تیغ دولبه فضای مجازی زیر گلوی جامعه

روزنامه آرمان: دوره کنونی را عصر ارتباطات می‌دانند و یکی از امکان‌هایی که این دوره در اختیار انسان‌ها قرار داده، کم کردن فواصل به واسطه فضای مجازی است، اما فارغ از نتایج مثبتی که این امکانات برای مردم دنیا فراهم آورده، موضوعاتی وجود دارد که نمی‌توان آن را انکار کرد؛ به عقیده بسیاری از کارشناسان، فضای مجازی به تیغ دولبه‌ای می‌ماند که در صورت عدم مدیریت به خشونت و آسیب‌های اجتماعی مثل طلاق، خودکشی و... می‌انجامد. فضای مجازی نسل جدیدی از فضای روابط اجتماعی است که با اینکه عمر خیلی زیادی ندارد، توانسته به خوبی در زندگی مردم جا باز کند. مردم بسیاری در سنین مختلف و از گروه‌های اجتماعی متفاوت در فضای مجازی کنار هم آمده‌اند و از فاصله‌های بسیار دور در دنیای واقعی، با هم ارتباط برقرار می‌کنند. روزانه نزدیک به چهارصد میلیون نفر در سراسر دنیا از اینترنت استفاده می‌کنند و یکی از کاربردهای اصلی اینترنت، برقراری ارتباط اجتماعی با دیگران است. شاید عیب اصلی ارتباط‌های اینترنتی آن است که ارتباط در فضای مجازی، اساسا بر متن استوار است و بنابراین، از نشانه‌های بصری و شنیداری در تعامل‌های رو در رو بی بهره است. امروزه خانواده ایرانی در سبد فرهنگی خود با شبکه‌های ماهواره‌ای، فضای مجازی، رسانه‌های مدرن و... مواجه است که هر کدام به نوبه خود بخشی از فرایند تاثیرگذاری در خانواده را هدف گرفته‌اند.

فرماندهی انتظامی استان زنجان در همایش «عوارض ناشی از خشونت بر خانواده» گفت: در زمان حاضر فضای مجازی منشا الگو برداری‌های تربیتی برای افراد به ویژه کودکان و نوجوانان شده است و در صورت نبود مدیریت صحیح در این زمینه در آینده نزدیک باید منتظر سونامی آسیب‌های اجتماعی در سطح جامعه باشیم. علیرضا صالحی به اعتیاد کودکان و نوجوانان به شبکه‌های اجتماعی مجازی اشاره کرد و افزود: به واسطه نفوذ شبکه‌های اجتماعی در ارتباطات نسل امروز، روابط خانوادگی در زمان حاضر به هیچ وجه در چهارچوب انتظارات نیست و به نوعی ارتباطات در خانواده در جایگاه اصلی خود قرار ندارد. او با بیان اینکه زمینه بروز آسیب‌های اجتماعی به ویژه خشونت در درون خانواده‌هاست، افزود: اگر قوانین کشورهای غربی در حوزه خانواده صحیح و درست بود امروز شاهد برگشت آنها از قوانین خودشان نبودیم. صالحی به کاهش آستانه تحمل افراد جامعه در ارتباط‌های روزمره و وقوع نزاع‌های فردی و جمعی در جامعه اشاره کرد و افزود: بزرگ‌ترین هزینه برای به دست آوردن آرامش، برخورداری از فضیلت اخلاقی«گذشت» است که در سیره معصومین(ع) و متون دینی برای التزام به این فضیلت سفارش‌های موکدی آمده است. به گفته این مقام انتظامی، براساس آمارها، طی۱۰ سال گذشته با افزایش وقوع خشونت در جامعه مواجه هستیم و لازم است تدبیر جامعی در مورد وقوع آسیب‌ها انجام گیرد. او سست بودن پایه‌ها و اعتقادهای دینی در جامعه را از دلایل دیگر بروز خشونت در جامعه دانست و اضافه کرد: فقر و فاصله طبقاتی، بی عدالتی، زندگی ماشینی، هر کدام در اشاعه خشونت در جامعه تاثیر گذار هستند.

خشونت سفید چیست؟

خشونت سفید یا خشونت اینترنتی، شامل مصادیق آزار و اذیت، کلاهبرداری، تهدید و... است که در فضای مجازی به ویژه علیه زنان اتفاق می‌افتد. اگر در گذشته، تعقیب، متلك گفتن و فحاشی در كوچه و خیابان بود كه زنان را آزار مي‌داد، با ظهور تكنولوژی‌های روز، انواع آزار و مزاحمت اینترنتی، ارسال عكس‌ها و پیغام‌هایی كه مصداق آزار جنسی هستند و سوءاستفاده و انتقام‌گیری مجازی هم به آنها اضافه شده است. موضوعی كه منحصر به ایران نیست و هشدار سازمان ملل را هم در پی داشته است. سازمان ملل اعلام كرده اینترنت به فضای تازه‌‌ای برای خشونت علیه زنان تبدیل شده و در شرایطی كه میزان خشونت علیه آنها به طرز نگران کننده‌ای بالاست، خشونت در فضای مجازی هم رواج پیدا کرده و زنان در توئیتر، اینستاگرام، فیسبوك و... به مسائل مختلفي تهديد می‌شوند. نگاه كوچكی به خبرها نشان می‌دهد كم ‌نیستند مواردی شامل باج‌خواهی و تهدید به بی‌آبرویی با انتشار عكس و اطلاعات شخصی، ردیابی و آزار مداوم، متلك‌گویی، درخواست رابطه جنسی و اجبار به برقراری رابطه، كلاهبرداری و بسیاری از مصادیق دیگری كه همه آنها تحت عنوان خشونت آنلاین، خشونت اینترنتی یا خشونت سفید شناخته می‌شوند. این خشونت‌ها همیشه هم برای كسب منفعت خاصی نیستند، بلكه گاهی از سر ناآگاهی انجام می‌شوند و در مواردی ریشه در دور كردن زنان از فضاهای عمومی دارند. این فضای عمومی كه حالا جايش را از خیابان به اینترنت داده، قلمروی است كه در بعضی فرهنگ‌ها تسلط مردانه‌ای بر آن حاكم است و عده‌ای تلاش می‌كنند همچنان این سیطره قدرت حفظ شود

از هر پنج طلاق، سه مورد مربوط به فضای مجازی است

یک روانشناس با اشاره به اینکه بر اساس آمارهای موجود می‌توان گفت که امروزه از هر ۵ مورد طلاق، سه مورد مربوط به آسیب‌های فضای مجازی است، اظهار داشت: بسیاری از خانواده‌های امروزی تحت تاثیر فضای مجازی و آسیب‌های ناشی از آن درگیر طلاق شدند. علیرضا امین زاده گوهری با اشاره به جنگ‌های نرم امروزی در جامعه، عنوان کرد: در حال حاضر و با تاکیدات رهبر معظم انقلاب به جنگ نرم، باید موضوع طلاق را در کنار تمام عناصر خود، از این بعد نیز مورد بررسی قرار داد. همچنین یک کارشناس اجتماعی با اشاره به ۶ بعد مختلف طلاق، عنوان کرد: ۳ بعد از تمام ۶ بعد دلیل طلاق نقش بسیار پر رنگی در جامعه دارد که یکی از مهم‌ترین آنها به مباحث اقتصادی زوجین مربوط می‌شود. طیبه میرزا اسکندری ادامه داد: مسائل اقتصادی در حین طلاق همواره بسیاری از مسائل اجتماعی را به همراه دارد که زوجین را در عین رفع مشکلات اقتصادی درگیر موضوعات و آسیب‌های اجتماعی می‌کند. او با اشاره به اینکه موضوعات طلاق و آسیب‌های بعد از آن باید از دیدگاه جامعه شناسان بررسی دقیق شود، خاطرنشان کرد: اگر چه بعد قانونی با مسائل اجتماعی بی‌ارتباط نیست، اما بعد روانی و عاطفی در رقم خوردن مسائل اجتماعی نقش بسیار مهم‌تری دارد

قاچاقچیان اینترنتی

یکی دیگر از مشکلاتی که به واسطه فضای مجازی به وجود آمده، سوءاستفاده قاچاقچیان مواد مخدر از این فضاست؛ سایت‌های فروش مواد سال‌هاست در فضای مجازی فعالیت دارند و مدت‌هاست از این راه مشتری جذب می‌کنند، البته پلیس همواره در کمین آنها نشسته و سالی چند سایت را بسته و چند گروه از گردانندگان را دستگیر کرده، ولی با این حال باز هم این قاچاقچیان هستند که باردیگر شبکه‌های فروش و توزیع مواد مخدر را در فضای مجازی راه می‌اندازند. براساس آخرین آمار، ۵۱ سایت فارسی زبان که زیر پوشش سایت علمی، جذب مشتری می‌کردند و برای مشتاقان دانستن، شیوه مصرف مواد را شرح می‌دادند، شناسایی شده‌اند، اما حتی خوشبین‌ترین آدم‌ها هم می‌دانند که شناسایی این تعداد، پایان کار قاچاقچیان اینترنتی نیست. قاچاقچیان مجازی یاد می‌دهند که چطور تولیدکننده باشیم، اما یقینا آنها زیر و بم کار را لو نمی‌دهند و فوت کوزه‌گری را پیش خود نگه می‌دارند. به غیر از فرمول ساخت، شیوه مصرف هم در این سایت‌ها موجود است. اینها قدم به قدم، مشتری صفر کیلومتر را پیش می‌برند و به مصرف حرفه‌ای می‌رسانند. به گفته هومان نارنجی‌ها، کارشناس مواد مخدر «نوجوانان به دلیل حس کنجکاوی از هزار تا ۲هزار سایت غیرقانونی و غیرعلمی، اطلاعاتی کسب می‌کنند و نمی‌دانند که این سایت‌ها توسط خود فروشندگان مواد مخدر بالا آمده است. در این سایت‌ها مواد مخدر خوب جلوه داده می‌شود و گفته می‌شود نه تنها عوارضی ندارند بلکه مفید هم هستند. به نوجوانان گفته می‌شود که این مواد کاربردهای پزشکی دارد.»