هوای همسایه‌تان را داشته باشید

روزنامه آرمان: بدون ترديد يکي از عوامل موثر در فرايند يادگيري‌هاي اجتماعي و تاثيرپذيري اخلاقي و رفتاري کودکان، نوجوانان و بزرگسالان؛ «همسايه‌ها» مي‌باشند.همسايه‌ها قادرند تاثير بسزايي در گفتارها و فرهنگ زبان و کلام، نگرش‌ها و بازخوردها، توقعات و انتظارها، انگيزه‌ها و تلاش‌ها و پديد آيي رفتارهاي متنوع يکديگر داشته باشند. همسايه‌ها مي‌توانند سايه‌بان پر محبت، چتر حمايتگر و پشتوانه استوار همديگر باشند. خانواده‌ها و همسايه‌ها مي‌توانند از پرشکوه ترين رابطه‌ها برخوردار باشند؛ رابطه اي مملو از رفاقت و مهرباني، صميميت و يکرنگي، تعهد و مسئوليت پذيري، حمايت و پشتيباني، همدلي و همراهي، همفکري و همگامي، گذشت و صبوري، همزباني و رازداري و صلابت و استواري. برقراري چنين رابطه موثر و مفيدي، منوط به مراعات توصيه‌هاي زير مي‌باشد:

معرفت و محبت پيدا کنيد: خمير مايه چنين رابطه پرشکوه، زيبا و دوست داشتني، معرفت است و محبت؛ و محبت يعني صميميت و صداقت، شجاعت و عدالت، گذشت و ايثار و صبوري و احسان نسبت به همدلان و همسايگان.خانواده‌هايي که بيش از ديگران در برقراري اين ارتباط و پايه‌گذاري چنين رابطه اي پيش قدم شده، از همه امکانات فکري، معنوي و مادي خود براي آن سرمايه گذاري مي‌کنند، نه تنها از بيشترين ثواب و پاداش الهي بهره مند مي‌گردند، بلکه خود از بالاترين آرامش روان و سکينه خاطر برخوردار مي‌شوند.

در نيکي کردن سبقت بگيريد: سبقت در نيکي‌ها و رادمردي از ويژگي‌هاي انسان‌هاي وارسته و مومنان است. اغماض در برابر کم توجهي‌ها و بي توجهي‌هاي اجتماعي همسايه‌ها رفتاري پسنديده و مطلوب است، اما وقتي که انسان گامي فراتر بر مي‌دارد و با اولياي خدا همراه شده، بي توجه به برخي رفتارهاي نامطلوب بعضي از همسايه‌ها با کلام دلنشين و رفتاري محبت آميز و با هديه و احسان به سراغ ايشان مي‌رود، عالي ترين شيوه برخورد، برترين روش تربيتي و نشاط از کمال و شخصيت انساني است.

حقوق متقابل يکديگر را رعايت کنيد: واقع امر اين است که همه نزديکان ما از احترام و ارزشمندي خاص برخوردار هستند و همواره حقوق متقابلي ميان ايشان و ما مورد توجه است. نزديکان نسبي همچون پدر و مادر، فرزندان و همسر، نزديکان سببي چون والدين همسر، نزديکان دوست و دوستان نزديک، همدلان رفيق، همسفران شفيق و همراهان صميم، هم سايه‌هاي هم سايبان، هم ديواري‌هاي دل مهربان، همه و همه نه تنها در منظر يکديگر از منزلت و احترام قابل ملاحظه اي برخوردارند، بلکه اگر نيک بنگريم اغلب انتظارات به حق و حقوق شايسته اي نيز نسبت به هم دارند.در فرهنگ و تعاليم اسلامي، همسايه‌ها از ارزشمندي قابل توجه و حقوقي خاص نسبت به هم برخوردار هستند.

بعضي از حقوق همسايگان

در مورد اين امر مهم پيامبر اکرم(ص) فرمودند:از کمترين حقوق همسايه نسبت به همسايه اين است که اگر از شما کمک خواست، کمک نمايي و اگر قرض خواست، قرض بدهي و اگر مريض شد، عيادتش کني و اگر مصيبتي بر او وارد شد، خدمت رسيده، ايشان را تسلي دهي.[۱] امام سجاد(ع) نيز در همين معنا و در تاکيد بر حقوق متقابل خانواده‌ها و همسايه‌ها مي‌فرمايند: اما حق همسايه است بر تو حفظ آبرو و حقوق ايشان در زماني که حضور ندارد و تکريم و احترام ايشان در موقعي که حضور دارد و کمک به ايشان وقتي که مظلوم واقع مي‌شود.[۲] خانواده‌ها اجازه نمي دهند که کسي غيبت همسايه‌اش را بنمايد، همان گونه که راضي نمي‌شوند فردي غيبت يکي از اعضاي خانواده شان را بکند. تکريم شخصيت همسايه‌ها، برقراري حسن ارتباط با ايشان، احساس تعهد و مسئوليت پذيري در حفظ حرمت و ايفاي نقش حافظ منافع معنوي و مادي براي همسايه از اساسي ترين تکليف خانواده‌ها و همسايه‌ها نسبت به يکديگر است.

خوش‌رفتاري کنيد: پرواضح است که در پرتو خوش رفتاري متقابل، احترام و تکوين و رعايت حال يکديگر؛ بر نشاط درون و امنيت خاطر انسان افزوده مي‌شود و آسايش فکر و آرامش روان همسايه‌ها را مضاعف مي‌نمايد. امام صادق(ع) همين معنا را مورد تاکيد قرار مي‌دهد و مي‌فرمايد: بر شما باد که همواره همسايه اي نيکو و خوش رفتار باشيد، چرا که خداي متعال به آن فرمان داده است.[۳] پيامبر خدا (ص) از جمله نشانه‌هاي مومن بودن را حسن سلوک با همسايه‌ها مي‌دانند: با همسايه‌ات خوش‌رفتاري کن تا از مومنين باشي. از جمله مصاديق خوش رفتاري با همسايه‌ها، احوال پرسي از همسايه[۴] و خيرخواهي براي ايشان است. به بيان ديگر انسان آنچه را که براي خود خير مي‌داند براي همسايه اش نيز همان را بطلبد و آنچه را که براي خود خوش نمي دارد، براي همسايه‌اش نيز خوش ندارد.[۵] همچنين انسان بايد آنچه را که مخل آسايش و آرامش رواني خود مي‌داند، همان عوامل مزاحم و آزارگر از همسايه خود نيز دور بدارد و شرايطي را که براي خود مطلوب مي‌داند، براي همسايه نيز همان را بخواهد.

امر به معروف و نهي از منکر کنيد: آن گاه که خانواده اي به طور مستمر شاهد برخي گفتارهاي نامطلوب و رفتارهاي نابهنجار خودآزار و ديگرآزار و خلاف ارزش‌هاي اخلاقي و موازين الهي در بين کوچک ترها و بزرگ‌ترهاي همسايه خود باشد، لازم است با انديشه و حسن تدبير و اخذ روشي معقول و اجتناب از زبان تحقير و تهديد، با کلام منطقي، رفتاري استوار و چهره اي مطمئن، صبور و خيرخواه به وظيفه اخلاقي و تکليف شرعي خود عمل نموده، از تذکر و انذار، نهي از منکر و امر به معروف غافل نباشد و به لحاظ بعضي ملاحظات فردي و منافع شخصي، حفظ مناسبات اجتماعي موجود و عدم احساس مسئوليت پذيري، چنين رسالت مهمي را فراموش نکند. امام صادق (ع) مي‌فرمايند: هر کس همواره شاهد رفتارهاي گناه آلود همسايه خود باشد و ايشان را از رفتار نادرستي که مرتکب مي‌شود نهي ننمايد، شريک او محسوب مي‌شود.[۶]

پرهيزها

روابط مطلوب و تعالي بخش خانواده‌ها با همسايه‌ها زماني با زيبايي و شکوه جلوه گر مي‌شود که روابط ميان ايشان به دور از رفتارهاي زير باشد:۱. رفتارهاي غير اجتماعي.۲. ارزش‌هاي غيراخلاقي و آسيب‌هاي روان شناختي.۳. تجسس در امور زندگي يکديگر.۴. دخالت‌هاي ناروا در مسائل خانوادگي.۵. چشم و هم چشمي و رقابت‌هاي ناروا.۶. مزاحمت‌هاي مستقيم و غير مستقيم، آشکار و پنهان.۷. همسايه آزاري.

مصاديق همسايه‌آزاري

همسايه آزاري از زشت ترين و منفورترين کارهاست. خانواده‌ها همواره بايد مراقب باشند که مبادا در روز و شب، خواسته و ناخواسته، مستقيم و غيرمستقيم رفتاري داشته باشند که موجبات سلب آسايش و اذيت ايشان را فراهم نمايند. پيامبر اکرم(ص)، در اين باره مي‌فرمايند:هر کس همسايه‌اش را اذيت کند، خداوند بوي بهشت را بر او حرام مي‌کند و جهنم را جايگاه او قرار مي‌دهد و چه بد جايگاهي است. پيامبر خدا(ص) فرمودند: هرکس همسايه اش را اذيت کند، مرا آزرده است و هرکس مرا بيازارد، خداي را اذيت کرده است و هر کس با همسايه اش ستيز کند با من ستيز کرده است.[۷] خوشا به حال همسايه‌هاي فهيم، صبور، خوش رفتار، مومن و متعهدي که همچون معلمان و مربيان بزرگ اخلاق و عالمان اهل عمل مي‌توانند با انديشه و کلام و رفتارهاي پسنديده خود نيکوترين و مطلوب ترين رفتارها را در خردسالان و بزرگسالان همسايه متبلور نمايند.