تبعات بازنسشتگی زودهنگام زنان در جامعه

روزنامه آرمان: فريده غيرت* : مصوبه اخير مجلس شورای اسلامی مبني بر بازنشستگي زنان با حداقل ۲۰ سال سابقه كار واكنش‌هاي بسياري را به همراه داشت.

برخی اعتقاد داشتند که رويكرد «ضدزن» در اين مصوبه نهفته است. به همين دليل چنين مصوبه‌اي كه در آن هيچ چشم‌اندازي درباره آينده زنان پس از بازنشستگي، آن هم زودتر از موعد، تدارك ديده نشده بود، از جنبه بازدارندگي برخوردار است و با هدف محدود كردن زنان در كشور تصويب مي‌شود. غافل از آنكه اين تصميمات بدون پشتوانه كارشناسي اثرات منفي بر وضعيت اشتغال زنان خواهد داشت، چراكه طرح بازنشستگي پيش از موعد شايد به لحاظ معيشتي تا حدودي رضايت مشمولان را به دنبال داشته باشد، اما به لحاظ اجتماعي اين مصوبه به ضرر زنان است و سبب مي‌شود اين طيف از شاغلان در بلندمدت از بازار كار خارج شوند و جاي خودشان را به مردان بدهند. اين نوع بازنشستگي زودهنگام آمار بالاي بيكاري زنان را هم به دنبال خواهد داشت، زیرا با اجراي چنين مصوبه‌اي، شايستگي، تخصص و توانمندي‌هاي زنان ناديده گرفته مي‌شود. در چنين شرايطي چگونه مي‌توان انتظار داشت دولت بتواند با شناسايي زنان متخصص و توانمند از آنها در دستگاه‌هاي اجرايي بهره ببرد، در حالي كه توانمندي و شايستگي، خود را تنها با تجربه و سوابق فردی نشان خواهد داد.

انتظار مي‌رفت كه بانوان نماينده مجلس در برابر تصويب اين مصوبه كمي مقاومت نشان مي‌دادند تا اين برداشت در جامعه شكل نگيرد كه بانوان نماينده در مجلس دهم نيز چنین رويكردی دارند. همچنین در اين مصوبه به اين مساله توجه نشده است که وقتی زني پس از ۲۰ سال از بازار كار و شخصيت اجتماعي خود جدا مي‌شود، چگونه مي‌تواند خود را از مسائل اجتماعي جدا كند و خانه‌نشين شود؟ اگرچه مساله بازنشستگي زنان، آن هم زودتر از زمان موعد، اختياري است، اما به دليل مساله مالي كه وجود دارد، بسياري از زنان به ناچار حاضر به بازنشستگي زودهنگام نخواهند بود. اگر زني نيز بنا به شرايطي طي دوره‌اي تصميم به بازنشستگي بگيرد و پس از مدتي ميل به بازگشت به محيط كار واشتغال داشته باشد، امكان يافتن شغلي مناسب براي او آسان نخواهد بود. بنابراين‌ چنين تصميماتي، تبعات اجتماعي به دنبال خواهد داشت كه به اين موضوعات بااهميت در مصوبه مجلس توجه نشده است. تجربه ثابت كرده كه سلب فرصت‌هاي شغلي از زنان پيچيدگي‌هاي بيشتري در جامعه دارد و بازنشستگي پيش از موعد، بازدارنده است. تصور اينكه چنين مصوبه‌اي گشايشي براي زنان در محيط خانواده يا از منظر اقتصادي ايجاد خواهد كرد، به هيچ‌وجه درست نيست، بلكه همان‌طور كه اشاره شد، بيشتر ايجاد يك نوع مصونيت است و او را از محيط كار دور خواهد كرد.

بنابراين از بانوان نماينده اين انتظار مي‌رود كه توجه داشته باشند حضور مستمر زن در محيط كار و قبول مسئوليت، مستلزم بودن اين طيف در بطن جامعه و كار است تا به جايگاه مورد نظر خود برسند. بديهي است كه هر گونه اقدامات بازدارنده در پيش‌ روي زنان آنها را به انزوا كشانده و صرف نظر از تبعات اجتماعي، مصوبه بازنشستگي زودهنگام سبب مي‌شود زنان از نظر اقتصادي نيز صدمات بسياري را متحمل شوند.

مصوبه اخير مجلس شورای اسلامی مبني بر بازنشستگي زنان با حداقل ۲۰ سال سابقه كار واكنش‌هاي بسياري را به همراه داشت. برخی اعتقاد داشتند که رويكرد «ضدزن» در اين مصوبه نهفته است. به همين دليل چنين مصوبه‌اي كه در آن هيچ چشم‌اندازي درباره آينده زنان پس از بازنشستگي، آن هم زودتر از موعد، تدارك ديده نشده بود، از جنبه بازدارندگي برخوردار است و با هدف محدود كردن زنان در كشور تصويب مي‌شود. غافل از آنكه اين تصميمات بدون پشتوانه كارشناسي اثرات منفي بر وضعيت اشتغال زنان خواهد داشت، چراكه طرح بازنشستگي پيش از موعد شايد به لحاظ معيشتي تا حدودي رضايت مشمولان را به دنبال داشته باشد، اما به لحاظ اجتماعي اين مصوبه به ضرر زنان است و سبب مي‌شود اين طيف از شاغلان در بلندمدت از بازار كار خارج شوند و جاي خودشان را به مردان بدهند. اين نوع بازنشستگي زودهنگام آمار بالاي بيكاري زنان را هم به دنبال خواهد داشت، زیرا با اجراي چنين مصوبه‌اي، شايستگي، تخصص و توانمندي‌هاي زنان ناديده گرفته مي‌شود. در چنين شرايطي چگونه مي‌توان انتظار داشت دولت بتواند با شناسايي زنان متخصص و توانمند از آنها در دستگاه‌هاي اجرايي بهره ببرد، در حالي كه توانمندي و شايستگي، خود را تنها با تجربه و سوابق فردی نشان خواهد داد. انتظار مي‌رفت كه بانوان نماينده مجلس در برابر تصويب اين مصوبه كمي مقاومت نشان مي‌دادند تا اين برداشت در جامعه شكل نگيرد كه بانوان نماينده در مجلس دهم نيز چنین رويكردی دارند. همچنین در اين مصوبه به اين مساله توجه نشده است که وقتی زني پس از ۲۰ سال از بازار كار و شخصيت اجتماعي خود جدا مي‌شود، چگونه مي‌تواند خود را از مسائل اجتماعي جدا كند و خانه‌نشين شود؟ اگرچه مساله بازنشستگي زنان، آن هم زودتر از زمان موعد، اختياري است، اما به دليل مساله مالي كه وجود دارد، بسياري از زنان به ناچار حاضر به بازنشستگي زودهنگام نخواهند بود. اگر زني نيز بنا به شرايطي طي دوره‌اي تصميم به بازنشستگي بگيرد و پس از مدتي ميل به بازگشت به محيط كار واشتغال داشته باشد، امكان يافتن شغلي مناسب براي او آسان نخواهد بود. بنابراين‌ چنين تصميماتي، تبعات اجتماعي به دنبال خواهد داشت كه به اين موضوعات بااهميت در مصوبه مجلس توجه نشده است. تجربه ثابت كرده كه سلب فرصت‌هاي شغلي از زنان پيچيدگي‌هاي بيشتري در جامعه دارد و بازنشستگي پيش از موعد، بازدارنده است. تصور اينكه چنين مصوبه‌اي گشايشي براي زنان در محيط خانواده يا از منظر اقتصادي ايجاد خواهد كرد، به هيچ‌وجه درست نيست، بلكه همان‌طور كه اشاره شد، بيشتر ايجاد يك نوع مصونيت است و او را از محيط كار دور خواهد كرد. بنابراين از بانوان نماينده اين انتظار مي‌رود كه توجه داشته باشند حضور مستمر زن در محيط كار و قبول مسئوليت، مستلزم بودن اين طيف در بطن جامعه و كار است تا به جايگاه مورد نظر خود برسند. بديهي است كه هر گونه اقدامات بازدارنده در پيش‌ روي زنان آنها را به انزوا كشانده و صرف نظر از تبعات اجتماعي، مصوبه بازنشستگي زودهنگام سبب مي‌شود زنان از نظر اقتصادي نيز صدمات بسياري را متحمل شوند.