولود اسلام بود. کفار مشکلات زیادی در آن زمان برای پیامبر(ص) و حضرت زهرا(س) پیش می آوردند. تمام دوران رسالت با مشکلات گذشت. 84 جنگ در آن زمان به وجود آمد. در تمام سختی ها در کنار رسول خدا(ص) حضور داشت. شوهر فاطمه (س) فداکارترین سرباز جنگ بود. بعد هم که داستان هایی برای حضرت علی پیش آمد و ماجرای فدک پیش آمد. بعد شهید شدند ولی شهادتی که اسلام را حفظ کرد و خط را به جهانیان داد.

یک دانشمندی اخیر کتابی به نام « بِنُورِ فاطِمَةَ إهتَدَیتُ » نوشته است.

در آن به این مسائل اشاره کرده که فاطمه(س) باعث شیعه شدن من شد. چون فهمیدم قضایا از چه قرار است. این نور برای همه است. مصائب امام حسین(ع) هم همینطور. و باقی امامان هم واقعا زحمت کشیدند و این مقام و منزلت ها به راحتی به دست نیامده. دستور شرع را در هر شرایطی انجام دادند. وقتی مصائب حضرت زهرا برای ما انسانهای عادی بیان می شود، تحمل نداریم و به گریه می افتیم. ببینید برای حفظ دین چه کردند. ما یک صدم و یک هزارم بایستیم و دین را از آنها تحویل بگیریم.درست است که گریه خیلی ثواب دارد امام خمینی(ره) فرمودند این گریه ها اسلام را نجات داد.اما باید توجه کنیم که اینها زحمت کشیدند، ما هم بکشیم. فداکاری کردند، ماهم فداکارای کنیم. این خط را رفتند و به ما یاد دادند.

می پرسندچرا حضرت زهرا(س) از همه انبیا بالاتر است؟ چون پیغمبر(ص) از همه انبیا بالاتر است. و کل علوم پیغمبر به زهرای مرضیه(س) منتقل شده.

قرآن کامل ترین و اسلام کاملترین است. علمی که حضرت زهرا(س) داشت به مراتب بیشتر از علم حضرت موسی(ع) بود. همچنین به علمی که داشتند عمل می کردند و علت برتری ها همین است. چرا عیسی بن مریم(ع) پشت امام زمان(عج) به نماز می ایستد؟ چون علم امام زمان(عج) را ندارد. این علم رسول(ص) و اسلام است. پیشرفت های دینی برای ایمان، علم و عمل است. قرآن کامل ترین کتاب است. هیچ وقت انجیل و تورات به کاملی قرآن نبوده. هر کس علمش بیشتر باشد، کمالش بیشتر است. تمام انبیا مقایسه هاشان با علم و عمل است. ان اکرمکم عندالله اتقاکم. تقوا علم است. وقتی پیامبر(ص) می فرماید فاطمه روح من است یعنی تمام علوم به او انتقال داده شده است.

معصومه بودن معنایش این است که تمام کارهایی که انجام می دادند مورد قبول خداست. بطوریکه می توان به او اقتدا کرد. اینکه هم بلد باشیم و هم عمل کنیم غصه های امام و رهبری هم کم می شود. ایشان هم جز اسلام چیزی نمی گویند.

خاطره ای از رهبری دارید؟

انسان وقتی به بزرگان دینی نزدیک می شود این مطالب را در همه می بیند: شدت عمل به احکام، شدت توجه به دستورات شرع، شدت اضطرابی که نسبت به همگان دارند. این برتری ها برای همین است. به فکر بودن ها، خیرخواهی ها وغصه خوردن ها برتری است. طرز بیان آقا را در مورد مشکلات مردم ببینید. ایشان غصه مردم را می خورند . مقام برای همین است. علت محبت مردم هم همین است. این محبت ها برای عمل صالح و ایمان است. محبت شدید به همه مردم دارند.همانگونه که پیامبر اسلام(ص) به کفار آنچنان محبت می کرد که در چند جای قرآن آمده است. آنقدر دلسوزی می کردند بلکه همه اصلاح بشوند و جلو بیایند.