وقتی تنها نبودن مهارت است
بر اساس تعریف‌هاینریش و گالون، تنهایی وضعیت آزار دهنده ای است که با اختلافات بین فردی پدید می‌آید.
روزنامه آرمان: بر اساس تعریف‌هاینریش و گالون، تنهایی وضعیت آزار دهنده ای است که با اختلافات بین فردی پدید می‌آید. همان‌گونه که در این تعریف بر آن تاکید شده ویژگی مهم تنهایی، تجربه ناخوشایند بودن آن از لحاظ عاطفی است، اما عنصر شناختی نیز در تنهایی واجد اهمیت است. با توجه به آنکه تنهایی یک «وضعیت عاطفی درونی» است ذکر این نکته ضروری به نظر می‌رسد که شاخص‌های ذهنی و کیفی روابط اجتماعی همچون رضایتمندی از روابط و پذیرش اجتماعی بیشتر از شاخص‌های عینی و کمی چون فراوانی تماس‌ها و تعداد دوستان در این زمینه موثر هستند. نویسندگان بسیاری ادعا کرده اند که تنهایی یک عامل بنیادی زندگی است و بنابراین تفاوت در میزان تجربه برای هر کس به واسطه برخی از مراحل زندگی رخ داده است. وود شرمن حتی ادعا کرد که «درماندگی، در تجربه تنهایی به طور مقتضی در مساله بسیار طبیعی تعلق پذیری همچون شخصیت اجتماعی فراخوانده می‌شود». تنهایی به محدوده سنی، جنس، نژاد، وضعیت تاهل، وضعیت اجتماعی اقتصادی یا وضعیت سلامتی ارتباط ندارد. بنابراین تنهایی یک تجربه جهانی و یک پیامد جهانی نیاز به دیگران است.روانشناسان اجتماعی از پدیده احساس تنهایی تعاریف متنوع ارائه داده اند. برای مثال دویونگ می‌گوید احساس تنهایی دلالت به تجربه ای دارد که در اثر کمبود تماس‌های اجتماعی، صمیمیت یا حمایت در روابط اجتماعی ایجاد می‌شود. با دیدگاهی روانکاوانه، سالیوان بیان می‌کند که احساس تنهایی تجربه ای است که در نتیجه ناکامی در رضایت از نیازهای اساسی انسان در برقراری روابط صمیمی و نزدیک رخ می‌دهد. محققان به نقش تضاد میان روابط ادراک شده و آرمانی اشاره دارند. نکته مهم درباره احساس تنهایی این است که احساس تنهایی با غم واندوه نیز فرق دارد. غم واندوه شرایط فقدان بزرگ در زندگی شخص است، برای مثال فوت همسر، در حالی که احساس تنهایی در حقیقت مولفه ای است از طرز پاسخ دهی به غیاب محبوب. به این ترتیب علت تنهایی می‌تواند افسردگی و یا غم واندوه باشد، اما با آن یکی نیست. در ضمن احساس تنهایی با انفراد و انزوا نیز فرق دارد. در انفراد فرد با خودش است و کناره گیری نسبی او از دیگران برای کسب استقلالش ضروری است.
چگونه با تنهایی کنار بیاییم؟
تنهایی حسی است که منشا اثر آن را باید در محیط پیرامونی فرد جست وجو کرد، احساسی که با توجه به برداشت انسان از محیطی که در آن حضور دارد حاصل می‌شود. برخی تنهایی را لذت بخش و برخی دیگر آزار دهنده تلقی می‌کنند، فارغ از این دو احساس متناقض، آنچه قاعده و مبناست معطوف به این امر می‌شود که استمرار و ادامه دار شدن تنهایی می‌تواند با مخاطرات و آسیب‌های بسیاری همراه شود. این روانشناس در تعریف پدیده تنهایی اظهارکرد: تنهایی به احساسی گفته می‌شود که در آن فرد ارتباطات و تعاملات خود با دیگران را پایین‌تر از حد معمول تصور می‌کند. نفیسه میرگذر گفت: اگر فرد از سطح تعاملات خود با دیگران احساس رضایت خاطر کند، حس تنهایی بر او غلبه نمی‌کند و در نقطه مقابل، در شرایطی که فرد از تعاملات خود با محیط و افراد حاضر در اطراف خود اعم از اعضای خانواده، دوستان، آشنایان و محیط اجتماعی احساس رضایت نکند، به رغم حضور، تعدد و کثرت افراد بسیاری در اطراف خود، حس تنهایی بر او مستولی می‌شود.
تنهایی، انزوای روح و روان
در ادامه یک جامعه شناس عنوان کرد: فرد تنها،همواره با این حس مواجه است که دیگران او را درک نمی‌کنند و نمی‌فهمند. مینا دارابی افزود: اگرچه ابتدا به ساکن،این حس در گام اول، برداشتی ساده به نظر می‌رسد که ممکن است امری عادی تلقی شود، اما استمرار چنین احساسی، تبعات ناخوشایندی را در برخواهد داشت و می‌تواند با آسیب‌هایی جدی و مخاطره آمیز همراه شود. اوعنوان کرد: فرد تنها گمان می‌کند که وجه اشتراکی میان دیگران با او وجود ندارد و چنین تصوری گام آغاز انزوای تدریجی به شمار می‌رود. این جامعه شناس گفت: چنین افرادی به ندرت به دیگران اعتماد می‌کنند و همواره حسی توام با بدبینی نسبت به دیگران دارند و تداوم چنین احساسی روح و روان را چنان درگیر و محتاط می‌کند که به نوعی می‌تواند به وسواس‌های فکری و ارتباطی منتهی شود. او افزود: افسردگی، اضطراب، غم، نارضایتی و خجالت در اغلب موارد همنشین احساس تنهایی هستند. دارابی عنوان کرد: افرادی که در حس تنهایی و انزوا غوطه ور هستند عموما از عزت نفس و خود پنداری مثبت محروم هستند و در برخوردهای اجتماعی با اضطرابی بالقوه مواجه می‌شوند و همواره از آسیب روابط اجتماعی خود با دیگران در هراس به سر می‌برند.
آموزش مهارت‌های زندگی، دفع کننده تنهایی
یک روانشناس در تشریح راهکارهای مقابله و پیشگیری از تنهایی عنوان کرد: لایه‌‌های پیچیده و متعدد شخصیتی را می‌توان به عنوان دلایل و عوامل موثر در تنهایی مدنظر قرار داد. صدیقه نوبهار افزود: تنهایی دو وجه دارد،یک وجه آن به فرد و وجه دیگر آن به مخاطبان فرد معطوف می‌شود. نوبهارگفت: به طور طبیعی در این فرایند ارتباطی، فرازها و فرودهایی وجود دارد که بخشی از آن شامل نقاط سفید و برخی دیگر نقاط سیاه هستند. این کارشناس عنوان کرد: راز و رمز تنهایی را باید در عدم رضایت در تعاملات فردی و گروهی جست وجو کرد و در شرایطی که یک طرف ارتباط و یا هر دو سوی آن، از رضایت کافی در برقراری و استمرار ارتباط برخوردار نباشند، ارتباط کمرنگ، سرد و در نهایت قطع خواهد شد. او افزود: نکته حائز اهمیت معطوف به این موضوع می‌شود که عموما اگر محیط پیرامونی افراد با درگیری و تنش سپری شود به طور طبیعی ضریب تنهایی و تنها شدن آنها افزایش خواهد یافت. نوبهار افزود: آنچه در تقویت تعاملات اجتماعی و مهار تنهایی ثمربخش خواهد بود به آموزش و یادگیری فنون و مهارت‌های زندگی معطوف می‌شود و هر آنچه فرد در این عرصه از تبحر و توانمندی بیشتری برخوردار شود، احتمال بروز و ظهور تنهایی و انزوا در او کاهش خواهد یافت. او افزود: افراد موفق در کسب مهارت‌های زندگی به نسبت در روابط اجتماعی خود بیشتر تمایل دارند که از یک موقعیت جدید اجتماعی به عنوان فرصتی برای به دست آوردن دوستان جدید بهره گیری کنند. این روانشناس اجتماعی عنوان کرد: گشاده رویی، اعتماد به نفس، قدرت بیان قوی و جذابیت در کلام از ویژگی‌های افرادی است که در کسب مهارت‌های زندگی و تعاملات اجتماعی موفق خواهند بود.
مهار تنهایی چگونه میسر می‌شود؟
یک آسیب شناس درباره راهکارهای موثر در رفع و مهار تنهایی عنوان کرد: یادگیری فنون ارتباطی مهم‌ترین مولفه در تقویت تعاملات اجتماعی محسوب می‌شود و می‌توان گفت افرادی که فاقد چنین توانایی ای هستند همواره برای تنها شدن مستعد خواهند بود. حشمت نبی زاده افزود: تغییر، اصلاح رفتارها و منش‌های مخرب که از قوه دفعی بالایی برخوردار هستند گام دیگری است که در رفع تنهایی ثمربخش خواهد بود. به گزارش باشگاه خبرنگاران، او یادآورشد: قرار گرفتن افراد در محیط‌ها و شرایط حزن انگیز، مطالعه رمان‌های خاص، موسیقی‌های غمگین و یادآوری و مرور خاطرات تلخ گذشته که با سرخوردگی و شکست همراه بوده از دیگر عواملی است که احساس تنهایی را بیش از پیش تشدید می‌کند و باید از چنین افکارها و رفتارهایی دوری جست.
دیدگاه تان را بنویسید