فناوری هسته‌ای در خدمت احیای آثار تاریخی

روزنامه آرمان امروز- زهرا سلیمانی: رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌گوید:«برای حفاظت از آثار تاریخی نیازمند استفاده از فناوری‌های جدید به ویژه فناوری هسته‌ای هستیم.» در سال‌های اخیر استفاده از فناوری هسته‌ای برای مقاصد علمی بیش از گذشته در ایران ملموس شده است. بعد از اینکه اخباری درباره ساخت اولین بیمارستان هسته‌ای در ایران منتشر شد حالا خبر می‌رسد دولتمردان به دنبال استفاده از این فناوری در بخش‌های دیگر هم هستند. حفظ و مرمت آثار تاریخی در ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. ایران کشوری با آثار تاریخی و میراثی بی‌شمار است که استفاده از این ظرفیت می‌تواند روند توسعه گردشگری و فرهنگی در کشور ما را تسهیل کند. در طول ۸۵ سال گذشته و از زمان تصویب اولین قانون حفظ و حراست از بناهای تاریخی و عتیقه‌جات تا به امروز حدود ۱۳۰ تا ۱۴۰ هزار مکان، بنا و محوطه شناسایی شده است و تاکنون ۳۲هزار اثر به عنوان میراث ملی ثبت شده است. تاکنون ۲۱ اثر از ایران نیز در فهرست میراث جهانی در یونسکو ثبت شده است. در دوران معاصر، با شناخت عوامل اصلی تخریب بافت‌های با ارزش تاریخی می‌توان برای بهبود محیط شهری و توسعه آتی آن نقش‌آفرینی کرد. فلسفه احیا و الگوپذیری محتوایی و عینی از فضاهای با ارزش و اندام‌های صدمه دیده و کهن ریشه در همین جایگاه دارد و به‌نظر می‌رسد یکی از موثرترین راهکارها در احیای دوباره بافت‌های تاریخی، ایجاد فعالیت‌های مجدد در این مناطق با توجه به توانایی‌های فیزیکی و کالبدی آنها از یکسو و پیام و محتوای زیستی و مفهومی آن از سوی دیگر است. متاسفانه در حال حاضر برخی از بناهای تاريخی به محل‌های متروکه تبديل شده‌اند و از اين طريق شاهد بروز آسيب‌های اجتماعی در اطراف آنها هستيم و این تهدیدها را می‌توان با رسیدگی مداوم به این بناها برطرف کرد. استفاده از فناوری‌های جدید روز گذشته رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: برای حفاظت از آثار تاریخی نیازمند استفاده از فناوری‌های جدید به ویژه فناوری هسته‌ای هستیم. مسعود سلطانی‌فر عنوان کرد: ایران از سابقه و هویت فرهنگی و تاریخی و تمدنی حدود ۱۰ هزار ساله برخوردار است و باستان‌شناسان کشور پیش‌بینی می‌کنند حدود۸۰۰ هزار تا یک میلیون بنا،سایت و محوطه تاریخی در کشور وجود داشته باشد. او افزود: با توجه به اینکه از سال ۲۰۰۷ هر کشور سالانه می‌تواند یک اثر تاریخی و یک اثر طبیعی را به ثبت برساند، بیش از ۶۰ بنا از ایران در فهرست انتظار یونسکو قرار دارد؛ در حالی که ما می‌توانیم سالانه ۱۰ اثر را به عنوان میراث جهانی به ثبت برسانیم و رتبه ایران را به رتبه‌های بالاتر ارتقا دهیم. سلطانی‌فر با اشاره به اینکه ایران دارای بضاعت فرهنگی و تاریخی بسیار زیادی است، تصریح کرد: شهر سوخته در شهر زابل در استان سیستان و بلوچستان از جمله مناطق تاریخی است که سابقه حیات در این منطقه به پنج هزارو۲۰۰ سال قبل باز می‌گردد، همچنین در این منطقه آثار و نشانه‌هایی یافت شده است که حکایت از اولین عمل جراحی چشم و به‌کارگیری چشم مصنوعی دارد. او اضافه کرد: در کاوش‌هایی که تاکنون در این منطقه انجام شده است کمتر آلات و ادوات جنگی کشف شده است و موزه‌ بنا شده نیز بیشتر با زندگی اجتماعی مردم و ارتباطات بین انسان‌ها مرتبط است، همچنین از شهر سوخته که ۱۵۱هکتار وسعت دارد تاکنون فقط پنج درصد مورد کاوش قرار گرفته است و ۹۵ درصد از این محوطه دست‌نخورده باقی مانده است، آثار و نشانه‌های کشف شده از این منطقه به اندازه‌ای باارزش است که یونسکو آن را در فهرست میراث جهانی به ثبت رسانده است. معاون رئیس‌جمهور ادامه داد: به گفته باستان شناسان، کاوش و حفاری در این شهر ۹۰ تا ۱۳۰ سال زمان نیاز دارد. رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: تخت جمشید به عنوان یکی از مهم‌ترین آثار فرهنگی و تاریخی شناخته می‌شود و محوطه‌ای که در حال حاضر مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد، مجموعه محدودی از ۱۲/۵ هکتار محوطه تخت جمشید است که البته این مجموعه با حریم و حاشیه آن ۲۵ هکتار وسعت را در برمی‌گیرد، این محوطه دارالحکومه شهر پارسه بوده است که مساحتی معادل ۳۰۰ تا ۶۰۰ هکتار داشته است. او اضافه کرد: دیوار گرگان نیز از دیگر آثار تاریخی مهم کشور است که از ساحل دریا آغاز می‌شود. این دیوار ۲۰۰ کیلومتر بوده است و در طول سالیان گذشته بخشی از آن تخریب شده است. معاون رئیس‌جمهور در ادامه به محوطه شمی در استان خوزستان اشاره کرد و گفت: این محوطه همانند تخت جمشید و چه بسا بزرگ‌تر و ارزشمندتر است. سلطانی‌فر با بیان اینکه برای کاوش‌های مختلف و تعیین سن اشیای تاریخی باید از فناوری جدید استفاده کنیم، گفت: سازمان میراث فرهنگی و سازمان انرژی اتمی از دهه ۶۰ در زمینه سال‌یابی و تعیین سن اشیا و مکان‌های تاریخی همکاری می‌کنند. او اضافه کرد: از هر امکانی استفاده می‌کنیم تا مشخصه کامل مربوط به زمان ساخت مصالح، بناها و نحوه حراست از آنها را مشخص کنیم. معاون رئیس‌جمهور خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر به ویژه بعد از جابجایی پژوهشگاه میراث فرهنگی که از تهران به شیراز منتقل شد و بعد از دو سال متوجه شدند اشتباه کردند و به تهران بازگرداندند، بسیاری از اشیا و تجهیزات از بین رفته بود و ما تلاش کردیم این تجهیزات را جایگزین کنیم. رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری خاطرنشان کرد: تمهیدات لازم را متناسب با امکانات و منابعی که داریم درپیش می‌گیریم و به سمتی می‌رویم که به عنوان کشور صاحب تکنولوژی اقدام کنیم. به گفته او ایران از طرف سازمان یونسکو کارهای کارشناسی کشورهای منطقه را انجام می‌دهد و قرار است در زمینه حفظ، بازسازی و نجات بخشی بناهای کشورهای همسایه مثل سوریه و عراق که در اثر جنگ دچار صدمات جدی شده‌اند نقش جدی داشته باشیم.به گزارش فارس، سلطانی فر گفت: برای این منظور، هم از جهت نیروی انسانی و هم تجهیزات، خود را آماده می‌کنیم تا نقش آفرینی مناسبی داشته باشیم. برنامه‌ای برای حفاظت ازبناهای تاریخی وجود ندارد یک کارشناس میراث فرهنگی درباره وضعیت مرمت بناهای تاریخی درکشور به «آرمان امروز» می‌گوید:‌ در کشور ما به کارگیری روش‌های سنتی و دستاوردهای کهن این سرزمین برای حفاظت از بناهای تاریخی چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد، دیگر چه برسد به استفاده از تکنولوژی و فناوری‌های جدید. بناهای تاریخی کشور به دلایل مختلف از جمله عوامل انسانی، حیوانی، گذشت زمان، باد، باران و... در حال تخریب است و سازمان میراث فرهنگی هم به هیچ عنوان برنامه‌ای برای حفاظت از آنها ندارد. ناصر پازوکی می‌افزاید: طبیعتا در صورت وجود برنامه برای حفاظت از میراث فرهنگی می‌توان با استفاده از الگوهای انجام شده در کشورهای غربی به مرمت بناهای تاریخی پرداخت و این امر منوط به برنامه تدوین و اجرای برنامه‌ای برای حفاظت از بناهای تاریخی است. بناهای میراث فرهنگی در جای جای کشور چندان مورد توجه نیست و سازمان میراث فرهنگی نیز چندان توجهی به این امکان نداشته و حتی توان بازدید دوره‌ای از آنها وجود ندارد. با این تفاسیر چگونه می‌توان انتظار مرمت بناهای تاریخی در کشور را از سوی سازمان مربوطه داشت؟ به گفته او حتی به کارگیری تکنولوژی‌های قدیمی همچون کاهگل کشی روی بناهای تاریخی در کشور انجام نمی‌شود، دیگر چه برسد به به کارگیری فناوری جدید! در پنج سال گذشته یک بنا هم حفاظت نشده است.در این شرایط چگونه می‌توان شعار استفاده از تکنولوژی در زمینه حفاظت از بناهای میراث فرهنگی را سر داد؟