پلاسکو و مدارکی که المثنی ندارد

پس از وقوع حادثه تلخ پلاسکو، برآوردهای احتمالی در مورد اجناس موجود در ساختمان، بیکار شدن افراد، کارگاه‌هایی که بیمه بودند و... آغاز شد و در همین راستا آمار و ارقامی هرچند تخمینی، اما نزدیک به واقعیت ارائه شد. نکته قابل تامل در مورد این حادثه، با وجود خسارت‌های مالی و جانی حاصل از آن، بحث اسناد و مدارکی است که در آتش سوختند و از بین رفتند. هیچ یک از کسبه نمی‌تواند در مورد بدهی‌ها یا طلب‌هایی که دارد، اظهار نظر قطعی داشته باشد، در حالی که این امکان وجود داشت، تمام این مدارک و اسناد را به صورت آنلاین ذخیره و در هر مکانی بازیابی کرد. در همین رابطه، سازنده نخستین دیتاسنتر کانتینری ماژولار در داخل کشور گفت: ممکن است برخی از اطلاعات مفقود شده، به واسطه مشتریان و افراد ذی‌نفع یا طرف حساب‌ها جمع آوری شود، اما بدون شک این اطلاعات نامطمئن و غیرقابل اتکا خواهند بود. فرهاد رحیمی حادثه تاسف بار ساختمان پلاسکو را زنگ خطری برای همه صنوف و سازمان‌هایی دانست که به صورت سنتی از اطلاعات و اسناد خود نگهداری می‌کنند یا در صورت استفاده از وسایل الکترونیکی، برنامه‌ریزی مناسبی برای پشتیبان‌گیری و بازیابی اطلاعات در صورت بروز حوادث غیرمترقبه ندارند. او بر ضرورت نگهداری اطلاعات به صورت الکترونیکی و پشتیبان‌گیری از آنها در مکان‌های فیزیکی مختلف و مطمئن تاکید کرد و افزود: افرادی که اطلاعات خود را غیر از کامپیوترهای مستقر در ساختمان پلاسکو در جای دیگری ذخیره نکرده‌اند هم مثل افرادی هستند که اسناد خود را به صورت فیزیکی در فروشگاههای این ساختمان نگهداری می‌کرده‌اند. رحیمی ادامه داد: متاسفانه با توجه به نگهداری سنتی و فیزیکی یا الکترونیکی بدون بک‌آپ، اسناد و اطلاعات با وقوع حوادثی از این قبیل نابود می‌شوند. این در حالی است که اگر کلیه اسناد به صورت الکترونیکی در دیتاسنتری با بک‌آپ مطمئن نگهداری می‌شدند، در صورت از بین رفتن اسناد فیزیکی یا اطلاعات الکترونیکی دیتاسنتر اول به راحتی امکان دسترسی به فایل‌های الکترونیکی که در محل امن دیگری نگهداری می‌شد میسر بود و نگرانی و دغدغه صاحبان این اطلاعات برطرف می‌شد. به گزارش ایلنا، او با تاکید بر اینکه در عصر امروز، اطلاعات حرف اول را می‌زند، گفت: با توسعه شبکه‌های کامپیوتری به‌ویژه شبکه جهانی اینترنت، نیاز به فضایی امن برای مدیریت اطلاعات شامل ذخیره‌سازی، طبقه‌بندی، بازیابی و توزیع اطلاعات احساس می‌شود که دیتاسنترهای کانتینری ماژولار می‌توانند با رعایت اصول پدافند غیرعامل، اطلاعات را در داخل کشور به صورت پراکنده و متحرک و کاملا امن نگهداری کنند.

از حساب‌های خود بی‌اطلاع شده‌ایم

محمدی یکی از کسبه پلاسکو است که تمام اسناد و مدارک خود را در حادثه آتش سوزی و فروریختن ساختمان از دست داده است. او به «آرمان» می‌گوید: اسناد و مدارکی که از بین رفته، چند فقره چک مشتریان، چند فقره چک برگشتی و دفاتر ثبت حساب‌ها بوده است. این کاسب پلاسکو در مورد خسارت‌های حاصل از این مساله، اظهار ‌می‌کند: متاسفانه حتی نمی‌دانیم چقدر از این موضوع به ما خسارت وارد شده، چون کیس کامپیوتر نیز از بین رفته است و هیچ خبر دقیقی از اطلاعات داخل آن نداریم. محمدی در پاسخ به این سوال که آیا در پلاسکو کسی از سیستم‌های ذخیره آنلاین استفاده می‌کرد یا خیر، تصریح می‌کند: ما از اسناد پرینت و بک‌آپ می‌گرفتیم و آنها را داخل یک فلش ذخیره می‌کردیم، متاسفانه آن فلش نیز داخل ساختمان بود. تا جایی که من اطلاع دارم، کسی از کسبه پلاسکو از چنین سیستمی برای ذخیره اطلاعات و اسناد استفاده نمی‌کرد و به نظر من شاید یک درصد از کسبه از چنین سیستمی استفاده می‌کردند. او ادامه می‌دهد: اگر از چنین سیستمی اطلاع داشتیم، در حال حاضر دغدغه چندانی از فروریختن ساختمان نداشتیم؛ ما اکنون نمی‌دانیم از چه کسی طلبکار و به چه کسانی بدهکار هستیم. محمدی در پایان می‌‌گوید: متاسفانه تا زمانی که بلایی سرمان نیامده، به فکر چیزی نیستیم و اجباری شدن این سیستم بهتر است؛ اگر قبل از حادثه به کسبه گفته می‌شد چنین سیستمی وجود دارد، مطمئن باشید کسی توجه نمی‌کرد. ابراهیمی یکی دیگر از کسبه پلاسکو است و اغلب نگرانی خود را در مورد اسناد، از بین رفتن چک‌ها می‌داند. او در پاسخ به این سوال که به دلیل از بین رفتن اسناد و مدارک چقدر خسارت دیده است، می‌گوید: به طور کلی حدود ۷۰۰ میلیون خسارت به من وارد شده است و در مورد اسناد و چک‌ها اطلاع دقیقی ندارم. این کسبه پلاسکو نیز که از امکان ذخیره آنلاین اطلاعات خود بی‌خبر است، اظهار می‌کند: باید برای ساختمان‌های دیگر که ممکن است دچار حادثه شوند، حداقل در مورد اسناد و مدارکی که نشان‌دهنده بستان‌کاری‌ها و بدهی‌های کاسبان است، فکری شود. از بین رفتن این اسناد، حساب‌های ما را بهم ریخته است و با مشکل روبه‌رو شده‌ایم. او به این پرسش که با شروع مجدد کسب و کارش، به دنبال ذخیره الکترونیکی می‌رود یا خیر، پاسخ مثبت داد.

نگرانی امروز؛ حاصل فقدان تفکر سیستمی

یک استاد ارتباطات در مورد سیستم‌های ذخیره الکترونیکی اطلاعات به «آرمان» می‌گوید: ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که پیشرفت‌های ارتباطی و فناوری اطلاعاتی، باعث شده است بسیاری افراد از آن به عنوان جامعه اطلاعات تعبیر کنند، یعنی این ادعا در کشور‌های آمریکا، اروپا و برخی کشورها مثل ژاپن وجود دارد که سیستم‌های اطلاعاتی و ارتباطی این کشورها به قدری پیشرفته شده است که اطلاعات در حوزه‌های کاری مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، تجاری و... نقشی اساسی دارد و به این جوامع، جوامع اطلاعاتی گفته می‌شود؛ اساس این جوامع را اطلاعات تشکیل می‌دهد. همه پیشرفت، توسعه، رفاه و... که در عرصه زندگی مادی امروز می‌تواند به وجود آید، نشات‌گرفته از اطلاعات است. مفاهیم و ادبیات آن به قدری در دنیا گسترده است که تمام کشورها در این راستا، در حال مسابقه دادن هستند. هیچ فرد، گروه یا سازمانی در دنیا وجود ندارد که نخستین دغدغه‌اش، اطلاعات، سیستم‌های جست‌وجو، پردازش و بازیابی آن نباشد. امروزه عصری است که مبنای هر تصمیمی که ما می‌گیریم، باید اطلاعات باشد. اسماعیل قدیمی در پاسخ به این سوال که اگر سیستم‌های ذخیره الکترونیکی اطلاعات در پلاسکو وجود داشت، اوضاع چه تفاوتی می‌کرد، تصریح می‌کند: ما بحث‌هایی با عنوان سیستم مدیریت اطلاعات داریم؛ امروزه این سیستم‌ها در مقولات تجاری، اداری، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جا افتاده است. انوع و اقسام سیستم‌های دیگر نیز وجود دارد، بنابراین این مساله، امری عادی در دنیاست. اگر این سیستم در پلاسکو وجود داشت، بسیاری از کسبه، دیگر نگران بدهکاری‌ها و طلبکاری‌ها، سرمایه‌ها و مسائل مرتبط با اسناد و مدارک خود نبودند. نکته مهم در مورد این سیستم‌ها این است که آنها به یک مکان خاص مربوط نمی‌شوند و به دلیل داشتن سرورهایی در بیرون از مکان شما، تمام اطلاعات را ذخیره می‌کنند. در کشورهایی که چنین سیستمی وجود دارد، نگرانی‌هایی در مورد اسناد و مدارک وجود ندارد، چون همه چیز ثبت و ضبط می‌شود و نگاه به اطلاعات، داده‌ها و معاملات سیستمی بوده و تفکر سیستمی غالب است. یکی از مزایای این سیستم در رابطه با پلاسکو، این بود که می‌توانستند به راحتی حساب بدهکاری و بستان‌کاری‌های خود را داشته باشند و دغدغه در این باره وجود نداشت. متاسفانه غالب این افراد به دلیل مشکلات ناشی از نابود شدن اسناد و مدارک خود، ضرر می‌کنند و رسیدگی به آنها نیز با مشکل روبه‌رو می‌شود.

مدیریت اطلاعات در کشور حاکم نیست

داوود زارعیان، عضو شوراي فرهنگي وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: می‌توان گفت امروز در همه کشورهای توسعه یافته، مبنای اطلاعات مورد استفاده، ذخیره آنها به صورت الکترونیکی است. سیستم‌های بیگ دیتا، حجم زیادی از اطلاعات را ذخیره، پردازش و بازیابی می‌کنند. به نظر من در حال حاضر، بسیاری از اطلاعات در کشور ما ذخیره شده و وجود دارد، اما مدیریت اطلاعات بر این بخش حاکم نیست. برای مثال همه کسانی که چک صادر می‌کنند یا خرید و فروشی انجام داده و نقل و انتقالی انجام می‌دهند، اطلاعاتشان یک جایی ذخیره می‌شود، اما ما هنوز به دو نکته توجه نکرده‌ایم: یکی اینکه فرایندهای این ذخیره سازی را کامل کنیم، دوم اینکه وقتی فرایندها کامل شد، چگونه از آنها استفاده کنیم. به عنوان مثال در بحث صدور چک، چک زمانی که به بانک برود، کل فرایندش کامل می‌شود. حال آنکه اگر بنا باشد ما در یک نظام الکترونیکی کامل کسب و کار کنیم، فرد وقتی چک را صادر کرد، مبلغ و گیرنده چک باید ثبت شود؛ این مساله در کشور ما وجود ندارد.